Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar kamuya ait enerji şirketi BOTAŞ ile Amerikan fosil yakıt devi ExxonMobil arasında sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ticaretine ilişkin bir iş birliği anlaşması imzalandığını duyurdu. Anlaşma ile Türkiye’nin 10 yıl süreyle her yıl yaklaşık 2,5 milyon tona kadar LNG tedarik etmesi planlanıyor.
Bakan Bayraktar, konuya ilişkin sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda, ABD’nin halihazırda Türkiye’nin LNG tedariki sağladığı “önemli ülkelerden” biri olduğunu belirtti ve anlaşmanın “uzun vadeli” olmasının planlandığını söyledi.
Bayraktar, “Gazlaştırma kapasitesiyle dünyada sayılı ülkeler arasında yer alıyoruz. Hem ülkemizin hem bölgemizin enerji arz güvenliğine katkı sağlamaya devam edeceğiz” ifadelerini kullandı.
2025-2027 arasında yıllık 36,15 milyar metreküplük boru gazı kontratının sona ermesi beklenen Türkiye tedarikçilerini “çeşitlendirme” adımları attığını söylüyor.
Diğer yandan Türkiye’nin yakın zamanda yapılan yasal bir değişiklikle Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na “sıvılaştırma” tanımını eklemesinin LNG ihracatını artırabileceği tahmin ediliyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan Enerji Politikaları Uzmanı Mühdan Sağlam ithal edilen LNG fazlasının “bir kısmının Avrupa’ya ve Asya Pasifik’e satılabileceğini” düşündüğünü söyledi.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu’nun (EPDK) verilerine göre Türkiye’nin LNG ithalatında en büyük ticari ortağı ABD ve onu sırasıyla Cezayir, Fransa ve Rusya izliyor.
Türkiye’nin Şubat 2024’te Rusya hariç tüm bu ülkelerden LNG ithalatı bir önceki yılın aynı dönemine göre azaldı. Aynı dönemde Rusya’dan LNG ithalatı yüzde 33’ten fazla arttı.
Türkiye Kasım 2023’te Cezayir ile 1988 yılından beri devam eden LNG ithalat anlaşmasının süresini 3 yıl daha uzatmıştı.
Enerji Bakanlığı Türkiye’nin 2027’ye kadar Cezayir’den yıllık 4,4 milyar metreküp LNG almaya devam edeceğini açıklamıştı.
LNG ithalatı son on yıllarda artmasına rağmen doğal gaz ticaretinde boru hatları ağırlığını koruyor.
2024 Ocak ayında ithal edilen doğal gazda boru gazının payı yüzde 68, LNG’nin payı yüzde 32 olarak gerçekleşti. Bir önceki yılın aynı dönemine göre boru gazıyla doğal gaz ithalat miktarı yüzde 38 artarken LNG ithalat miktarı yüzde 26 azaldı.
Türkiye’nin doğal gaz ithalatında en büyük pay hala Rusya’nın. Geçen yıl tüketiminin yüzde 40’ından fazlası bu ülkeden alınan gazla karşılandı.
Rusya aynı zamanda Türkiye’nin en büyük kömür ve petrol tedarikçisi.
Rusya-Ukrayna savaşından sonra, Rusya’nın Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatını kesmesi, ülkeleri alternatif enerji kaynakları bulmaya zorlamıştı.
Birçok ülke bu boşluğu doldurmak için LNG’ye yöneldi.
Avustralya, Katar ve ABD dünyanın en büyük LNG ihracatçısı ülkeleri.
ABD, Avrupa’ya LNG ihracatını iki katından fazla artırarak kıtaya en fazla LNG ihraç eden ülke haline geldi.
Avustralya ise neredeyse tüm LNG’yi Asya’daki müşterilerine gönderiyor.
Katar da Asya’nın yanı sıra İngiltere, Belçika ve İtalya gibi Avrupa ülkelerine bir miktar LNG tedarik ediyor.
Geçen yıl toplam 900 milyon metreküp gaz ihraç eden Türkiye’nin LNG ihracatı oldukça sınırlı. Resmi verilere göre ülke, Şubat 2024’te Bulgaristan’a ve Kuzey Makedonya’ya 30 biner standart metreküp gaz ihraç etti.
Türkiye’de 2 Mayıs’ta enerji alanında düzenlemeler içeren Maden Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi kabul edildi.
Değişiklikle 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu’na “sıvılaştırma” tanımı eklendi.
Değişikliği yorumlayan Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Başkanı Yaşar Arslan, Türkiye’nin başta komşu ülkeler olmak üzere Avrupa ülkelerine LNG ticaretinin önünün açıldığını vurguladı, “Kanun değişikliği ile Türkiye’nin ithal ettiği doğal gazı veya keşifler sonucu üretilen yerli gazı sıvılaştırarak ülkelere ihraç etmesi hedefleniyor” dedi.
Arslan’ın verdiği bilgiye göre 2025-2027 arasında Türkiye’nin yıllık 36,15 milyar metreküplük boru gazı kontratının sona ermesi bekleniyor.
BBC Türkçe’ye konuşan Enerji Politikaları Uzmanı Mühdan Sağlam yasal değişikliğin iki açıdan önemli olduğunu belirtti:
“Türkiye’nin gaz alımı yaptığı bazı temel boru hattıyla gaz sağlayan aktörleri var. Bunlardan sınırlı oranda LNG alıyor. Ancak Mısır, Katar, ABD gibi yeni aktörler son dönemde Nijerya ve Cezayir’in yanına eklendi. Bu yasayla örneğin bir ülkeden alınan LNG fazla geldiğinde özellikle Avrupa’ya satılabilecek.
“İkincisi Türkiye kendi gazını ivmeli biçimde ürettiğinde yine bu satışı yapabilecek”.
LNG nedir?
LNG, çoğunluğunu metanın oluşturduğu veya metan ile karıştırılmış ve yabancı maddelerden arındırılarak -160C’ye kadar soğutulup yoğunlaştırılmış bileşim.
Doğal gaz çıkarıldıktan sonra ticareti farklı şekillerde yapılıyor. Doğal gaz borularla ham şekilde iletilebildiği gibi sıvılaştırıldıktan sonra deniz yoluyla da taşınabiliyor.
Gazın sıvılaştırılması, hacminin azalmasını ve enerji yoğunluğunun artmasını sağladığından uluslararası ticarette tercih edilen bir yöntem olabiliyor.
Gaz sıvıya dönüştürülerek 600 kat daha az yer kaplayan bir hale getiriliyor.
Daha sonra ham petrol gibi tankerlerle taşınıyor.
Varış noktasında tekrar gaza dönüştürülüyor ve diğer doğal gaz türleri gibi ısınma, pişirme ve enerji için kullanılıyor.
LNG’nin okyanusları aşarak taşınabilmesi çok daha fazla noktaya ulaşmasını sağlıyor.
Ancak metan salımıyla gazın soğutulması ve tekrar ısıtılması sürecinin yoğun enerji gerektirmesi iklim ayak izini artırıyor.
LNG’nin üretim ve taşınmasının boru hatlarıyla iletilen doğal gaza göre 10 kat karbon ayak izine neden olduğu tahmin ediliyor.
Amerikan enerji politikaları analizi enstitüsü IEEFA’nın Mart 2023’te yayımlanan bir çalışmasında İngiltere, Norveç ve Türkiye dahil Avrupa’da LNG talebinin artacağı beklentisiyle terminal yatırımlarının arttığına dikkat çekiliyor.
O günkü projelerin tamamlanması halinde 400 milyar metreküp kapasiteye ulaşması beklenen LNG terminallerinin, yenilenebilir enerji üretimindeki artış nedeniyle atıl durumda kalması riski olduğu belirtiliyor.
Bunun, 250 milyar metreküplük atıl LNG ithalat kapasitesine neden olabileceği söyleniyor. Bu, Avrupa’nın 2021’deki toplam gaz talebinin yarısından fazlasına denk geliyor.
Fotoğraf: BOTAŞ
