Modern kapitalizmin hikayesi sahip olmak fiili üstüne yazılmıştır.
Bu model tarafından dayatılan temel düstur mal biriktirmekti.
Bir ev sahibi olmak. Araba satın almak. Bu sistem, insanların hayatları boyunca mal mülk biriktirme fikri üzerine inşa edilmiştir. Son birkaç yüzyılın sosyal statü göstergesi mülkiyet olarak kabul edildi. Başarının ölçütü mülk sayısı idi.
Şimdi insanlık bu sürecin son cümlesini bitirdi ve noktayı koydu.
Mülk sahibi olma fikri ölüm döşeğinde ve can çekişiyor.
Teknoloji mülk edinme inanışının sonunu getirdi. Yeni yaşam seçenekleri ve ekonomik durgunluk, mülkiyet yerine erişim çağını başlattı. Konut ve ulaşımdan, giyim ve eğlenceye kadar “kiracı ekonomisi” yönetimi ele geçirdi.
Bu durum ekonomik teşviklerimizi, sosyal davranışlarımızı, aile dinamiklerimizi ve toplumlarımızın doğasını değiştiriyor.
İhtiyaç duyduğumuz mal ve hizmetlere sahip olmak yerine kiralama ya da dönemsel aboneliği tercih etmeye başladık.
Bu eğilim Z kuşağında daha güçlü.
Ev sahibi olmak, ulaşım, giyim ve eğlence de dahil olmak üzere, birçok alanda kiralama ekonomisi direksiyonun başına geçti.
Bu durum ekonomik teşviklerimizi, sosyal davranışlarımızı, aile dinamiklerimizi ve toplumlarımızın doğasını değiştiriyor.
Mülksüzleşmeyi ve erişimi tercih etme sürecinin hızlanacağını söyleyebiliriz. Z ve bir sonraki kuşağın, sahip olmayı, tapu edinmeyi zaman kaybı olarak gördüğü ortada.
Bu değişimden yararlananlar, mülksüzleşmenin, insanların önünde bir özgürlük, esneklik ve sürdürülebilirlik rotası açtığını savunuyor.
Mülkiyet eğilimi neden düşüyor?
Batı ülkelerinde ev satın alma oranları dramatik bir hızla düşüyor. Genç ve orta kuşak arasında kalanlar ev satın almıyor ve bu piyasanın dışında kalmayı tercih ediyor.
Kiralama ve araç paylaşımı patlama yapmış durumda.
Araç satışlarında gözle görülür bir düşüş var.
Genç kuşaklar eğlence ve bilgi için film, TV, dijital medya ve müzik akşına kaydı. Bu nedenle fiziksel medya satışları dip yaptı.
Giyim şirketleri her yaştan tüketiciye, alınan kıyafetler ile gardrop doldurma yerine giysi kiralama seçeneğini sunmaya başladı.
Ne oluyor? Neden oluyor?
Dijital fırtına- Teknoloji ekonomilerde fiziki ürünlerin yerine dijital olanları koydu. Birçok ürün ve hizmet artık internetten tedarik ediliyor. Makaraların silinmesiyle başlayan yıkım, kasetlerin, DVD ve CD’lerin de devre dışı kalması ile devam etti. Artık e-kitaplar, bulut depolama, yazılım abonelikleri var.
Mali zorluklar- Öğrenim zamanından kalma borçları ödemeye çalışan gençler için emlak sahibi olmak sadece hayal. Bu zorluğun üstüne bir de artan emlak fiyatları eklendiğinde iş iyice içinden çıkılmaz hale gelir. Kiralama ve “leasing” gençler için daha cazip bir seçenek olarak tercih edilmektedir.
Şehirleşme- Kırsaldan şehirlere göç inanılmaz ölçüde hızlandı. Bu aşırı nüfus yoğunluğu, alanları çok önemli hale getirdi. Trafik yoğunlaştı. Beraberinde park sorunu patladı. Bu süreçte minimalist yaşam tarzı öne çıktı. Bu tarz, sahip olmaktan ziyade erişim odaklıdır ve daha pratiktir. Yoğun ve akış halindeki kent yaşamı ile uyumludur. Sahip olunan aracı tıkalı trafikte yıpratmaktan ve park yeri arama işkencesi çekmektense, sadece gerek duyulduğunda bisiklet, scooter, paylaşımlı araç kiralamak daha kolaydır.
Değişen algılar- Gençler, geleneksel başarı ölçütlerini silip attılar. Hayat pahalılığı ve yetersiz gelir ile karşı karşıya kalan yeni kuşaklar, geleceğe dair pek umutlu değiller. Tam da bu nedenle mülkiyeti iyi yaşamanın bir garantisi olarak görmüyorlar. Şimdikiler daha fazla deneyim odaklılar. Sınırlı ve istikrarsız bir hayat içinde mülk edinmeyi gereksiz bir yük olarak görüyorlar.
Kiracılık bütün dünyada yükseliyor
Hayat boşluk sevmez. Sosyal akışta mülkiyet düşüncesi söndükçe, kiracılığın yıldızı parıldıyor. Evler, özel araçlar, gardroplar, her şey kiralanabiliyor. Batı’da, modadan mobilyaya kadar her alanda abonelik ya da kiralama seçenekleri sunan şirketler arttı.
Konut- Hızlı ve mobil yaşamı benimseyen genç profesyoneller için çok geniş bir yelpazede seçenekler var. Ortaklaşa yaşam planlayan kuruluşlar, gençlere her türlü olanağa sahip, esnek kira koşulları içeren konutlar sunuyor. Dinamik paketlerde, kirala-ortaklaşa sahiplen gibi seçenekler var.
Ulaşım – Araç kiralama hizmetlerinde patlama yaşanıyor. Araç çağırma ve mikromobilite hizmetleri (örneğin e-bisikletler ve scooterlar) araç sahibi olmadan talep üzerine ulaşım imkanı sunuyor. Havayolları bile artık yolcular için cazip abonelikler başlattı.
Giyim- ABD’de ve Avrupa’da, büyük giyim markaları artık giyim ve aksesuar kiralama hizmetlerini anons etti. Bu paketlerin içinde, çanta, saat, aksesuar dahil, neredeyse her şey var. Yüksek gelire sahip olmayan ama bir yandan da statü bilincine sahip olan genç kuşaklar sahip olmayı değil, kısa vadeli çeşitliliği arıyorlar.
Mobilya ve beyaz eşya – Ikea mobilya kiralama programlarını afişe etmeye hazırlanıyor. Birkaç büyük marka ev aletleri ve elektronik eşyalar için kirala–ortaklaşa sahip ol tekliflerini yaygınlaştırmaya başladı. Ortak ofisler bile mobilya, ekipman ve ofis malzemesi kiralama hizmeti sunuyor.
Eğlence – Bakış açınıza ya da oyundaki rolünüze bağlı olarak, yayın hizmetleri müzik, TV ve film tüketiminde devrim yarattı. Yemek setlerinden çocuk oyuncaklarına kadar her şey için abonelik ve geçici olarak kiralama uygulaması hayata geçti.
Mülkiyet ölüyor, hazırlanın
Mülkiyet düşüncesinin ne kadar ömrü kaldı? En fazla birkaç on yıl. Belki o kadar da sürmeyebilir. Şimdi paylaşım ve bir başka ifade ile erişim ekonomisi yükselişte.
Uzak olmayan bir gelecekte, bir proje için bankaya kredi için başvurduğunuzda karşınızdaki genç uzman sizden bazı bilgiler ve belgeler isteyecek. Ama bunların arasında tapu olmayacak. Bundan emin olabilirsiniz.
Hasbelkader tapuları önüne koyduğunuzda, onları bir koleksiyon olarak görecek. Sizden, projenizin sürdürülebilirliği, çevreye ve insana olan olumlu etkisi ile ilgili bilgiler isteyecek.
Adil Gürkan
