Her tarafta maalesef orman yangını haberleri. Ciğerlerimizle, can dostlarımız ağaçlarla birlikte binlerce hayvan da feci şekilde yanarak ölüyor.
Popüler medya “kim yaktı” sorusunun peşinde. Yangının neden, nasıl çıktığı tabii ki çok önemli. Ancak asıl sorular çok geri planda kalıyor: Bu yangınlar neden hızlı söndürülemiyor? Neden yangınlar bu kadar uzun sürüyor, hektarlarca orman yanıp, her geçen yıl çıplak tepelerin, dağların sayısı artıyor?
Halbuki, her yıl yangın söndürme altyapısı daha da güçlendiriliyor, yangınla mücadele bilinci artıyor, insanlarımız daha hassas, halkıyla, sanatçısıyla, kanaat önderleriyle yangınları söndürmek için büyük özverilerle çırpınıyor.
Orman yangınlarının sayısı ve şiddeti sadece ülkemizde değil dünyanın her tarafında artıyor.
Yayınlanan bir araştırmaya göre, 2001 yılından bu yana dünyada yaşanan orman yangınlarında yok olan yeşil alan ikiye katlanmış.
Örneğin; Rusya gibi soğuk bir ülkede bile son 20 yılda çıkan orman yangınları yüzünden neredeyse Fransa’nın yüzölçümüne eşit olan 53 milyon hektar yeşil alanın yok olduğu belirtiliyor. Dolayısıyla, orman yangınları sadece ülkemizdeki dinamiklere, olumsuzluklara, bilinçsizliklere bağlamak asıl sorunu gizlemekten başka işe yaramıyor.
Orman yangınları hızlı bir şekilde söndürülemiyor, çünkü;
- Orman yangınlarında rüzgar özle hızlı esiyor ki söndürme hızı rüzgar hızına yetişemiyor.
- Aşırı yağan yağmurlarda otlar o kadar çok büyüyor ve sonra aşırı sıcaklıklarda öyle kuruyorlar ki toprak silme yanar madde kaplanıyor.
- Aşırı sıcaklıklarda klima yükleri nedeniyle elektrik hatları aşırı yükleniyor ve daha sık elektrik arızalarına neden oluyor.
- Artan rüzgarlar ve sıcaklıklarla havadaki nem oranı aşırı düşüyor ve toprağın, otların, ağaçların kurumasını daha da artırıyor vb.
Yani orman yangınları hızlı bir şekilde söndürülemiyor çünkü iklim değişikliği (sertleşmesi) var ve her geçen yıl etkisi, şiddeti, sayısı daha da artıyor ve maalesef daha da artacak. Neden?
- Fosil yakıtların (petrol, kömür, doğal gaz) saldığı karbondioksit (1000kg fosil yakıt yandığında 3000 küsur kg CO2 çıkıyor) Dünya’nın etrafında bir çeşit sera (şeffaf battaniye) oluşturmakta,
- Oluşan bu şeffaf battaniye (sera çatısı gibi) enerji yüklü güneş ışınlarının geçmesine izin vermekte ama enerji yüklü ışığın düştüğü toprak ısındığında – bu ısı havaya atmosfere verdiğinde atmosferde oluşan ısının uzaya atılmasını sera gazları (CO2 başta olmak üzere) önlemekte, (güneşte kalan arabanın içinin ısınması gibi)
- Sera gazları bu şekilde küresel ısınmaya neden olmakta (son asırda 1 derece, içinde bulunduğumuz asırda 2 – 4 derece ortalama artış), Dünya’nın ısı dengesi bozulmakta,
- Oluşan küresel ısınma sonucu bölgeler arasında sıcaklık farklılıkları 12 dereceye kadar ilavetena rtmakta,
- Bölgeler arasında artan sıcaklık farklılıkları nedeni havanın yer değişiminin hızlanması ve güçlenmesi (artan rüzgarlar, fırtınalar, kasırgalar, hortumlar), önlerine bulutları katarak bir tarafta sellere diğer tarafta kuraklığa, orman yangınlarına neden olmakta.
Çözüm: Etkin enerji yönetimi sistemi kurarak fosil yakıtları yakan sistemlerde enerji verimliliğinin etkin uygulanması ve yeni enerji yatırımlarının fosil yakıtlardan yenilenebilir enerjilere doğru kaydırılması.
Ayhan Sarıdikmen-Enerji verimliliği uzmanı
