Bilimin bulgularına inanıyorsanız primatlardan geldiğimizi ve milyonlarca yıl içindeki evrim sürecinde çeşitli insansılardan türediğimizi ve son olarak da Homo sapiens türüne ait olduğumuzu biliyorsunuz demektir.
Homo sapiens’in atasını merak edeniniz oldu mu peki?
Şu ana kadar elde edilen bulgular Homo heidelbergensis türünün Afrika’da evrimleştiği ve Avrupa ve Asya’ya yayıldığı, Avrupa’ya yayılanların Neandertallere, Afrika’da yaşayanların ise Homo sapiens’e evrimleştiğini gösteriyor. Neandertaller ile Homo sapiens’in heidelbergensis’ten kopma tarihi olarak da 350 ile 400 bin yıl öncesi veriliyor. Böyle kesin bilgilermiş gibi konuştuğuma bakmayın, ben yalnızca bilim insanlarının yalancısıyım.
“Peki Homo heidelbergensis türü ne zaman ortaya çıktı” diye sorabilirsiniz doğal olarak.
Bu tür, 700 bin ile 200 bin yılları arasında yaşadı diye biliniyor. Beyin hacmi, ortalama 1.200 cc (santimetreküp) idi. Ortalama boyları ise yalnızca üç bölgede keşfedilen kalıntılara göre tahmin edilebiliyor: İspanya’da Sima de los Huesos’da bulunan kalıntıların boyları erkeklerde 169,5 cm (santimetre) ve kadınlarda 157,7 cm olarak; Çin, Jinniushan’dan bir kadının boyu 165 cm olarak ve Zambiya, Kabwe’den bir örnekte 181,2 cm olarak hesaplanmış. Homo heidelbergensisler’in Neandertaller gibi, geniş göğüsleri vardı ve genel olarak sağlam bir yapıya sahiplerdi.
Bizim beyin hacmimizin 1260 cc (erkeklerde) olduğuna bakarak Homo heidelbergensis’le aynı beyin hacmine sahip olduğumuz söylenebilir. Boyun uzunluğuna bakarak da bizden daha uzun oldukları kanaatine varılabilir, bilhassa kadınların.
Homo heidelbergensis avlanma ve kesmek için taş aletler yapmıştı. Grupça ve yetenekli bir şekilde avlanan Homo heidelbergensis’in kullandığı en yaygın alet, taştan yapılmış el baltasıydı. El baltasının yanında, ucu sivri taştan oluşan ahşap mızraklar da kullandılar, ateşi de kontrol edebilen Homo heidelbergensis’in, ateşi avlanmak için bile kullanmış olduğu düşünülüyor.
Hayvan derisinden yapılma giysiler giydikleri tahmin ediliyor, çünkü yaşadıkları ortamlar soğuktu.
Homo heidelbergensis’in çok büyük bir kaş çıkıntısı, daha büyük bir kafatası ve önceki insan türlerine göre daha düz bir yüzü vardı. Daha soğuk iklimlerde yaşayan ilk insan türüydü; kısa, geniş gövdeleri muhtemelen ısıyı korumaya yönelik bir adaptasyondu. Barınak inşa eden, ahşap ve kayadan basit evler yaratan ilk türdü. Bunun kanıtı Fransa’nın Terra Amata bölgesinde bulundu.
Homo heidelbergensis aynı zamanda büyük av hayvanlarının da ilk avcısıydı; Heidelbergensis fosillerinin bulunduğu bölgelerde yabani geyik, at, fil, su aygırı ve kemiklerinde kasaplık izleri yer alan gergedan kalıntıları bir arada bulundu. Avcılıklarının kanıtı, Almanya’nın Schöningen bölgesindeki taş aletler ve 10’dan fazla kesilmiş atın kalıntılarıyla birlikte bulunan 400.000 yıllık tahta mızraklardan geliyor.
İspanya’nın kuzeyindeki Atapuerca’da yaklaşık 400.000 yıl öncesine tarihlenen bir alan, bu insanların ritüellerinin neler olabileceğine dair kanıtlar da gösteriyor. Bilim insanları, kasıtlı olarak bir çukura atılmış yaklaşık 30 heidelbergensis bireyinin kemiklerini buldu. Çukura Sima de los Huesos (Kemik Çukuru) adı verildi. Bilim insanları, iskelet kalıntılarının yanı sıra, Homo heidelbergensis’in alet yapma yeteneğini gösteren, iyi yapılmış tek bir simetrik el baltası ortaya çıkardı.
En eski Britanyalı
Umarım kimse bunu en eski İngiliz, Galli ya da İskoç falan gibi anlamaz. Britanya Adası’nda bulunan en eski fosili anlatmak için bu muzip başlığı kullandım. Soyu 200 bin yıl önce tükenmiş bir türün Britanyalıların atası olması zaten mümkün değil tahmin edersiniz ki.
26 Mayıs 1994’te bilim dergisi Nature’da yayımlanan bir makaleye göre Britanya’nın güneyindeki Boxgrove’da bir Homo heidelbergensis fosiline ait bir incik kemiği bulundu ve bu kemiğin sahibine kâşif Roger Pedersen’e ithafen Roger adı verildi. Roger, tarihte bilinen en eski Britanyalıdır. Bundan bir yıl sonra bulunan iki tane diş ile Boxgrove insanlarının Homo heidelbergensis olduğu kanıtlandı. Bulunan birey muhtemelen erkekti ve kırk yaşına kadar yaşamıştı. Bulgular yaklaşık olarak 1,8 metre uzunluğunda ve 90 kilo ağırlığında güçlü bir insan olduğunu gösteriyor. Dişlere gelince kesik izleri çenesini tutmak için kullanan sağ elli bir bireye ait olduğunu da gösteriyor. Aynı zamanda başka bulgular ile birlikte Homo heidelbergensis’in diğer Homo türleri gibi sağ elli olduğunu biliyoruz
Gelelim heidelbergensis’in atası kimdi sorusuna… Öyle ya madem merak ediyoruz, merak etmenin sonu yok, zaten merak etmezsek nasıl yeni bilgilere ulaşacağız değil mi?
Homo heidelbergensis’in ilk olarak 700 bin mi yoksa 1,3 milyon yıl önce mi ortaya çıktığına ilişkin soru bilim insanlarınca halen çözülmemiş ama ateşli tartışmaların yapıldığı bir konu olarak ortada duruyor. Önce bunun kesin bir çözüme kavuşması gerekiyor tabii ki. Tüm eski türlerin tarihsel sırayla bir dizinini düzenlemeye çalıştım isteyenler en altta buna bakabilir.
Birçok bilim insanının ortaklaşmaya başladığı bir görüş var. Homo sapiens’e varıncaya dek insansılar birbirine karışmış durumda yaşadı. Yani bir tür bir başka türe o da sonraki türe evrileşmedi. Evrim süreci böyle işlemedi. Dünyanın farklı yerlerinde insan türleri vardı ve bunlar kâh birbirleriyle çiftleşerek kâh göçler yoluyla karışarak ve hatta bazen biri diğer türü asimile ederek yaşadı. Bu muhteşem karmaşıklıktaki bulmacayı çözmek o kadar kolay değil ama bilim ve teknoloji arkeologların yardımına koşunca bazı soruların yanıtlanması daha kolay oluyor.
Unutmayalım daha işin çok çok başındayız.
Herkese keyifli günler.
Fotoğraf: forschungsmuseum-schoeningen.de
Evrimsel süreç
Bu sıralama kesinleşmiş değildir. Rakamlar kesinleşmiş değildir, bulunacak her yeni fosille bunlar değişebilir. Genel bir fikir vermesi açısından sunmaya çalışıyorum.
Sahelanthropus tchadensis (yaklaşık 7 milyon yıl önce yaşamış en eski insansı. Aslında maymundan bu türle ayrıldığımız varsayılıyor ama o daha çok maymuna benziyor. Ama insansı olduğu kesin.)
Orrorin tugenensis (şempanze ile ortak ata)
Ardipithecus kadabba
Ardipithecus ramidus
Australopithecus anamensis
Kenyanthropus platyops
Australopithecus afarensis (3,9-2,9 milyon yıl önce (myö) yaşadı. 3,2 myö yaşamış ve kemikleri bulunmuş olan herkesin bildiği Lucy bu gruptandır.)
Australopithecus Africanus (3-2 myö yaşamıştır bugünkü görünümümüze daha yakın bir görüntüye sahiptir.)
Australopithecus garhi
Australopithecus sediba
Homo gautengensis (artık iyice bugünkü insana benzeyen türdür. 1,9 myö yaşadığı tahmin ediliyor. Hatta 600 bin yıl öncesine kadar varoduğu ileri sürülüyor. Bundan sonraki türleri artık homo sapiene en yakın atalar olarak izleyin.)
Homo habilis (elini kullanan adam anlamını taşıyor. 2,33 ile 1,4 myö yaşadığı tahmin ediliyor. Bulunan fosilin 127 cm boyunda, 43-45 kg ağırlığında olduğu görüldü.)
Dikkatinizi çekmiştir yıllar ya birbirine çok yakın ya da birbirine girmiş durumda. Bu da örneğin ata tür ile evlat türün aynı zaman aralığında birlikte varolduklarını gösteriyor. Yani evrimsel sürecin öyle düz bir çizgi biçiminde sürmediği görülüyor. Hatta bir türün bazı bireyleri (sonraki) bir türe doğru evrimleşirken diğerleri daha başka bir türe doğru evrimleşebilir. Yani antropologların keşifleri bir türün tüm üyelerinin topluca sonraki türe evrimleşmemiş olduklarını gösteriyor.
Homo rudolfensis (1,9 myö yaşadı.)
Homo ergaster (1,8-1,4 myö yaşadı.)
Homo georgicus (Kafatası hacmi 600 cc. 1,77 myö yaşadığı tahmin ediliyor. Homo türleri arasındaki en küçük kafatası hacimlerinden birine sahip.)
Homo erectus (Homo sapien’in doğrudan atası. 1,9-1 myö yaşadığı tahmin ediliyor. Yani Homo sapien ile aynı dönemde onlar da vardı. 750 ila 1225 cc arası bir beyin hacmine sahipti.)
Homo antecessor (1,2 myö ile 800 bin yıl önce arasında yaşadı. 1,6-1,8 metre yüksekliğe ve 90 kg’a kadar ulaşan bir ağırlığa sahip olduğu düşünülüyor.)
Homo heidelbergensis (Bir önceki atamız olduğu kesinleşti, tabii Neandertallerle birlikte ortak atamız. İlk bireyleri 1,3 myö yaşayan bu türün son örnekleri ise 250 bin yıl önceye kadar yaşadı. Yani hem Neandertaller hem Homo sapienler, yani bizim atalarımız, hem de Heidelbergensisler bir süre birlikte yaşadık. Bir ekleme daha yapmak gerekir ki Heidelbergensis Denisova insanlarının da atası olabilirmiş.)
Homo neandertalansis (Sapienlere en yakın tarihlerde hatta birlikte yaşamış olan tür. Çiftleştikleri biyolojik araştırmalarla kanıtlandı. 600 bin yıl önce ortaya çıktılar 40 bin yıl öncesine kadar yaşadılar.
KAYNAKLAR
https://tr.wikipedia.org/wiki/Homo_heidelbergensis
https://humanorigins.si.edu/evidence/human-fossils/species/homo-heidelbergensis
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
