Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’le Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı bir araya getirecek Soçi zirvesi öğle saatlerinde başladı.
Son olarak geçen yıl ekim ayında görüşen liderlerin buluşması uzun süredir gündemdeydi. Önceleri Putin’in ağustos ayında Türkiye’ye gelmesi bekleniyordu ancak Rusya liderinin Ukrayna savaşının sürdüğü bir dönemde ülkesinden ayrılmak istememesinin de etkisiyle zirvenin tarihi 4 Eylül, yeri ise Karadeniz kıyısındaki Soçi olarak değişti.
Putin-Erdoğan görüşmesinin uluslararası kamuoyunu ilgilendiren yönü, Rusya’nın 17 Temmuz’da çekildiği Tahıl Anlaşması’na dönüp dönmeyeceği. 22 Temmuz 2022 tarihinde Birleşmiş Milletler (BM) ve Türkiye’nin arabuluculuğunda İstanbul’da imzalanan anlaşmayla yaklaşık 33 milyon ton Ukrayna tahılının Karadeniz üzerinden diğer ülkelere taşınması sağlandı. Ancak temmuz ayında Moskova taleplerinin kabul edilmemesini gerekçe göstererek anlaşmadan çekildi.
Rusya’nın anlaşmaya dönmek için ileri sürdüğü koşullar arasında Rosselhozbank’ın (Tarım Bankası) uluslararası SWIFT sistemine yeniden bağlanması, Rusya’ya yönelik tarım makineleri ve yedek parça ambargosunun kaldırılması, gemilerinin sigortalanmasıyla ilgili kısıtlamalarla limanlarına erişim engelinin kaldırılması ve Rusya’nın Togliatti kentinden Ukrayna’nın Odessa kentine giden amonyak boru hattının yeniden işletime açılması bulunuyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Tahıl Anlaşması’na yeniden işlerlik kazandırılması amacıyla önce Kiev, ardından da Moskova’da temaslarda bulundu. Ukraynalı yetkililer Fidan’a, tahılın Romanya üzerinden taşınmasıyla ilgili alternatif bir plan sundu. Rus yetkililer ise, Katar’ın mali desteğiyle Türkiye’ye bir milyon tahıl gönderilmesini, burada işlenecek tahılın yoksul Afrika ülkelerine ulaştırılmasını önerdi. Ancak Ukrayna tahılının en az 400 milyon kişinin temel gıdası olduğu düşünüldüğünde Moskova’nın bir milyon ton önerisi çok düşük görünüyor.
Fidan’ın Moskova’da bulunduğu sırada BM Genel Sekreteri Antonio Guterres Rusya’ya tahıl koridorunun yeniden açılmasına ilişkin yeni önerileri içeren bir mektup gönderdi. Guterres mektubunda, Rusya’nın itirazlarıyla taleplerini dikkate aldıklarını ve Rus gıda ürünleriyle gübresinin dünya pazarlarına uygun bir fiyatla sevk edilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacağını söyledi.
Ancak Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, mektubun sadece vaat içerdiğini belirterek, “Eğer güvence verirlerse Tahıl Anlaşması hemen yarın başlayabilir” dedi. Rus Dışişleri Sözcüsü Mariya Zaharova da benzer şekilde, “Bunların hepsini daha önce de duymuştuk ama gerçekleşmedi” dedi.
Bu olumsuz tutuma rağmen Rusya Tahıl Anlaşması’na dönmeye tamamen kapıyı kapatmış değil. Uluslararası kamuoyunun beklentisi de Erdoğan’ın Putin’i bir şekilde ikna etmesi. Bu nedenle zirvenin sonunda Moskova’nın anlaşmaya döndüğünün açıklanması çok da büyük bir sürpriz olmayacak.
İlişkilerde soğuma
Soçi zirvesi Tahıl Anlaşması dışında son dönemde soğuklukların yaşandığı Türk-Rus ilişkilerinin geleceği açısından da büyük önem taşıyor.
Moskova’da, mayıs ayında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ardından Türkiye’nin Rusya ile ilişkilere mesafe koyarak Batı’ya yaklaşmaya başladığı duygusu hakim.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin temmuz ayında geldiği İstanbul’dan Rusya’nın terörist ilan ettiği Azak Taburu komutanlarıyla dönmesi Moskova’yı son derece öfkelendirdi. Çatışmalar sırasında esir alınan söz konusu komutanlar, savaşın bitişine kadar kalmaları koşuluyla Rusya tarafından Türkiye’ye teslim edilmişti. Ankara’nın İsveç’in NATO üyeliğine kapıyı açması da beklenen sürpriz olsa da Rusların hoşuna gitmeyen bir diğer gelişme. Ayrıca, geçen ayın ortalarında Türk bayrağı taşımayan ancak sahibi Türk olan Şükrü Okan gemisine Karadeniz’de Rus askerleri tarafından baskın düzenlenmişti, Ankara ise “Rusya’yı ikaz ettik” açıklamasında bulunmuştu.
Mayıs sonundan beri yaşanan tüm bu gelişmelerin ikili ilişkilerde soğukluk yarattığını reddetmek mümkün değilse de ağır bir krizden söz etmek zor. Bunun nedeni, ekonomiden enerji ve turizme pek çok alanda uzun süredir birbirlerine bağımlı hale gelen iki ülkenin çıkarların iş birliğini zorunlu kılması ve bu aşamada bir kopuşu hem istememeleri hem de göze alamamaları.
İlgili yazı: https://medyagunlugu.com/sogukluk-yaratan-fotograf/
