Çarşamba, 21 May 2025
  • My Feed
  • My Interests
  • My Saves
  • History
  • Blog
Subscribe
Medya Günlüğü
  • Ana Sayfa
  • Yazarlar
  • Hakkımızda
  • İletişim
  • 🔥
  • MG Özel
  • Günlük
  • Serbest Kürsü
  • Köşe Yazıları
  • Beyaz Önlük
  • Mentor
Font ResizerAa
Medya GünlüğüMedya Günlüğü
  • MG Özel
  • Günlük
  • Serbest Kürsü
  • Köşe Yazıları
  • Beyaz Önlük
  • Mentor
Ara
  • Anasayfa
  • Yazarlar
  • Hakkımızda
  • İletişim
Bizi takip edin
© 2025 Medya Günlüğü. Her Hakkı Saklıdır.
Webmaster : Turan Mustak.
Serbest Kürsü

Türkçenin kaçırdığı fırsat

Halil Ocaklı
Son güncelleme: 28 Aralık 2024 12:48
Halil Ocaklı
Paylaş
Paylaş

Genç Cumhuriyetimizin kuruluş yıllarının özgün ideolojik koşullarda dilde özleştirme çalışmaları yürütüldü. Amaç, Türkçe kökenli olmayan sözlerin Türkçe karşılıklarını bulmak ve kullanıma sunmaktı. Doğrusuyla yanlışıyla, bu bilimsel olarak tartışılabilecek bir konudur.

Anadolu’dan ve diğer Türkçe konuşulan coğrafyalardan derlenen karşılıkların doyurucu olmadığına karar verildiğinde, yeni söz türetme yoluna gidildi. Ancak arı Türkçeye dönüş mantığıyla türetilen sözlerin bazıları, sıradan vatandaşta beklenen çağrışımları yapmıyor, dolayısıyla dil varlığı içine alınamıyordu.

Bununla birlikte, anti-cumhuriyetçi çevrelerce önce iftira atılan sonra da alay konusu yapılan uydurma sözler vardı. Örneğin binek taşıt için “oturgaçlı götürgeç” ya da İstiklal Marşı için “Ulusal Düttürü” gibi saçmalıkların TDK tarafından türetilmediği kesin olarak biliniyor. Aslında bunlar “Cumhuriyete çamur at izi kalsın” gibisinden bir kampanyanın sloganlarından başka bir şey değildir.

Dahası, 2. Meşrutiyet döneminde dilde reform arayışları olmuş ve ilk çalışmalar 1920’de Dr. Rıza Nur’un eğitim bakanlığı döneminde başlatılmıştı. Bu nedenle, Türkçeyi özleştirme girişiminden dolayı Cumhuriyet’e bu denli saldırmak, itibarsızlaştırmaya çalışmak hiç tutarlı değil.

Buradaki amacım Arapça ve Farsçanın Türkçenin ciğerine işleyişini ideolojik formatta eleştirmek değil, dilbilimsel bir gerçeği ortaya çıkarmaktır. Yabancı sözlere öz Türkçe karşılık arayan dil komisyonu üyeleri bir konuyu gözden kaçırmışlardır: Türkçe konuşulan Müslüman toplulukların dilleri irdelenmiş ancak İslam ile tanışamamış, Arapçadan Farsçadan söz ödünçlememiş Türk dilleri derinlemesine incelenmemiştir.

Oysa Çuvaş, Hakas, Tuva, Yakut, Karay, Kırımçak, Gorno-Altay, Dolgan, Sarı Uygur, Tofa gibi gayrimüslim Türk topluluklarının dillerinde öz Türkçe sözler bulunabilirdi. Bu dillerin bazılarından aktarılacak sözlerin Anadolu insanı tarafından benimseneceği yüksek olasılıktır.

Örneğin Türkçe olmayan avukat yerine “aklawçy” >aklayıcı ya da televizyon yerine “sanalgı” ödünçlenebilirmiş. Toplumca çok da güzel sindirilebilirdi ama artık geç.

Aşağıda Müslüman olmayan Asya Türk toplulukların dillerinden 50 sözcük içeren karma bir liste sunuyorum. Örneğin Türkçe olmayan “anahtar” sözü yerine “açar” ya da “muhasebeci” yerine “sayıcı” size de anlamlı gelmiyor mu?

1-Açar>Anahtar

2-Albatu>Bürokrat

3- Algış>Teşekkür

4-Ası>Kazanç, kar

5-Başkarma>Hükümet

6-Başlap >İtibaren

7-Baştag>Şımarık

8-Baysala>Sakin

9-Bilgir>Usta

10-Bitig>Kitap

11-Börk>Şapka

12-Buyrukçu>Komutan

13-Çaazın>Kağıt

14-Çeneş>Mücadele

15-Davrak>Hızlı

16-Erqaşan>Daima

17-İştemkey>İşkolik

18-Kezin>Tekrar

19-Kılga>Makine, araç

20-Kiji>İnsan

21-Körböz>Zebani

22-Kubattagıç>Şarj cihazı

23-Küçe>Sokak

24-Küreş>Rekabet

25-Ortalık>Merkez

26-Örgin>Taht

27-Saçık>Havlu

28-Sagış>İspat

29-Sakçı>Polis (saklayan, koruyan)

30-Satkın>Hain, kalleş

31-Sayıcı>Muhasebeci

32-Sınalga>Kamera

33-Sıylap>Hediye

34-Sürge>Zaman

35-Taamu>Cehennem

36-Tabqır>Marifet

37-Tamak aş>Pişmiş yemek

38-Tan aşı>Kahvaltı

39-Tanda>Sabahleyin

40-Tarmag>Nokta

41-Tepgiç>Merdiven

42-Tınca>Melodi, müzik

43-Tınlıq>Hayvan

44-Tuşunuk>Bilgi (düşünük)

45-Tübölük>Sonsuza dek

46-Uçmağ>Cennet

47-Uyaşıq>Hücre

48-Üstel>Masa

49-Yenün>Gazete

50-Yalvaç>Peygamber

Not: Bu yazı Medya Günlüğü’nde daha önce yayınlanmıştır.

Bu yazıyı paylaşın
Facebook Email Bağlantıyı Kopyala Print
YazanHalil Ocaklı
Takip et:
Bayburt'un Sisne köyünde doğdu (1964). Almanya'da gurbetçi bir çocuk olarak büyüdü ve burada Yunan-Roma tarihi okudu. California Berkeley Üniversitesi'nde Proto-Altayca ve Japonca ilişkileri üzerine çalıştı. Bu süreçte Japonya'da Kyushu Üniversitesi'nde bir sömestr geçirdi. Çalışma alanı: Diyakronik (Artsüremli) Proto-Dil Tipolojisi. Türkiye ve ABD'de profesyonel turist rehberliği ve çevirmenlik yaptı, 50'den fazla ülke gezdi. Rodos'ta otel işletmeciliği yaptı. Hindistan'da çeşitli eğitimler aldı. Rusya'da Tver Devlet Üniversitesi'nde çalışırken Olga ile evlendi. Kadim Vedanta felsefesine derin bir ilgi duyuyor. Aksiyon dolu 35 yılın ardından, şimdi Bergamo (İtalya) ve Antalya'nın sade sakinlerinden biri olmaya çalışıyor.
Önceki Makale İlginç yılbaşı gelenekleri
Sonraki Makale Ukrayna savaşı için 5 senaryo

Medya Günlüğü
bağımsız medya eleştiri ve fikir sitesi!

Medya Günlüğü, Türkiye'nin gündemini dakika dakika izleyen bir haber sitesinden çok medya eleştirisine ve fikir yazılarına öncelik veren bir sitedir.
Medya Günlüğü, bağımsızlığını göstermek amacıyla reklam almama kararını kuruluşundan bu yana ödünsüz uyguluyor.
FacebookBeğen
XTakip et
InstagramTakip et
BlueskyTakip et

Bunları da beğenebilirsiniz...

ManşetSerbest Kürsü

Sokak röportajlarını nasıl buluyorsunuz?

Gürsel Demirok
21 Mayıs 2025
*Serbest Kürsü

Türkiye-Hindistan gerilimi…

Medya Günlüğü
21 Mayıs 2025
EditörSerbest Kürsü

İsviçre’de bir mahalle bakkalı

Alper Eliçin
20 Mayıs 2025
EditörSerbest Kürsü

Toplumsal dönüşümün 2 anahtarı

Yıldırım Aktuğan
19 Mayıs 2025
Medya Günlüğü
Facebook X-twitter Instagram Cloud

Hakkımızda

Medya Günlüğü: Medya eleştirisine odaklanan, özel habere ve söyleşilere önem veren, medyanın ve gazetecilerin sorunlarını ve geleceğini tartışmak isteyenlere kapısı açık, kâr amacı taşımayan bir site.

Kategoriler
  • MG Özel
  • Günlük
  • Köşe Yazıları
  • Serbest Kürsü
  • Beyaz Önlük
Gerekli Linkler
  • İletişim
  • Hakkımızda
  • Telif Hakkı
  • Gizlilik Sözleşmesi

© 2025 Medya Günlüğü.
Her Hakkı Saklıdır.
Webmaster : Turan Mustak

Welcome Back!

Sign in to your account

Username or Email Address
Password

Lost your password?