Bu yazıda çeşitli istatistiklerle dünya ülkelerini değerlendiriyoruz:
Dünyada en fazla mahpus Çin’de. 1,5 milyarlık ülkede 1,690,000 mahpus var. İkinci sırada, çok küçük bir farkla ABD var. ABD’nin nüfusunun Çin’in nüfusunun beşte biri olduğu düşünüldüğünde, ABD için kimilerinin kullandığı ‘hapishane toplumu’ sözü, karşılığını bulur.
Çin ve ABD’yi, Brezilya, Hindistan, Rusya, Türkiye, Tayland, Endonezya, Meksika ve İran takip ediyor. Türkiye’de kayıtlara göre, 314,502 mahpus var. 13. sırada Vietnam’ı görüp şaşırıyouz, barışçıl bilinen bir ülke için bu sayılar fazla. En düşük mahpus sayısı, doğal olarak en düşük nüfusa sahip olan ülkelerde. Eritre, Kuzey Kore ve Somali hakkında ise veri bulunamamış. 100 bin kişiye düşen mahpus sayısı, daha iyi bir bilgi verebilir. Buna göre, El Salvador, Ruanda, Türkmenistan, Amerikan Samoası, Küba, ABD, Panama, İngiliz Virgin Adaları, Palau ve Tayland ilk onda.
Tayland da şaşırtıyor. En düşük oranlarda ise, Afrika ülkeleriyle en küçük ülkeler yarışıyor. Mahpusların ezici bir bölümü, erkek. Kadın mahpusların yüksek olduğu ülkelerse Hong Kong (% 20.1), Katar, Monako, Grönland, Laos, Myanmar, Macau, Tayland, Brunei, Birleşik Arap Emirlikleri (% 11.7). Monako, Birleşik Arap Emirlikleri, Liechtenstein, Lüksemburg, Katar, Macau, İsviçre, Gambiya, Fransız Guyanası ve Amerikan Saoması’nda suçlarının çoğu, yabancı. Bu da ilginç bir veri.
Cinayetlerde önde gelen ülkeler, sırasıyla, Brezilya, Nijerya, Hindistan, Meksika, ABD, Güney Afrika, Myanmar, Kolombiya, Rusya ve Venezuela. Tersine bakarsak, çok küçük nüfuslu kimi ülkelerde cinayet yaşanmamış. 100 bin kişiye oranlarsak, en düşük, Bermuda, küçük nüfuslu ülkelerde, bir de Bahreyn, Singapur ve Japonya’da.
En yüksek oranlar ise, Amerikan Virgin Adaları, Jamaika, Lesotho, Trinidad ve Tobago, El Salvador, Venezuela, Honduras, Güney Afrika, Myanmar ve Meksika’da. En fazla cinayet olan 10 şehir, biri dışında (o da Amerika’dan New Orleans), Meksika’dan. Nüfusa oranladığında, Meksika, Kolombiya, ABD’den Philadelphia, Honduras, Puerto Rico ve Brezilya kentleri öne çıkıyor. En düşük oran, bir Slovenya kentinde. Sonrasında ABD, Birleşik Krallık, Finlandiya ve Macaristan kentlerini görüyoruz.
Bu bağlamda, insanların en uzun yaşadığı ülkeler, Japonya, Singapur, Güney Kore, Norveç, Avustralya, İsviçre, İzlanda, İsrail, Malta ve İsveç’te. En kısa süreli yaşanan ülkelerin tamamı, Afrika’da. Kişi başı en fazla sağlık harcaması, ABD, İsviçre, Almanya, Norveç, Hollanda, Avusturya, Kanada, İsveç, Danimarka, Lüksemburg’da.
En düşük harcamada ise, Meksika, Türkiye, Kolombiya, Kosta Rika, Slovakya, Letonya, Polonya, Macaristan, Şili ve Yunanistan’ı görüyoruz. 1000 kişi başına düşen hastane yatağında, ilk sıradakiler, Japonya, Güney Kore, Ukrayna, Rusya, Almanya, Avusturya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve Litvanya. En düşük ülkeler ise, Şili, İsveç, Kanada, Birleşik Krallık, Danimarka, Yeni Zelanda, Türkiye, ABD, İrlanda ve İspanya. Bebek ölümlerinde rekor Afrika’da; en düşük oldukları ülkeler ise, Avrupa ülkeleri ve Japonya. Doğum sırasında anne ölümlerinde, yine Afrika başı çekiyor, Afganistan’la birlikte.
Bunlara ek olarak, silahlanmaya en çok bütçe ayıran ülkeler, ABD, Çin, Rusya, Hindistan, Suudi Arabistan, Birleşik Krallık, Almanya, Fransa, Güney Kore ve Japonya. 2. Paylaşım Savaşı sonrası gelişmeler düşünülürse, Almanya ve Fransa şaşırtıyor. Suudi Arabistan da öyle. Toplam Ulusal Gelir’le oranlandığında, en yüksek silahlanma bütçesi sahibi ülkeler bir ölçüde değişiyor: Ukrayna, Suudi Arabistan, Katar, İsrail, Rusya, ABD, Güney Kore, Hindistan ve Polonya. Küresel olarak silahlanma harcamalarının % 39’unu ABD yapıyor.
Sonra % 13’le Çin ve % 3.9 ile Rusya geliyor. Yine çeşitli araştırmalara göre, en barışsız ülkeler, Afganistan, Yemen, Suriye, Rusya, Güney Sudan, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Irak, Somali, Orta Afrika Cumhuriyeti, Sudan, Ukrayna, Kuzey Kore, Libya vb. En barışçıl ülkeler ise, İzlanda, Yeni Zelanda, İrlanda, Danimarka, Avusturya, Portekiz, Slovenya, Çekya, Singapur ve Japonya.
En yüksek intihar oranlarından 6’sı Afrika’dan. Bunların dışında, Guyana, Kiribati, Mikronezya ve Surinam ilk 10’da. Bunlardan sonra Rusya ve Güney Kore geliyor. En düşük oranlarda ise, Türkiye 10. sırada. İlk 10’da Müslüman çoğunluklu ülkeler var; bunda dinin etkisi olabilir. Bir de ada ülkeleri var. Bunların dışında ilk 10’da Venezuela dikkat çekici. Başka kaynaklarda başka sıralamalar ortaya çıkıyor. Örneğin, bir başka kaynağa göre, en yüksek intihar oranları Grönland, Litvanya, Güney Kore, Guyana ve Kazakistan’da. Bu kadar farklılık şaşırtıcı.
Afrika’daki tüm yaşam zorluklarına karşın, net üreme oranında (sağ kalan kız oranı) ilk 10’da Afrika ülkelerini görüyoruz. Afrikalılar, çok çocuk yapıyor, ancak erken ölüyorlar. En düşük oranlarda ise, Güney Kore ve Çin gibi ülkeleri görüyoruz.
Hayat adil değil: Küresel dünyamızda kimileri krallar gibi yaşarken, kimileri sürünüyor. Küresel adalet kavramının çok uzun bir yolu var.
ulasbasar@gmail.com
