Kadir Has Üniversitesi Enerji ve Sürdürülebilir Kalkınma Uygulama ve Araştırma Merkezi (CESD) tarafından yürütülen Türkiye Toplumunun Enerji Tercihleri Araştırması’nın 2021 sonuçları açıklandı. 10-22 Aralık 2021 tarihleri arasında, Türkiye genelini temsilen 18 yaş ve üzeri 1237 kişiyle yüz yüze görüşmeler yöntemiyle gerçekleştirilen araştırmada en çok ön plana çıkan unsur, enerji fiyatlarının yüksekliği oldu.
2016-2019 arasında dört kez yapılan, 2020’de ise COVID-19 salgını nedeniyle ara verilen araştırmanın beşincisi için saha çalışmaları 10-22 Aralık 2021 tarihleri arasında yürütüldü ve Türkiye genelini temsilen 16 ilde ikamet eden 18 yaş ve üzeri 1237 kişi ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi.
Proje Koordinatörü ve CESD Müdürü Prof. Dr. Volkan Ş. Ediger ile proje çalışanları Prof. Dr. Meltem Ucal, Doç. Dr. Gökhan Kirkil, Prof. Dr. Çiğdem Kentmen Çin (İzmir Ekonomi Üniversitesi) ve Dr. Öğr. Gör. Emre Çelebi’nin (Yeditepe Üniversitesi) yer aldığı araştırma ekibi, çarpıcı sonuçlar elde etti.
Araştırma kapsamında “Türkiye’nin günümüzdeki en önemli sorunu nedir?” sorusuna katılımcıların yüzde 43,9’u ekonomi, yüzde 17,9’u eğitim ve yüzde 8,3’ü de göçmenler yanıtını verdi. Sorunların sırası yıllar itibarıyla sürekli olarak yer değiştirse de ekonomi, bir sorun olarak anketteki ilk sırasını korudu. 2021 yılında dünyadaki en önemli sorun olarak da ekonomi ilk sırada gösterilirken (yüzde 43,2), küresel çaptaki sorunlarda ikinci sırayı sağlık (yüzde 42,1), üçüncü sırayı ise eğitim (yüzde 39,8) aldı.
Katılımcıların enerji tüketimi konusunda en önemli gördüğü unsurlar arasında temiz ve çevreye zararsız olması (yüzde 32), yerli kaynaklardan elde edilmesi (yüzde 16,3), kesintisiz temin edilmesi (yüzde 15,4) dikkat çekerken, ucuz olması diyenlerin oranı sadece yüzde 13,6’da kaldı. “Türkiye’de enerjiden kaynaklanan çevre sorunları hangileridir?” sorusuna verilen cevaplarda ise iklim değişikliği yüzde 59,6 ile ilk sırada, insan sağlığının bozulması yüzde 56,7 ile ikinci sırada, hava kirliliği de yüzde 36,2 ile üçüncü sırada geldi.
Türkiye’de enerji sisteminin en önemli sorunu olarak enerjinin pahalı olması (yüzde 32,5) gösterilirken, katılımcıların yüzde 18,4’ü enerjinin verimsiz kullanılmasını, yüzde 11,8’i ise yenilenebilir enerjinin yeterince kullanılmamasını birer sorun olarak bildirdi.
Son bir yıldaki elektrik fiyatlarını yüksek bulanların oranı yüzde 76,7, normal bulanların oranı yüzde 17,2 olurken, katılımcıların yüzde 42,8’i elektrik dağıtım bedellerini çok yüksek buldu, yüzde 31,7’si dağıtım bedelleri hakkında bilgisi olmadığını, yüzde 20,3’ü ise dağıtım bedellerinin haksız yere alındığını belirtti. Doğal gaz fiyatlarını yüksek bulanların oranı yüzde 77, normal bulanların oranı da yüzde 15 olurken; katılımcıların yüzde 43,6’si doğal gaz dağıtım bedellerini çok yüksek buldu, yüzde 29,4’ü ise dağıtım bedelleri hakkında bilgisi olmadığını söyledi.
“Akıllı sayaç kullanarak üç zamanlı elektrik tarifesi uygulaması konusunda ne düşünüyorsunuz?” sorusuna “Uygulama hakkında bilgim yok” diyenler yüzde 48,3 ile ilk sırada gelirken, “Uygulamayı inceledim, benim için yararlı olacağına inanmıyorum” diyenler yüzde 27,6 ile ikinci sırada, “Uygulama hakkında bilgim var ve en kısa zamanda geçmeyi düşünüyorum” diyenler yüzde 17,7 ile üçüncü sırada yer aldı. Uygulamayı kullananların oranı ise yüzde 6,5 oldu.
Elektrik fiyatlarını “çok yüksek” ve “yüksek” bulanların son seçimlerde oy verdikleri partilere göre dağılımı şöyle oldu: CHP yüzde 83,8, AKP yüzde 78,4, HDP yüzde 77,7, MHP yüzde 69,9, İyi Parti yüzde 50. Doğal gaz fiyatlarını “çok yüksek” ve “yüksek” bulanların oranlarıysa şöyle: CHP yüzde 85,5, AKP yüzde 81,8, HDP yüzde 71,9, MHP yüzde 66,4, İyi Parti yüzde 30,4.
Yüzde 95’i il/ilçe merkezlerinde, yüzde 5’i belde/köylerde yerleşik katılımcıların yüzde 52’si ev sahibi, yüzde 40’ı kiracı, yüzde 8’i ise bir başkasının evinde ya da lojmanda yaşıyordu. Evlerin yüzde 62,5’i apartman dairesi olup yüzde 41,3’ü 66-100 m2, yüzde 27,7’si 101-120 m2 büyüklükte ve yüzde 54’ü 6 ila 15 yaşında.
Evlerde en çok tüketilen enerji kaynağı doğal gaz olmaya devam etti. Katılımcıların yüzde 74,9’u ısınma amaçlı, yüzde 74,2’si sıcak su amaçlı, yüzde 73,6’sı da pişirme amaçlı olarak doğal gaz kullandıklarını ifade ederken, ısınma ve sıcak su için ikinci sırada elektrik, pişirme içinde ise LPG geldi. Fırınlarında elektrik kullananların oranı yüzde 64,9, doğal gaz kullananların oranıysa yüzde 31,4 oldu.
Evlerde tüketilen enerji kaynakları arasında en fazla bütçe ayrılanı da yüzde 68,7 oranında doğal gaz, yüzde 26,8 oranında ise elektrik oldu. En fazla bütçe ayrılan enerji kaynakları için yapılan aylık harcama ise doğal gazda 251-300 TL (yüzde 23,5) ve 201-250 TL (yüzde 19,9); elektrikte 201-250 TL (yüzde 19) ve 251-300 TL (yüzde 17,2). Otomobil yakıtı dışında, evlerde tüketilen bütün enerji kaynakları için aylık ortalama 301-400 TL harcayanların oranı yüzde 25,4; 201-300 TL harcayanlar oranı yüzde 22,2; 401-500 TL harcayanların oranı ise yüzde 22,2 oldu.
Türkiye halkının yüzde 55,9’u enerji verimliliğini doğru tanımlarken, yüzde 29,1’i enerji verimliliği ve tasarrufu arasındaki farkı bilmediğini ifade etti. Öte yandan, enerji verimliliği için tüketicilerin nelere dikkat ettiğine dair soruya verilen cevaplardan pozitif değerler toplamı en fazla olanlar, “bulaşık, çamaşır ve ütüyü biriktirerek yapıyoruz” (yüzde 52,8), “evde kullanılmayan alanlarda aydınlatmayı kapatıyoruz” (yüzde 52,5) ve “buzdolabının kapağını mümkün olduğu kadar az açıp kapatıyoruz” (yüzde 49,6) oldu.
Türkiye halkının yüzde 99,4’ü televizyon, yüzde 98,5’i çamaşır makinası, yüzde 97,3’ü buzdolabı, yüzde 93,5’i bulaşık makinası, yüzde 92,4’ü elektrikli süpürge kullanmasına rağmen, herhangi bir elektrikli aleti alırken enerji etiketinde yazan bilgilerin yeterince değerlendirilmediği ortaya çıktı. Katılımcıların yüzde 31’i “zaman zaman dikkate alırım” derken, yüzde 30’u “çoğunlukla dikkate alırım” cevabını verdi. Cinsiyet bazında incelediğimizde katılımcı erkeklerin yüzde 33,7’ünün “zaman zaman”, kadınların yüzde 30,8’inin “çoğunlukla” enerji etiketlerinde yazan bilgileri dikkate aldığı görüldü. “Ampul alırken hangisini tercih edersiniz?” sorusuna ise yüzde 65,6 oranında “flamanlı klasik ampul”, yüzde 53,5 oranında ise “tasarruflu LED ampul” cevabı verildi.
(Kadir Has Üniversitesi)
“Türkiye Toplumunun Enerji Tercihleri Araştırması 2021” raporunu incelemek için tıklayın
