Atsız araba… “Nasıl yani?” diye şaşırmış olabilirsiniz. Hemen şaşkınlığınızı giderelim…
Bundan yaklaşık 140 yıl öncesine kadar insanlar bir yerden nispeten uzak başka bir yere gitmek için hayvanları ve onların çektiği arabaları kullanıyordu. En yaygın olanları da atlı arabalardı. Ancak otomobilin icadıyla birlikte her şey değişti. Seyahatleri çok daha kısa sürelere indiren ve daha konforlu hâle getiren bu araçlara, alışkanlıktan olsa gerek, başlangıçta “atsız araba” denildi. Peki ilk otomobili kim, ne zaman icat etti? Gelin şimdi hep birlikte atsız arabaların, pardon, otomobillerin icat hikâyesine yakından bakalım…
Otomobil yolcu taşımak için tasarlanmış, fosil yakıtların ya da elektriğin motora sağladığı güçle çalışan bir araçtır.
Her ne kadar öne çıkan farklı isimler olsa da “Otomobili kim icat etti?” sorusuna net bir cevap veremiyoruz. Çünkü otomobil farklı girişimciler ve bilim insanları tarafından aşama aşama geliştirildi. Kaynaklara göre modern otomobilin icadıyla ilgili 100.000’den fazla patent bulunuyor. Ayrıca “Otomobili kim icat etti?” sorusunun cevabı otomobil denildiğinde ne anladığınıza göre de değişiyor. Çünkü otomobilin ilk örnekleri bugünkülerden çok farklıydı. Bazısı buharla bazısı içten yanmalı motorla çalışıyordu; bazısında üç, bazısında dört tekerlek vardı. Sözü daha fazla uzatmadan otomobilin icadında öne çıkan isimlere geçelim.
Birçok teknolojik araçta olduğu gibi otomobilin icadıyla ilgili çalışmalarda da Leonardo da Vinci’nin ismiyle karşılaşıyoruz. Da Vinci 15. yüzyılda motorlu bir araç için ilk teorik planları hazırlasa da bu planlar yaşamı boyunca uygulamaya geçmedi.
1769 yılında Fransız mühendis Nicolas Joseph Cugnot buhar gücüyle çalışan bir araba icat etti. Arkada iki, önde bir tekerleği olan Cugnot’nun arabasının ön kısmında büyük bir buhar kazanı yer alıyordu. Fransız ordusu tarafından topçu taşımak için kullanılan bu araba iki ton ağırlığındaydı ve saatte yalnızca 3,5 km hızla yol alabiliyordu. Her ne kadar günümüzdeki otomobillerden hayli farklı olsa da Cugnot’nun icadı modern otomobillerin gelişimine öncülük etti.
Günümüzde giderek yaygınlaşan elektrikli otomobillerin yakın geçmişte icat edildiğini düşünebilirsiniz. Fakat yanılıyorsunuz. Bataryayla çalışan ilk elektrikli otomobil 1830’lu yıllarda İskoçyalı Robert Anderson tarafından geliştirdi. Fakat bu araç hayli yavaş ve pahalıydı, ayrıca bataryası şarj edilemiyordu. Bu yüzden elektrikli otomobiller o yıllarda yaygınlaşma imkânı bulamadı.
Benzinli otomobillerin icadına zemin hazırlayan olay, 1850’li yılların ortasında içten yanmalı motorların geliştirilmesi oldu. Benzinle çalışan motora sahip ilk otomobil ise 1885 yılında Alman mühendis Karl Benz tarafından icat edildi. Benz’in “Motorwagen” adını verdiği otomobilde biri önde, ikisi arkada olmak üzere üç tekerlek bulunuyordu. Benz’in eşi Bertha 1888 yılında iki oğlunu da yanına alarak Benz tarafından üretilen o dönemin son model otomobiliyle ilk uzun mesafeli yolculuğa çıktı ve yaklaşık 106 km yol katetti. Bertha yol boyunca ayakkabı derisi ve saç tokası gibi malzemelerle onarımlar yapmak zorunda kalsa da bu yolculuk Benz’in aracının tanıtımına fayda sağladı. Benz dört tekerlekli ilk otomobilini 1891 yılında üretti. Bir tane 3 beygirlik motoru bulunan bu araç saatte 14 kilometre hızla ilerleyebiliyordu. (Manşet fotoğrafı)
Mercedes-Benz
Alman mühendis Gottlieb Daimler ve ortağı Wilhelm Maybach, Benz ile aynı dönemde otomobil üzerine çalışmalar yapıyordu. Aslında bu ikili 1885 yılında motosikleti geliştirmişti. Motosiklet için ürettikleri motoru dört tekerlekli bir posta arabasına yerleştiren ikili 1889 yılında saatte 10 km hızla gidebilen bir otomobil yaptı. Daimler’in şirketi 1901 yılında “Mercedes” marka bir otomobil üretti. 1926 yılında ise Benz’in şirketiyle Daimler’in şirketi birleşme kararı aldı ve Mercedes-Benz kurulmuş oldu.
Rudolf Diesel tarafından geliştirilen dizel motorunun kullanıldığı ilk otomobil ise 1936 yılında Mercedes-Benz tarafından üretildi.
1900’lü yılların başından bu yana fosil yakıt kullanan otomobillerin sayısı önemli ölçüde arttı. Ancak fosil yakıtla çalışan otomobiller hem fosil yakıtların sera gazı salımına neden olarak küresel ısınmaya yol açması hem de fosil yakıt kaynaklarının tüketme riski ile karşı karşıya olması nedeniyle yıllar içinde tartışılmaya başlandı. Bu yüzden günümüzde fosil yakıt kullanımını azaltacak çevre dostu ulaşım teknolojileri üzerine odaklanılıyor. Bunlardan en önemlisi de yaklaşık 200 yıl önce ilk örneklerini gördüğümüz elektrikli otomobiller.
(Mehmet Sığırcı, bilimgenc.tubitak.gov.tr)
Yazının devamını okumak için tıklayın
