Türkiye’de sık sık gündeme gelen, geçiş üstünlüğüne sahip çakarlı araçlar bir dönem Rusya’da da önemli bir sorundu.
Makam araçlarının üstüne takılan tepe lambasına Rusçada “migalka” deniliyor. Bu tür araçlar, uzun süre devletle vatandaş, özellikle Moskovalılar arasında önemli bir gerginlik kaynağı oldu. Asıl tepki çeken bazı araçlara “migalka” takılmasından çok, yetkinin kötüye kullanılmasıydı. Bu tür araçların çoğu zaman kural tanımamaması, fütursuzca ters yola girmesi ve bu nedenle kazalar meydana gelmesi Moskovalı sürücülerin öfkesini çekti. Polisin bu araçları durdurma ya da araması yetkisi yoktu.
Ama peş peşe yaşanan olaylar “migalka” sorununun çözümünü hızlandırdı.
Birincisi, 2010 yılı ortalarında Lenin Caddesi’nde ilginç bir kaza meydana geldi.
Ünlü petrol şirketi Lukoil’in Başkan Yardımcısı Anatoliy Barkov’un “migalka”lı lüks makam aracı karşı yönden gelen küçük bir araçla çarpıştı. O araçta bulunan iki kadın öldü; polis raporuna göre, küçük araç ters yola girmişti. Ama cep telefonuyla çekilen görüntüler tam aksini söylüyordu. Yani asıl suçlu olan çakar lambalı lüks araçtı.
Bu olayla toplumsal tepki doruk noktasına ulaştı.
“Mavi Kovalar”, kural tanımayan “çakarlı” araçlara karşı mücadele eden bir sivil toplum hareketi. 2006 yılında gönüllüler tarafından kurulan hareketin üyeleri araçlarına lacivert kum kovası takarak Moskova caddelerinde konvoyla esprili protestolar düzenledi. Vedomosti gazetesi de eyleme destek verdi ve okuyucularından tepe lambası kullanan araç gördüklerinde fotoğrafını çekerek göndermelerini istedi. Gazete plakasını yayınlandığı arabanın gerçekten yasal geçiş üstünlüğüne sahip olup olmadığını ortaya çıkarmaya çalıştı. O zamanlar tepe lambasının el altından bin dolara yaptırılabildiği herkesin bildiği bir sırdı. Hem bürokratlar hem de zengin iş insanları Moskova’nın zorlu trafiğinden kurtulmak için araçlarında lacivert tepe lambası kullanıyordu.
En küçük muhalefet hareketine bile tahammül etmeyen polis, öfkeli sürücülerin lacivert kum kovası takılı araçlarla protesto düzenlenmesi gibi esprili ve masum bir eyleme bile çoğu zaman müdahale etti.
Yine de “Mavi Kovalar” hareketi bir şekilde işe yaradı ve Devlet Başkanı Vladimir Putin o yıllarda yayınladığı kararnameyle çakarlı resmî araç sayısını yaklaşık binle sınırladı.
Bu arada, Oscar ödüllü ünlü yönetmen Nikita Mihalkov’un da”çakarlı” araç kullandığı ortaya çıktı. Mihalkov, Savunma Bakanlığındaki toplumsal bir görevi nedeniyle “migalka” kullandığını söyleyerek kendisini savunmaya çalışsa da büyük tepki çekince iade etmek zorunda kaldı.
Rusya’da balıkçılıkla ilgili kurumun başkanının aracının da geçiş üstünlüğüne sahip olduğunun anlaşılmasıyla bardak taştı.
Putin zaman zaman kararnamesini güncelleyerek araç sayısını iyice azalttı.
Sonuç olarak, 144 milyonluk nüfusuyla 17 milyon kilometrekarelik dev bir alana yayılan Rusya’da şu anda resmen “çakar” kullanma hakkına sahip araçların toplam sayısı 650 civarında.
En çok “çakar” kullanma hakkına sahip kurum, 197 araçla Rusya Gizli Servisi (FSB). İkinci sırada 100 araçla İçişleri Bakanlığı geliyor. Hükümet, Parlamento ve Başsavcılık, geçiş üstünlüğüne sahip tepe lambası kullanma hakkına sahip diğer kurumlar arasında. 2024 yılında yayınlanan kararnameye göre, 3100 kişinin çalıştığı Kremlin Başkanlık İdaresi’nin ayrıcalıklı geçiş üstünlüğüne sahip araç sayısı ise sadece 28.
İzinsiz kullanımda cezalar 5000-500.000 ruble (2030-230.000 TL) arasında değişiyor, ayrıca sürücünün ehliyetine 1.5 yıl süreyle el konuluyor.
Elbette parayla ya da bağlantılarını kullanarak yollarda ayrıcalık kazanmaya çalışanlar hâlâ var ama eskiye göre sayıları az.
Peki, Türkiye’de durum ne?
Odatv’de 10 Kasım 2024 tarihinde yayınlanan habere göre, Türkiye’de ön cam ve tepe lambası olmak üzere iki çeşit kullanımı bulunan resmi çakarlı araçların sayısı 12 bin 101…
Bunun 2 bin 401’i Cumhurbaşkanlığının kullanımında.
TBMM Başkanı, bakanlar ve vekillerin de kullandığı ön cama yerleştirilen çakarların sayısı ise 2 bin 300’e yakın.
Tepe lambası kullanan çakarlı araçların büyük kısmını ise koruma araçları oluşturuyor.
Tepe lambalı çakar kullananlar arasında ağır ceza hakimleri, emekli generaller de yer alıyor.
Yetkisiz çakar kullanımına ise ilk neşter 2019 yılında vuruldu. 2019 yılında 690 lira olan ceza önce 6 bin 439 liraya, geçen yıl ise 96 bin liraya yükseltildi.
Kamuoyunda “Cübbeli Ahmet” olarak bilinen Ahmet Mahmut Ünlü’nün kızı Yüsra Palazoğlu geçen hafta kamuoyunda çok tartışılan çakarlı lüks ciple yaptığı hatalı dönüşün ardından 2025 yılından itibaren geçerli olan 139 bin 165 liralık para cezasına çarptırıldı.
Yasaya göre, bir yıl içinde iki ve daha fazla ihlal durumunda ceza miktarı 276 bin 345 TL’ye yükseliyor.
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
