İlhan İlmenöz
Dünya siyasetinin bir numaralı gündem maddesi Rusya-Ukrayna krizi olurken iç siyasette de hareketli günler yaşıyoruz. Yuvarlak masa etrafında toplanan ve Millet İttifakını oluşturan 6 parti, uzlaşma metnini 28 Şubat’ta açıklayacaklarını ilan etti.
Gerek masanın şekli, gerekse mutabakat metninin açıklanacağı tarih, polemik konusu olurken Millet ve Cumhur ittifaklarında yer almayan HDP’nin de TİP ve Sol Parti ile üçüncü bir ittifak hazırlığı içinde olduğu belirtiliyor.
Seçime yaklaşırken Meclis’te grubu bulunsun bulunmasın bazı partiler arasında iş birliği yapılırken bazı partiler arasında da büyük bir rekabet ve yarış var.
Peki şu anda ülkemizde kaç siyasi parti var biliyor musunuz? Büyük bir çoğunluğun “hayır” diyeceğini düşünüyorum. Açıkçası ben de bilmiyordum. Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı internet sitesinin “siyasi partiler genel bilgileri” bölümüne bakınca şu an tamı tamına 123 aktif parti olduğunu gördüm. Fakat Yüksek Seçim Kuruluna göre, sadece 19 partinin seçime girme yetkinliği bulunuyor.
İttifaklar son hızla 2023 seçimine hazırlanırken yeni bir parti kurma hazırlığı içinde olanlar da var. 2022’nin ilk partisi olarak kurulan Şahlanış Partisi dışında bu günlerde Osmanlı Ocakları’nın bir parti kurma hazırlığı içinde olduğu söyleniyor. Hareketin basın sözcüsü Mustafa Tekerek, yeni kurulacak partinin adının Ocak Partisi olacağını belirtmiş.
2009 yılında kurulan ve açılışlarını eski Başbakan Binali Yıldırım’ın yaptığı Osmanlı Ocaklarının kuracağı parti, Cumhur İttifakı içerisinde yer alacakmış.
Neyse konumuz bu değil. Bugünkü zamanda yolculuğumuz, çok partili demokrasiye geçtiğimiz 1945 yılından bu yana kurulan ilginç partileri araştırma üzerine olacak.
Başlıyoruz;
Arıtma Koruma Partisi
Çok partili hayata geçiş sırasında kurulan çok sayıda partiden biri, belki de en ilginci… Adının aksine Yeşil çevreci hareketten değil İslamcı ekolden gelen bir partiydi. Acaba bu partiye ilk AKP desek yanlış olur mu?
Türkiye’nin ilk İslamcı partilerinden olan Arıtma Koruma Partisi 26 Haziran 1946’da kurulup bir yıl sonra feshedilmişti.
İslam Koruma Partisi
O yıllarda kurulan bir başka İslamcı parti de İslam Koruma Partisi. Demek ki o yıllarda “Koruma” önemli bir vurgu. Temmuz 1946’da kurulan parti iki ay sonra sıkıyönetim komutanlığı tarafından kapatılır. Kurucuları Necmi Güneş, Mustafa Özbek ve Ziya Süer’dir.
Yeşil zemin üzerinde gönderinin üst köşesinde beyaz bir güneş bulunan bir bayrağı olan bu parti teşkilat kuramamış ve faaliyette bulunamamıştır.
Ergenekon Köylü ve İşçi Partisi
21 Haziran 1946`da kurulan partinin genel merkezi İstanbul’daydı. Sadece İzmir ve Susurluk’ta teşkilat kurabilen ve hiçbir seçime katılamayan parti 1953’te feshedilmiştir.
Arif Hikmet Adsız tarafından kurulan EKİP, tüzükte yer alan ilkeleri ile kurtuluşu sembolize eden Türklüğün mitolojik simgelerine, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş değerlerine ve hatta sol ideolojiye özgü esaslara vurgu yapmaktadır.
Toprak Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi-TEST partisi-
Gayrimenkul Sahipleri Derneği, 30 Eylül 1949 tarihinde siyasal bir partiye dönüşerek Türk siyasal hayatına Toprak, Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi olarak girmiştir. Kurucuları: Süreyya Paşa (İlmen), Asaf İlbay, Zühtü Bilimer, Ruşeni Barkın, Sabri Soner, Osman Nuri Gürler, Asım Günç, Mazlum Turan.
TEST Partisi’nin kurulmasının temel amacı, Milli Korunma Kanunu nedeniyle mağdur olan ev sahiplerinin, bu mağduriyetlerine son vermekti. Zira ev sahiplerinin bakış açısına göre her şeyin fiyatı artış gösterirken kiraların belirli bir fiyatta dondurulması, son derece adaletsiz bir uygulama olmuştu.
Parti adının içindeki toprak kelimesi ise vatan, emlak kelimesi mülkiyet ve tasarruf, serbest teşebbüs kelimesi de hürriyet ve şahsi teşebbüs anlamına gelmektedir. 26 Temmuz 1950’de feshedilen T.E.S.T. Partisi ve Müstakiller Birliği, siyasi güçlerini birleştirmeye karar vererek 3 Ağustos 1950’de Liberal Köylü Partisi’ni kurmuşlardır.
Güden Partisi
Demokrasi hayatımızın ilginç partilerinden biri de adını kurucusunun soyadından alan Güden Partisi. 1951 yılında sigortacı Halil Güden ve kardeşi tarafından kuruldu. İstanbul ve Edirne olmak üzere tüm Türkiye için bir takım projeler üretmiş olan Halil Güden, özellikle ülke ekonomisi ile ilgili yine kendi soyadını taşıyan projelerle yenilikler yapılması gerektiğini savunmuştur. Herhangi bir siyasi eğilime sahip olmayan Güden Partisi kısa ömürlü olmuş ve kurulduğu yıl kapatılmıştır.
Sultan Partisi
Kurucusunun soyadını alan bir başka parti de Sultan Partisi’dir. 1996 yılında Yaşar Sultan tarafından kurulan parti 5 yıl sonra kendini feshetti.
Medeniyet ve Hayvansever Ekonomi ve Tarım Partisi
Kısa adı MEHTAP olan olan parti 1988’de kuruldu. Partinin amacı ekonomide tarım ve hayvancılığı geliştirmek, bu alanlara öncelik vermekti.
Ürgüplü memur Cevat Bitirgen Ürgüplü tarafından kurulan ve amblemi kedi olan bu parti, hayvanları ve doğayı seven insanları birleştirmeyi parti programına almıştı. Parti 1990’da kendini feshetti.
Büyük Anadolu Partisi-BANAP/ BAP
Kısa adı BANAP olan parti 1986″da Kemal Bekman tarafından kuruldu. 12 Eylül sonrası kurulan trol partilerden biridir. Turgut Özal’ın Anavatan Partisi’ni (ANAP) taklit ettiği gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvuru olumsuz sonuçlansa da YSK kararıyla amblemini ve parti isminin kısaltmasını BAP olarak değiştirmek zorunda kaldılar.
Yeni amblemleri bir iş adamının Turgut Özal’ın kızı ve damadına (Zeynep-Asım Ekren) hediye ettiği Jaguar marka arabaya gönderme yapan “davulu delen jaguar” ile hafızalarda yer edindiler.
Parti 1986 seçimlerine girse de daha sonra siyasi faaliyette bulunmadı ve 1992 yılında kapatıldı.
Türkiye Özürlüsü ile Mutludur Partisi
1996 tarihinde Murat Dilmen’in başkanlığında kurulan bir partidir. Amaçları engelli insanlara daha mutlu ve yaşanabilir bir ülke sunmaktı. 2003 tarihinde parti topladığı kongre ile kendini feshetmiştir.
Ulusal Kadınlar Partisi
1972″de Melike Bayburt ve 15 kadın tarafından kurulan ve ülkenin ilk kadın partisi olma özelliği taşıyan partinin kuruluş amacı, meclisteki erkek egemenliğini azaltmak ve kadın haklarını geliştirmekti. Partinin genel ideolojisi sosyalizm ve feminizm üzerine kuruluydu.
Özellikle kadının iş hayatına kazandırılması partinin en önemli amacı olarak odak noktası haline geldi. Partinin kuruluş süreci, gelişmesi ve kurultay toplantıları genel olarak kadın ve hakları üzerine yoğunlaştırıldı.
Ankara ve İzmir’de örgütlenme çalışmaları tamamlandıysa da 1973 yılında yapılan seçimlere katılmak için gerekli örgütlenmeyi gerçekleştiremediler. 12 Eylül askeri darbesi sonrası 1981 yılında kapatılmıştır.
Ulusal Muhtariyet Partisi
2001 yılında kurulan partinin ilk genel başkanı Adapazarı Örencik Köyü Muhtarı Hüseyin Özkan’dır.
Tabanını muhtarlardan oluşturmak istediklerini belirten H. Özkan, “Yelpazenin ne sağında ne solundayız, merkezdeyiz. İki kolumuzu açıyoruz. Sağ kolumuzla sağcıları, sol kolumuzla solcuları almak istiyoruz” açıklaması ile iddialı olsa da 2006 yılında kurucular kararı ile kendileri feshettiler.
Aslında bir ilginç parti de yavru vatan Kıbrıs’ta kurulan İçen Halkın Partisi. Şaka değil gerçekten varmış böyle bir parti… Onların felsefeleri, “içelim güzelleşelim”… Parti bayrağının ortasında “okkalık” bir rakı şişesi, şişenin altında “İ.H.P” rumuzu ve kadeh tokuşturan iki el…
Kim bilir, bakarsınız gün gelir bizde de benzer bir parti kurulur…Sanırım epey de taraftar bulurlar.
İşte böyle, demokrasimizin geçmişinde kurulan ilginç siyasi partilere uzanan kısa bir yolculuk yaptık.
Bugünkü siyaset kulvarındaki yolculuğumuzu Mustafa Kemal Atatürk’ün bir sözü ile noktalamak istiyorum.
“Siyasetle ilgilenmeyen aydınları bekleyen sonuç, cahiller tarafından yönetilmeye razı olmaktır. Asıl önemli olan ve memleketi temelinden yıkan, halkını esir eden, içerideki cephenin suskunluğudur.”
