Fuad Safarov, Moskova
Sovyet Dışişleri Komiseri (Dışişleri Bakanı) Georgiy Çiçerin’in, Türk diplomatlarına kötü davranan VÇEKA (KGB’in ilk adı) istihbarat görevlilerini ülkenin lideri Vladimir Lenin’e şikayet ettiği ortaya çıktı.
Ünlü istihbarat yazarı, tarihçi ve belgesel yapımcısı Leonid Mleçin, “Dışişleri Bakanları, Rusya’nın Dış Politikası, Lenin ve Troçki’den Putin ve Medvedev’e” kitabında Sovyet Dışişleri’nin ilk çalışmalarını araştırdı. Arşiv belgelerine atıfta bulunan Mleçin, 1920’li yıllarda Sovyet istihbarat görevlileri ve Dışişleri çalışanları arasında zaman zaman anlaşmazlık ve tartışmaların yaşandığına dikkat çekti.
Mleçin’e göre, SSCB’nin Karadeniz kıyısı bölgelerindeki istihbarat görevlilerinin Türk diplomatlarına kötü davrandığı gerekçesiyle Çiçerin, Lenin’e 23 Ekim 1923 tarihinde acil kodlu bir mesaj gönderdi.
Çiçerin’in mesajı şöyleydi:
“Saygıdeğer Vladimir İliç! Karadeniz bölgesinde istihbarat görevlilerinin bugünkü faaliyetleri devam ettiği sürece Türkiye ile iyi ilişkilerin sürdürülmesi mümkün değil. 3 Ağustos’ta VÇEKA ajanları, Türk Büyükelçiliği diplomatik kuryesi Feridun Bey’i gözaltına aldılar, diplomatik bavulunu açtılar, üstelik kendisine kabul edilemez bir şekilde davrandılar. Daha önce Türk Büyükelçiliği çalışanı İzzet İsmet’e de benzer şekilde davranılmış. Ben VÇEKA’ya resmi yazı gönderdim, yoldaş Davtyan’la defalarca bu konuyu görüştüm. Fakat henüz hiçbir yanıt alamadım. VÇEKA kurumları anlaşılan merkezi hiçbir şekilde dikkate almıyor ve hatta yanıt vermeye bile tenezzül etmiyor.”
Türk yetkililerden çok sayıda şikayet aldıklarına dikkat çeken Dışişleri Komiseri Çiçerin mesajına şöyle devam etti:
“İstihbarat görevlilerinin Tuapse’de yaptığı affedilmez davranışlar, askeri gemilerin aranması, Türk gemilerine silahla ateş edilmesi, Türk görevlilere kabul edilemez şekilde davranılması, özellikle Tuapse’deki Türk Konsolos’a yapılanlarla ilgili Türkiye tarafından çok sayıda şikayet alıyorum. Türk Elçisi defalarca bana, Anadolu’ya dönen Türk tüccarların istihbarat görevlilerimiz tarafından iç çamaşırlarına kadar soyulmasının Sovyet Rusyası’nın imajına zarar verdiğini söyledi.”
Lenin ise karşı mesajında, “Yoldaş Çiçerin! Sizinle tamamen aynı fikirdeyim… Kötü istihbarat görevlileri tutuklanmalı, suçlular Moskova’ya getirilmeli ve kurşuna dizilmeli. Konuyu Perşembe günü Politbüro gündemine getirin” talimatını verdi.
