İsrail Devleti, bundan 77 yıl önce, tam olarak 14 Mayıs 1948’de Tel Aviv’de David Ben-Gurion tarafından ilan edildi.
Bu karar, Birleşmiş Milletler’in 1947 tarihli Filistin’i Arap ve Yahudi devletleri olarak ikiye ayıran taksim planı çerçevesinde gerçekleşti. Arap ülkeleri bu kararı tanımadı ve ertesi gün beş Arap ülkesi, Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan, Irak İsrail’e savaş ilan etti. Bu, 1948 Arap-İsrail Savaşı’nın başlangıcıydı.
İsrail, öngörülen sınırlardan daha fazla toprak kazandı; 700.000’e yakın Filistinli mülteci durumuna düştü. Bu olay Filistinliler tarafından “Nakba” (Büyük Felaket) olarak anılıyor.
İsrail ile Arap ülkeleri arasında şimdiye kadar dört büyük savaş yaşandı:
- 1948 Savaşı (Bağımsızlık Savaşı): İsrail’in kuruluşunu takip eden savaş.
- 1956 Süveyş Krizi: İsrail, İngiltere ve Fransa ile birlikte Mısır’a saldırdı.
- 1967 Altı Gün Savaşı: İsrail, Mısır, Suriye ve Ürdün’e karşı kazandı. Gazze, Batı Şeria, Doğu Kudüs, Golan Tepeleri ve Sina Yarımadası’nı işgal etti.
- 1973 Yom Kippur Savaşı: Mısır ve Suriye, 1967 kayıplarını telafi etmek amacıyla saldırdı, savaş askeri olarak sonuçsuz kalsa da diplomatik etkileri büyük oldu.
Barış anlaşmaları
- 1979 Mısır-İsrail Barış Anlaşması: Camp David görüşmeleri sonrası imzalandı. Mısır, İsrail’i tanıyan ilk Arap ülkesi oldu.
- 1994 Ürdün-İsrail Barış Anlaşması: İsrail’i tanıyan ikinci Arap ülkesi Ürdün oldu.
- 2020 Abraham Anlaşmaları: Birleşik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Sudan ve Fas; İsrail’le diplomatik ilişkiler kurdu.
Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)
- 1964’te kurulan FKÖ, başlangıçta İsrail’in yok edilmesini savunuyordu. 1969’da liderliği Yaser Arafat üstlendi.
- 1970’lerde ve 1980’lerde FKÖ, uluslararası alanda büyük yankı yaratan silahlı eylemler düzenledi. İsrail FKÖ’yü terörist örgüt olarak gördü. Bazı eylemleri düzenleyen Filistinlilere suikastlar yaptı.
- 1993 Oslo Anlaşması ile FKÖ, İsrail’i tanıdı. Bu, iki taraf arasında tarihi bir dönüm noktası oldu.
Oslo süreci
- Oslo I Anlaşması (1993): Yaser Arafat ve İsrail Başbakanı İzak Rabin el sıkıştı. FKÖ, İsrail’in varlığını kabul etti; İsrail ise Filistinlilerin kendi kendini yönetme hakkını tanıdı.
- 1995 Oslo II Anlaşması: Batı Şeria üç bölgeye ayrıldı ve Filistin Yönetimi kuruldu.
- Süreç, Rabin’in 1995’te bir suikast sonucu öldürülmesi ve ardından gelen şiddet olayları nedeniyle kesintiye uğradı.
Kudüs’ün başkent ilanı
Kudüs, hem İsrail hem Filistin tarafından başkent olarak talep ediliyor.
İsrail, 1980’de Kudüs’ü “bölünmez başkenti” ilan etti ama uluslararası toplum bu kararı tanımadı.
2017 yılında ABD Başkanı Donald Trump, Kudüs’ü İsrail’in başkenti olarak tanıdı ve büyükelçiliği Tel Aviv’den Kudüs’e taşıdı. Bu karar, Arap dünyasında ve uluslararası alanda büyük tepki topladı. Türkiye de karara tepki gösteren ülkeler arasında yer aldı.
İsrailli yerleşimciler sorunu
BM kaynaklarına göre Filistin toprağı sayılan bölgelerde (Batı Şeria ve Doğu Kudüs) yaklaşık 700.000 İsrailli yerleşimci yaşıyor.
Reuters Ajansı, 2025 Mart verilerine dayanarak Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te toplam 700.000 civarı yerleşimci olduğunu bildirdi.
Batı Şeria’da: Yaklaşık 500.000 İsrailli yerleşimci var. Bu kişiler BM tarafından “uluslararası hukuka göre yasal geçerlilikten yoksun” görülüyor.
Doğu Kudüs’te: Yaklaşık 200.000–230.000 İsrailli yerleşimci yaşıyor, İsrail bu bölgeleri ülkeye dahil etmiş sayıyor ancak BM ve uluslararası toplum bu yerleşimlerin yasa dışı olduğunu kabul ediyor.
2023 sonunda toplam yerleşimci sayısı 770.420 idi, bunların 240.516’sı Doğu Kudüs’te, geri kalanı ise Batı Şeria’da yaşıyordu.
2012–2022 arası: Yerleşimci sayısı 520.000’den 700.000’e yükselerek yaklaşık %35’lik bir artış yaşandı.
İlgili yazılar:
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
