17 milyon kilometrekare yüzölçümüne sahip olan Rusya Federasyonu’nda yüzden fazla ulusal veya etnik grup yaşıyor. Rusya dünyada ana yurtları olan bölgelerde yaşayan halkların bugün de hemen hemen aynı yerlerde yaşadığı ve etnik grup çeşitliliği ve sayısı bakımından dünyadaki tek ülke.
Ana yurtları Sibirya olmayan Ruslar 1580 yılından itibaren Sibirya’yı işgal ederek yerli halkları egemenlikleri altına almaya başladı. Bu halklar 1917 Devrimi’yle de bağımsızlıklarına kavuşamadı. Ne mi yaptı Ruslar?
532 bin kişinin yaşadığı Hakasya’nın 2010 yılı verilerine göre nüfusunun; %81,7’sini Ruslar, %12,1’sini Hakaslar oluşturuyor. Yakutistan ve Altay Cumhuriyeti’nde de durum böyle.
Bir cümle de dini dağılımı verip etnik yapıya öyle devam edelim. 2024 rakamlarına göre federasyonda Rus Ortodoksları nüfusun %62’sini, dinsizler %20’sini, Müslümanlar %10’unu, diğer Hristiyanlar %3’ünü, diğer dinler ise nüfusun %1’ini oluşturuyor.1
Federal bölümler
Federal bölümler Rusya Anayasası’na göre Rusya’nın en üst düzey idari bölümleri olan kurucu varlıklar durumunda. Rusya, 85 federal bölüme sahip ve bu bölümler cumhuriyetler, kraylar, oblastlar, federal şehirler, özerk oblastlar ve özerk okurglar olmak üzere altı düzeyde toplanıyor.2
2021 yılında ülkenin nüfusunun 145,9 milyon olduğu açıklandı.3
Önemli bir not
Birazdan çok merak edilen etnik grupları saymaya kalkışacağım ama ne kadar başarılı olacağımdan emin değilim. Çünkü bu konudaki tüm çabama rağmen aynı rakamları ve isimleri veren iki tarihçiye bile rastlamadım. Herkes başka rakamlar ve halk adları veriyor. Çünkü bir grup ya da halkın birden fazla adı var. Yani bunları bir araya getirmek gibi bir işim oldu sonuçta ama ne olursa olsun bana da pek güvenmeyin çünkü bu işin uzmanı değilim. Zaten listeyi yaparken ne kadar dikkat edersem edeyim birden fazla adı olan halkların adını yinelemiş olabilirim.
Amerika Birleşik Devletleri için hazırladığım yazı için çok daha kolay kaynak bulmuştum. Ruslara gelince tıkanıyorsunuz çünkü Kiril alfabesi zaten sizi işin başında engelliyor. Kaynak var mı yok mu onu da bilemiyorsunuz. İngilizce kaynakları benim kullanmam pek mümkün değil hata yapma oranım yüksek çünkü. Geriye Türkçeye çevrilmiş Rusça kaynaklar kalıyor ki işte onlar da yok. Wikipedia ve benzerlerinden veri madenciliği yapmak gerekiyor bu durumda. Tabii onlara da pek güvenilmiyor bu konuda.
Avarlar
Rusya’da etnik gruplar çok ama kim ne kadar ad sayarsa saysın eksik bir halk kalabilir. Ben inanıyorum ki yalnızca Sibirya’daki halkları doğru sayabilsek bile büyük iş becermiş saymalıyız kendimizi. Türkçe konuşan halkların (proto Türkleri da hesaba katarak) yaklaşık üç bin yıldır yaşadığı Sibirya, Orta Asya ve Moğolistan coğrafyasında onlarca, belki de yüzlerce parçaya bölündüğünü, yalnız birbirleriyle değil başka etnik gruplarla da karışarak yeni adlar aldıklarını veya onları asimile ettiklerini ya da onların içinde asimile olduklarını göz önünde bulundurursak etnik grupları adlandırmanın ne kadar zor olduğunu daha iyi anlayabiliriz.
Her neyse bu kadar yakınma yeterli sanırım. Bakalım 17 milyon kilometrekarelik bu devasa topraklarda kimler yaşıyor…
Rusya Federasyonu’nda Ruslar doğal olarak sayıca çok durumda. İkinci sırada Türkçe konuşan halklar geliyor. Türkçe lehçeleri konuşan halkların adlarının yanına (TR) ibaresini koydum 1. bölümde.
Tabii ki Ruslar, sonra Tatarlar (TR), Ukraynalılar, Çeçenler, Ermeniler, Sahalar (Yakutlar) (TR), Karaçay ve Balkarlar (Çerkes+TR), Mordvinler, Beyaz Ruslar, Azeriler (TR), Osetler, Moldovalılar, Meshetler (Ahıskalar) (TR), Udmurtlar, Çirmişler, Komiler, Komiler, Karelyalılar, Buryatlar, Kalmıklar, Nenetler, Evenkler, Çukçeler, Hantılar, Mansiler, Yahudiler, Almanlar, Çuvaşlar (TR), Başkurtlar (TR), Kumuklar, Tuvalar (TR), Nogaylar (TR), Hakaslar (TR), Altaylılar (TR), Dolganlar (TR), Çingeneler11, Koreliler, Karadeniz Rumları11, Polonyalılar11, Ezidiler11, Litvanyalılar11, Çinliler11, Bulgarlar11, Finler11, Letonlar11, Estonlar11, Çukçiler11, Vietnamlılar11, Süryaniler11, Araplar11, Nagaybaklar (TR), Vepsler13, Afganlar11, Nih ya da Nivih veya Gilyaklar14, Hintler11, Uygurlar11, Selkuplar11, Sırplar11, Rumenler11, Kamçadal veya İtelmenler11, Moğollar11, Macarlar11, Talişler11, Besemyanlar11, Çekler11, Eskimolar11, Yukagirler11, Udegeyler11, Karakalpaklar11(TR), Ketler11, Slovenler11, Nganasanlar11, Negidallar11 (Tunguz kökenli), Aleutlar11, Pamirler11, Makedonlar11, Slovaklar11, Hırvatlar11, Boşnaklar11, Tacikler11, Samiiler11, İjoralar14.
Komiler
Kafkas halkları ise şöyle: Avarlar13 (TR), Kabardeyler, Darginler13, İnguşlar, Lezgiler13, Gürcüler, Laklar, Tabasaranlar, Adigeler, Abazalar, Agullar11, Rutullar11, Sahurlar9, Tatlar (Dağ Yahudileri)10, Udinler12, Farslar11, Bejtinler14.
Bu listede yer almayan Türkçe konuşan başka etnik gruplar da var Rusya’da: Çulman veya Çulımlar, Şorlar, Tofalar4, Yaka Türkmenleri, Kafkas Türkmenleri, Kırgızlar, Özbekler, Kazaklar, Teleütler6, Kumandin veya Kumandılar11, Soyotlar11, Karaylar11 Kırımçaklar (Kırım’da yaşayan, Türkçe konuşan Rabbani Yahudiler) 11.
Buryatlar
Görüldüğü gibi yapılacak iş çok. Rusya Federasyonundaki halklar Türkiyeli tarihçiler tarafından en ince ayrıntısına kadar mercek altına alınmalı. Bu konuda hem devlet çok tembel davranıyor, hem de Devlet Bey.
Herkese keyifli günler.
Manşet fotoğrafı: Tatarlar
KAYNAKLAR
