Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin bir süre önce “geleneksel manevi ve ahlaki değerlerin korunması ve güçlendirilmesine” yönelik bir kararname imzaladı.
Kararnamede yer alan 17 madde arasında, vatanseverlik, maneviyatın maddiyatın önünde olması, güçlü aile, karşılıklı yardımlaşma ve merhamet de bulunuyordu.
Bu kararname dış dünyada fazla ilgi çekmedi ve neden gerek duyulduğu konusunda üzerinde pek durulmadı.
Ama iş maneviyata gelince, pek çok ulus diğerlerinden farklı, özgün ve üstün olduğuna inansa da bu konuda Rusları ayrı bir yere koymak gerekir.
Putin’in iki yıl önce yaptığı bir tanıma bakılırsa, “Rusya sadece bir ülke değil, zengin gelenekleri, çok kimlikli karakteri, sayısız kültür ve inancı sayesinde farklı bir uygarlık…”
Ancak Rusya’nın ve Rusların diğer tüm ülkelerden ve uluslardan farklı olduğu görüşü, daha doğrusu iddiası yeni değil, hatta yüzyıllar öncesine dayanıyor.
Rusya ile biraz ilgisi olanların yakından bildiği bir dörtlük vardır:
“Rusya akılla anlaşılamaz
arşınla ölçülmez
kendine hastır
Rusya’ya sadece iman edilir…”
Dörtlük 1800’lerde yaşamış Rus şair ve diplomat Fyodor Tyutçev’e ait.
Bu öyle bir dörtlük ki, ilk bakışta yergi içerdiği izlenimi bırakıyor ama aynı zamanda Rusya’nın, “akılla, mantıkla anlaşılamaz, çözülemez, başkalarına benzemez manevi kimliği“ne vurgu yapıyor.
Bu tanım yüzyıllardır Rusların kendileriyle övünmek için söylediği “Rus ruhu”nda bayraklaşan, somutlaşan bir söze dönüştü.
Bir ülkenin akılla çözülememesi, özellikle kendi ülkelerinde akılcılığın hakim olduğu Batılıların anlamakta güçlük çektiği bir durum.
Ama bu onlar için ne kadar anlaşılmaz bir şeyse, Ruslar için de o kadar gurur kaynağı.
Örneğin, bir yabancı Rus arkadaşına Rusya’da anlayamadığı, kavrayamadığı şeyler olduğunu söylese kendisine hemen bu dörtlük hatırlatılır. Zaten Ruslara göre, bir yabancı Rusya’yı kesinlikle anlayamaz çünkü “dünya bir yana Ruslar bir yanadır, onlar başka, bambaşkadır…”
Bu durumla karşılaşan bir yabancı ister istemez ya aşağılık kompleksine kapılıyor ya da “Nasıl yani, Ruslar uzaylı mı, nasıl diğerlerinden bu kadar farklı olabilir ki…” diye tepki gösteriyor.
Ama tabii ülkelerine eleştirel bakan Ruslar da yok değil.
Fyodor Tyutçev (solda)-Pyotr Çaadayev
Bunlardan biri de, Tyuçev’le aşağı yukarı aynı zamanlarda yaşamış filozof Pyotr Çaadayev.
Bakın o ne demiş?
“Bazen bana öyle geliyor ki, Tanrı Rusları diğer halklara nasıl yaşamamaları gerektiğini göstermek için yarattı. Rusya toplumunun kimliği hiçbir zaman olmadı. Yok. Olmayacak da. Zaten gerek de yok. Tıpkı Rusya gibi halkı da dünyaya bir ders olarak varlığını sürdürüyor…”
Haliyle o zamanlar bu sert sözleri söylemenin bir bedeli vardı.
İmparatorluk Çadaayev’i “deli” ilan etti ve eserlerini yasakladı.
Tyuçev mi haklı yoksa Çadaayev mi?
Galiba Rusya’ya uçlardan bakan ikisi de haksız…
