İrlandalı gazeteci Jason Corcoran’ın Moscow Times gazetesinde yayımlanan yazısı:
Avrupa Birliği, Ruslara çok girişli Schengen vizesi verilmesini yasakladı ve bunu Kremlin’e baskıyı artırmak olarak sundu. Oysa pratikte tam tersi sonuç veriyor.
Rus seçkinler hâlâ “altın pasaportlar” ve “altın vizeler” sayesinde Avrupa’da özgürce dolaşabiliyor; özel jetlerine binip dünyayı dert etmeden geziyorlar. Buna karşılık, sıradan Ruslar artık ailelerini ziyaret etmek, yurt dışında okumak ya da tatile çıkmak için bile hızla artan maliyetler ve daha sıkı kısıtlamalarla karşı karşıya.
Bu yeni politika ilk anda sert görünebilir ama aslında “yukarıya” değil “aşağıya” darbe vuruyor. Rejimi finanse eden ve ondan fayda sağlayan Rus elitleri zaten kendilerini koruyacak vatandaşlıklara ve offshore varlıklara sahip.
Öğretmenler, öğrenciler ve emekliler ise ortada kalacak; evlilik veya göç nedeniyle parçalanmış aileler de öyle. Oysa Batı’nın yakın tutmak isteyeceği tam da bu insanlarken, kapı dışarı edilen yine onlar oluyor.
Üstelik, Avrupa kapılarını kapattığında Ruslar seyahat etmeyi bırakmıyor, Türkiye, Çin veya Moskova’ya daha yakın diğer destinasyonlara yöneliyor.
Sıradan Rusların seyahat edebilmesi her iki taraf için de faydalı. Batı açısından bu, iletişim kanallarını açık tutuyor, Rusların demokratik toplumları görmesini sağlıyor ve hiçbir propagandanın silemeyeceği uzun vadeli ufuk yaratıyor.
Bu arada Avrupa’da yaşayan milyonlarca Rusça konuşan kişi -sadece Almanya’da 3,5 ila 4,5 milyon olduğu tahmin ediliyor- giderek daha fazla yabancılaşıyor. Aile bağları koparken, pek çoğu bağlantı ve itibar vaat eden aşırı sağcı, Rusya yanlısı partilere karşı savunmasız hale geliyor.
Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, “AB içinde seyahat etmek ve serbestçe dolaşmak bir ayrıcalıktır, verilmiş bir hak değildir” dedi.
Ama bu, Brüksel için hazırlanmış bir slogan olduğu kadar Moskova’ya verilmiş bir hediye de oldu. Kremlin’in propagandacıları bunu, Batı’da “Rus düşmanlığının” derin olduğunun kanıtı gibi kullanacak; Putin’in, Rusya’nın işlediği suçlar nedeniyle değil, kimliği nedeniyle hedef alındığı yönündeki söylemini besleyecek.
Moskova’nın tepkisi de hızlı oldu. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Mariya Zaharova, AB’nin artık yasalara uyan Rus turistlerden çok belgesiz göçmenleri tercih ettiğini yazdı.
Önemli bir nokta şu ki; AB’nin yeni kısıtlamaları Rusya’da yaşayan Rusları hedefliyor. Resmî olarak, Ukrayna’nın işgali ya da seferberlikten sonra ülkeyi terk edenler hâlâ yurt dışındaki AB konsolosluklarından çok girişli vize başvurusunda bulunabiliyor.
Ancak pratikte bu çok sınırlı. Eylül 2022’den beri Brüksel, Kazakistan, Sırbistan, Türkiye ve BAE gibi üçüncü ülkelerde yaşayan Rusların vize başvuru kurallarını sıkılaştırdı.
Yeni yasaktan önce bile uzun süreli Schengen vizesi almak çoğu Rus için neredeyse imkânsız hale gelmişti. Brüksel, 2022’de Moskova ile vize kolaylaştırma anlaşmasını askıya aldı; vizelerin geçerlilik süresini kısalttı, ücretleri artırdı ve gereklilikleri zorlaştırdı.
Bazı AB ülkeleri daha da ileri giderek biyometrik olmayan pasaportlarla seyahati yasakladı veya özel sigorta zorunluluğu getirdi. Konsolosluk personelinin azaltılması ve bekleme sürelerinin aylarca uzamasıyla, Ruslara verilen Schengen vizelerinin sayısı 2019’daki yaklaşık dört milyondan 2024’te yarım milyonun biraz üzerine düştü.
Şimdiye kadar sicili temiz olan yolcular Fransa veya İtalya gibi ülkelerden çok girişli vize alabiliyordu. AB’nin son kararıyla bu küçük can simidi de kesiliyor; Avrupa ile bağ kurmaya çalışan az sayıdaki Rus hedef alınıyor.
Gelecekte vizeler muhtemelen yalnızca bir ila üç ay gibi kısa sürelerle ve muhtemelen tek giriş için verilecek.
Yalnızca iş, tedavi veya ailevi gerekçelerle düzenli seyahat etmesi objektif olarak gerekli olanlar istisna oluşturacak.
Avrupa öğrencileri ve emeklileri dışarıda bırakırken, kırmızı halılar hâlâ zenginlere serili. Kremlin çevresindeki elitler, sıradan Ruslara yasaklanan şeyi, Batı’ya kolay geçiş ve sıcak bir karşılamayı satın alabiliyor.
Rus elitleri hâlâ Saint-Tropez ile Londra arasında “altın pasaportlar” ve vizelerle uçuyor. Open Democracy’ye göre, 2015 ile 2022 arasında İngiliz “altın vizesi” programı üzerinden 200’den fazla Rus milyoner, hükümetin oligarkların kötüye kullanımlarını engelleme sözüne rağmen bu vizeleri aldı.
Financial Times’ın Nisan ayında yayımladığı bir araştırma, AB, ABD veya Ukrayna tarafından yaptırım uygulanmış en az yedi Rus iş insanı ve yetkilinin Malta’nın “altın vize” programıyla Malta pasaportu aldığını ortaya çıkardı. Bu kişiler, yaptırımlara veya sabıka kayıtlarına rağmen Malta vatandaşlığı satın almayı başaran 16 kişi arasında.
Rusya Portekiz’in yatırım karşılığı oturma izni veren “altın vize” programının en çok başvuru yapan üç ülkesinden biri.
Letonya Dışişleri Bakanı Baiba Braže, Mayıs ayında üye devletlere vize vermeyi tamamen durdurma çağrısı yaptı; Rus vatandaşlarından gelen başvuruların 2024’te %25 arttığına dikkat çekti. Birkaç ülkede casuslukla suçlanan sanıklar yargıdayken endişe anlaşılır, ancak verilen tepki fazla kaba.
Seyahati engellemek yanlış insanları cezalandırıyor. Kültürel, eğitimsel ve aile bağlarını canlı tutmak bir güvenlik tehdidi değil, Rusya’nın dışa dönük olduğu bir geleceğe yapılan bir yatırım.
Rus vatandaşlarına yönelik her yeni kapsamlı kısıtlama Kremlin’in ekmeğine yağ sürüyor. Moskova’nın uzun zamandır aşılamaya çalıştığı kuşatma psikolojisini güçlendiriyor; Batı’nın Ruslardan bir halk olarak nefret ettiği, yalnızca liderlerinden değil, Rus kimliğinden rahatsız olduğu fikrini pekiştiriyor.
Eğer Avrupa uzun vadede daha özgür ve daha açık bir Rusya istiyorsa, tam tersini yapmalı: Sıradan Rusların sınırlarının ötesini görmesini, okumasını ve düşünmesini kolaylaştırmalı. İzolasyon iktidara sadakat üretir. Bağlantı değişimi tetikler.
Fotoğraf: Mihail Japaridze-TASS
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
