12.9 C
İstanbul
29 Mart 24, Cuma
spot_img

Mühendislikle siyaset karışınca…

Araştırmacı Rus gazeteciler Irina Borogan ve Andrey Soldatov’un (*) Avrupa Siyasi Analiz Merkezi internet sitesinde (cepa.org) yayınladıkları yazının geniş özeti:

Rusya’nın işgali altında bulunan Güney Ukrayna’daki Herson şehrinde yaşayanlar geçen ay internete girdiklerinde bir gariplik fark etti. Tıpkı Rusya’da olduğu gibi bazı sitelere ve sosyal medyaya erişimleri yoktu.

Kısa süre sonra yerel internet sağlayıcı Herson Telekom’un Miranda adındaki bir servis sağlayıcı aracılığıyla Rus telekom şebekesine bağlandığı anlaşıldı. Bu ay sansür genişledi ve Miranda Google, Youtube, Viber ve Instagram’a erişimi engelledi.

Rusya’da Miranda adını kimse duymamıştı, şirketin hiç müşterisi de yoktu. Bunun nedeni Miranda’nın çok özel bir amaçla, Rus işgalinden sonra Kırım’da internet hizmeti sağlamak amacıyla kurulmuş olmasıydı.

İlhaktan sonra çoğu Rus şirketi yaptırımlara hedef olma korkusundan Kırım’da ofis açmaktan kaçınmıştı. Bunlar arasında sadece Rus bankaları ve havayolları değil telekomünikasyon şirketleri de vardı. Ama sonuçta birilerinin çalışması gerektiği için tamamen Kırım’a özgü yepyeni şirketlerin kurulması çözümü bulundu. Rus yetkililer yeni kurulan şirketleri yerel görevlilere emanet edemezdi, Rus uzmanların deneyimine ve yönetim yeteneklerine ihtiyaç vardı. Böylece Rus yöneticiler Kırım’a yerleşip yerleşmeme kararı vermek durumunda kaldı.

Bu yönde seçim yapanlardan biri de, Kırım’da servis sağlayıcı kurma görevini üstlenen, Rusya’nın en büyük telekomünikasyon şirketi Rostelekom’un o zamanlar 43 yaşında olan başkan yardımcısı İvan Zima’ydı.

Zima’nın öyküsü önemli çünkü onun gibiler olmadan sistem işlemeyeceği için modern Rusya anlaşılamaz.

Zima otoriter makinenin kritik dişlilerinden biri, onun gibi siyasi motivasyondan yoksun, işlerini gururla yapan binlerce maaşlı çalışan var.

Zima siyasi bir kişi değil, Kremlin yanlısı bir aktivist de değil. 1990’ların ortasında İrkutsk Teknik Üniversitesinden mezun olduktan sonra telekomünikasyonun geleceğin sektörlerinden biri olacağını anlamış bir kişi.

İyi bir mühendis olarak Zima kısa sürede Rostelekom’un kıdemli başkan yardımcılığına kadar yükseldi.

 

İvan Zima (ortada)

Ama 2011 yılından itibaren Rostelekom’un görevlerinin arasına Vladimir Putin’in yeniden seçilmesini sağlamak da eklendi. O yıl Moskova’daki protestoların nedeni parlamento seçimlerine hile karıştırılmış olmasıydı.

Seçim 2012 yılında yapılacaktı. Putin protestoları bastırmak için oy verme merkezlerine kameralar yerleştirme sözü verdi; böylece seçim günü süreç canlı olarak izlenebilecekti. Siyasi açıdan hassas olan bu görev Rostelekom’a ve şahsen Zima’ya verildi. Zima Putin’in sözünü yerine getirdi ve Rusya’daki bütün seçim merkezlerine kameralar yerleştirildi.

Kendisiyle röportaj yapılmadığı için aklından geçeni bilmek zor. Belki de kendisine, sadece teknik bir projeyi yerine getirdiğini söylüyordur ki zaten bunun eğitimini almıştı. Ya da seçimlerin şeffaf yapılmasını sağladığını düşünüyor olabilir. Sonuçta iktidar partisi Birleşik Rusya fazla popüler olmadığı için parlamento seçimlerinde hile yapması gerektiğini herkes biliyordu. Buna karşılık Putin’in halk arasındaki desteği yüksekti. Dolayısıyla Zima onun sadece yeniden seçilmesine küçük bir yardımda bulunduğunu düşünüyor da olabilir.

Bu, Zima’nın üstlendiği ve başarılı olduğu ilk büyük siyasi projeydi. Bir sonraki görevi ise 2014 Soçi Olimpiyatları için haberleşme altyapısını kurmaktı.

Yine görünüşte yanlış olan bir şey yoktu, Olimpiyatlar için haberleşme ağını kuruyordu. Ama bu aslında Putin’in kişisel projesiydi; Rusya gibi rejimlerde olimpiyatlar hiçbir zaman sporla ilgili değildir, iktidarın ve siyasetin iz düşümüdür.

Rus güvenlik kuruluşları Olimpiyatlar sırasında yoğun bir izleme yapacaktı ama Zima onların bu amaçla şebekesine yerleştirdiği özel cihazları sorgulamanın kendi işi olmadığını düşünmüş olabilir.

Böylece sıra üçüncü büyük projeye geldi.

Nisan 2014’te Rostelekom Kırım’da bir temsilcilik açacağını ve 15 milyar ruble (250 milyon dolar) tutarında yatırım yapacağını açıkladı ama kısa süre sonra Batı’nın yaptırımlarına hedef olma endişesiyle fikir değiştirdi. Böylece Miranda-Media adında yeni bir operatör kuruldu ve Zima ana şirketten istifa ederek yeni şirketin CEO’su oldu.

2014-2019 arası Miranda-Media’yı yönetti. O yıl Volga bölgesinden sorumlu başkan yardımcısı olarak Rostelekom’a döndü. Kariyer basamaklarını yeniden tırmanmaya başlamıştı; Ocak ayında Rostelekom’un video izleme, ulaşım ve konut hizmetlerinden sorumlu dijital projelerin başına getirildi. Rusya gibi dev bir ülkede neredeyse sınırsız bir bütçeyle hayatın her alanında dijital çözümler uygulamak her mühendisini hayallerini süslerdi.

Şubat ayında Rusya Ukrayna savaşını başlatınca Zima Kremlin’den bir telefon daha aldı. 11 Mayıs’ta Miranda-Media’nın CEO’luğunu yeniden üstlendi ama bu kez görevi Rusya’nın işgal ettiği toprakları da kapsamaya başladı. Görevleri arasında elektronik gözetleme ve sansür uygulamak da vardı. Böylece Zima işgal bölgelerinde kurulan yönetimin önemli oyuncularından biri haline geldi.

Geçmişteki araştırmalarımıza ve “Kızıl Web” kitabımıza baktığımızda Rus mühendislerle sayısız görüşme yaptığımızı hatırladık. Elektronik gözleme teknolojileri geliştiren bu mühendislerin çalışmalarının nasıl kullandığı konusunu hiç merak etmediklerini fark ettik. Bize sürekli olarak, “Eğer iktidarlar halkın konuşmalarını dinliyorsa bu mikrofonun suçu değildir” diyorlardı. Yani eylemlerinden sorumlu olmadıklarını düşünüyorlardı.

Sovyetler Birliği’nde mühendislik eğitiminin sadece teknik konulara odaklandığı, insani, etik ve ahlaki yönlere önem verilmediği sonucunu çıkardık. Mühendislerin Sovyet ordusuna ve güvenlik kuruluşlarına hizmet etmesi gerekiyordu. Sovyet sonrası dönemde Rusya’da mühendislik eğitimi reforme edilmedi çünkü gerçekten iyi mühendisler yetiştiriliyordu.

Şimdi Kremlin saldırgan bir savaş yürütüyor ve o mühendisler baskıcı bir işgal yönetimi kurulmasına yardım ediyor. Hiçbir zaman büyük resme bakmaları öğretilmediği için de söyleneni yapıyorlar.

Zima, Google ve Instagram’ın kitlelere ulaşmasını engellemekle görevli teknokratların parlak bir örneği.

Sovyet mirası hâlâ yaşıyor; üstelik çok da öldürücü!

(*) Irina Borogan ve Andrey Soldatov, Rus gizli servislerinin faaliyetleriyle ilgili yayın yapan, gazetecilerin gönüllü katkıda bulunduğu agentura.ru sitesinin kurucularıdır.

Medya Günlüğü

Medya eleştirisine odaklanan, özel habere ve söyleşilere önem veren, dilediği konuda özgürce yazmak isteyenlere kapısı açık, kâr amacı taşımayan bir site.

Medya Günlüğü
Medya eleştirisine odaklanan, özel habere ve söyleşilere önem veren, dilediği konuda özgürce yazmak isteyenlere kapısı açık, kâr amacı taşımayan bir site.

İlginizi Çekebilir

4,757BeğenenlerBeğen
666TakipçilerTakip Et
11,281TakipçilerTakip Et

Popüler İçerikler