Birçok insan hüzünlendiren şarkılar dinlemekten hoşlanır. Üzüntü gibi negatif bir duyguya sebep olmasına rağmen insanların neden bu tür şarkılar dinlediğinin sebebi ise tam olarak bilinmiyor.
Geçmişte yapılan araştırmalarda insanların bu tür müzikler dinlerken deneyimledikleri (örneğin aşina oldukları hüzünlü şarkıların geçmişi hatırlatması, şarkı sözlerinin düşündürdükleri gibi) dolaylı etkiler nedeniyle hüzünlü şarkılar dinlemekten keyif aldıkları kabul ediliyordu. Ayrıca insanlardaki empati becerisinin, müzik parçasının hissettirdiği hüzün duygusundan etkilenmelerinin nedenlerinden biri olabileceği düşünülüyordu. Sonuçları yakın zamanda Plos One’da yayımlanan araştırmada ise üzüntü duygusu ile hüzünlü müzikleri dinlerken alınan keyif arasında doğrudan bir ilişki olabileceği belirlendi.
Araştırmada deneye katılan 50 kişi, hüzünlü hissetmelerini sağlayan sevdikleri şarkılar seçti. Daha sonra katılımcılardan bu şarkıları dinlerken hissettikleri hüzün duygusunun ortadan kalktığını hayal etmeleri istendi. Deneye katılan kişilere bu durumun hüzünlü müzikler dinlerken aldıkları keyifte bir değişikliğe neden olup olmadığı sorulduğunda, yaşadıkları keyfin azaldığını belirttiler. Ayrıca katılımcıların %82’si, şarkıları dinlerken hissettikleri üzüntü duygusunun aldıkları keyfi artırdığını söyledi.
Duyguların beyinde nasıl ortaya çıktığının mekanizmasının anlaşılması için ortaya konulan modele göre duyguların beş bileşeni bulunuyor. Bunlar bilişsel bileşen (duygunun ortaya çıkmasına neden olan olayların ve durumların değerlendirilmesi), fizyolojik bileşen (kalp atım hızının artması gibi metabolizmada ortaya çıkan değişimler), motivasyon bileşeni (duyguyu ortaya çıkaran sebepten kaçınmaya ya da ona yaklaşmaya yönelik eylemler), motor bileşen (yüz ifadesi ve ses tonu değişimleri gibi davranışsal farklılıklar), öznel his (duygusal ifadeler) bileşenidir. Araştırmacılar hüzünlü şarkılar dinlemekten keyif almanın, duygu bileşenlerinden biri olan motivasyon bileşeninin müzik dinlemek gibi sanatsal bir deneyim sırasındaki olumlu pozitif etkisi olarak değerlendirilmesinden kaynaklandığını düşünüyor.
Araştırmanın en kritik öneme sahip aşaması, deneye katılan kişilerin bu tür müzikleri dinlerken hissettikleri hüzün duygusunun ortadan kalktığını hayal etmeleriydi. Katılımcıların önemli bir kısmı araştırmacıların bu isteğini yerine getirebildiklerini belirtti. Ancak bu alanda araştırmalar yapan diğer bazı bilim insanları, katılımcıların gerçekten bu görevi yerine getirip getiremediğinden şüphe duyuyor.
(Dr. Tuba Sarıgül, bilimgenc.tubitak.gov.tr)
