Hipertansiyon günümüzde en sık görülen müzmin hastalık, muayenehanelere en sık başvuru sebebi ve en sık reçetelenen teşhis olma özelliğini taşıyor.
Bu nedenle kişinin kendi atardamar kan basıncını, yaygın kullanılan tabirle “tansiyonunu” evinde, başkasına ihtiyaç duymadan ölçebileceği sistemler 20 yıldır giderek daha yaygın kullanım alanı bulmaktalar. Hekimin belirlediği sıklıkta uzun zaman diliminde ölçümler elde edilebilmesi, sağlık merkezlerinde yapılan ölçümlerde “beyaz önlük etkisi” olarak adlandırılan yüksek düzeylerin bertaraf edilebilmesi, “gizli hipertansiyon” denilen tam tersi durumun, yani günlük yaşamda yüksek seyretmesine karşın doktor ya da hemşire ölçerken normal sonuç veren tansiyon ölçümlerinin saptanabilmesi bu uygulamanın temel avantajları.
Ev ölçümlerinin sonuçları kişinin tansiyonunun nasıl seyrettiğini belirlemede bu gerekçelerle sağlık kurumlarında yapılanlardan daha güvenilir bulunuyor. Doğru ölçüm yaptığı onaylanmış, üst koldan ölçüm yapan, sonuçları otomatik olarak hafızasında saklayan bir cihaz temin edildikten sonra hastaya “hipertansiyon” adını verdiğimiz yüksek tansiyon sorunuyla ilgili temel bilgilerin verilmesi, ölçüm yaparken dikkat edilmesi gereken hususların belirtilmesi önem taşıyor. Bilekten ölçüm yapanlara kıyasla üst koldan ölçüm yapan cihazların doğru sonuç verme performanslarının yüksek olduğu biliniyor. Gereğinden sık ölçüm yapılmaması, sonuçlara bakılarak hekime danışılmadan ilaç tedavisinin değiştirilmemesi hususlarında hastanın bilgilendirilmesi gerekiyor.
İlk tansiyon ölçümünün her iki kolda yapılması, yüksek sonuç veren kolun kişinin ölçüm kolu ya da referans kolu olarak tespit edilerek sonraki ölçümlerin bu kolda yapılması gerekiyor. Sağlıklı bireylerde iki kol arasında 10 mmHg’ya kadar fark normal kabul edilirken hipertansiyon tanısı konmuş olanlarda bu farkın daha yüksek olması seyrek rastlanmayan bir durum.
Güncel bilimsel kılavuzlar, hipertansiyon tedavisi gören kişilerde tansiyon hedefinin sistolik kan basıncı (büyük tansiyon) için 130 mmHg’nın, diyastolik kan basıncı (küçük tansiyon) için 80 mmHg’nin altı olduğunu bildiriyorlar. Bu rakamlar halk arasında “13/8” olarak ifade edilmekteler. Ölçümden önce hasta 2-5 dakika sırtını yaslamış, ayakları zeminde olacak konumda oturmuş, mesanesini boşaltmış durumda olmalı, ölçümü yapacağı kol düz bir zeminle desteklenmelidir.
Sabah ölçümü kahvaltı yapılmadan, ilaç alınmadan hemen önce, akşam ölçümü yatmadan önce alınmalıdır. 1-2 dakika arayla iki ölçüm alınması, en az 3-4 gün süreyle, mümkünse 7 gün buna devam edilmesi önerilmektedir. “Gizli hipertansiyon” adını verdiğimiz durumlarda muayenede ölçülen arter kan basıncıyla hastanın sabah aldığı ölçümler farklı olabilmekte, sabah ölçümlerinin yüksek seyretmesi gelecekte artmış kalp krizi ve inme riski anlamına gelebilmektedir. Sabah ölçümünde sistolik kan basıncının (büyük tansiyon) 155 mmHg’nın üzerinde olmasının 6 misli artmış koroner hastalık riski anlamına geldiği gösterilmiştir.
Öte yandan geceleri yüksek seyreden tansiyona şeker hastalığı, böbrek hastalığı, uyku-apne sendromunun hipertansiyona eşlik ettiği hastalarda rastlandığı bilinmektedir ki gece ölçümlerini kaydedebilmenin yöntemi halk arasında “tansiyon Holter” olarak bilinen 24 saatlik ambulatuar kan basıncı takibidir. Gelişmekte olan teknoloji, gece de sürdürülebilecek evde kan basıncı takibi sisteminin hastanın oksijeni düştüğünde, nabzı yükseldiğinde cihazın otomatik olarak tansiyon ölçümü yapmasına olanak tanımakta, bu tip nispeten karmaşık ve ileri teknolojili otomatik ölçüm cihazlarının yaygın kullanım alanı bulacağı öngörülmektedir.
Bunlara ek olarak hastanın kan basıncı ölçümlerini sağlık hizmetini aldığı merkezle, hekimle elektronik ortamda paylaşabildiği, geri dönüşler alabildiği takip sistemleri geliştirilmekte, kola manşon uygulaması gerektirmeyen, kalp ritmi sorunlarını da teşhis edebilecek “giyilebilir” teknolojiler üzerinde çalışılmaktadır. Evde kan basıncı ölçümü stratejileri geliştikçe teşhiste, tedavide, hipertansiyonun beraberinde getirdiği ölümcül risklerle mücadelede önemli ölçüde ilerleme kaydedileceğini tahmin etmek güç değildir.
KAYNAKLAR
• Kazuomi Kario: Home Blood Pressure Monitoring: Current Status and New Developments. Am J Hypertens 2021; 34: 783–94
• Soon-Gil Kim: Clinical Implications of Ambulatory and Home Blood Pressure Monitoring. Korean Circ J 2010; 40: 423–31
