Yine sabahın köründe İgor’la yollardayız. Malum müşteri ziyaretleri… Metrodayız. İgor, elinde akıllı telefonu, kendi aleminde. Ben yokum sanki yanında.
Yine kafası ikide bir önüne düşen, uykusunu alamamış sabah yolcusu hallerindeyim. Bir ara gözlerimi açıyorum. Karşıdaki küçük ekranda bir tanıtım videosu var. Bir tramvayın üzerinde İETT yazısını fark ediyorum.
Karaköy-Beyoğlu arasındaki Tünel anlatılıyor.
Eski bir dostunuza aniden rastlayınca sevinirsiniz ya, aynı duygulara kapılıyorum.
Yeni açılan BKL metro hattının tanıtım videosunun içinde 1875 yılında açılan, dünyanın ilk metrolarından olan İstanbul Karaköy-Beyoğlu tarihi Tünel (füniküler) hattından bahsediliyor.
Dünyanın ilk yeraltı demir yolu olan Londra metrosu, 1863 yılında hizmete girmiş. İkinci metro ise İstanbul’daki Tünel.
İstanbul’daki Tünel projesi devrin Osmanlı Sultanı Abdülmecid Han’a sunulmuş. Sultan’ın onayladığı proje kısa sürede başlamış ve 1875’in Kurban Bayramı’nın ilk gününde görkemli bir törenle açılmış.
Dürtükleyip İgor’a gösteriyorum. O da izledikten sonra bana “Vay be!” dermiş gibilerinden başını sallıyor.
Bense üzülüyorum. İlklerden olup, devamını getirememiş olmak, gerilere düşmek beni üzüyor.
***
Dünyanın sadece “metro” değil, “müze metro” olarak anılan belki de tek toplu taşıma sistemi: Moskova metrosu… Her gün 8 milyondan fazla insan Moskova metrosunu kullanıyor. İstasyonlardan 44’ü Rusya Federasyonu kültür mirası listesine giren bir ulaşım sistemi.
Moskova’da yapımına 2011 yılında başlanan, BKL’nin (БКЛ) yani Büyük Çember Hattı (Balşaya Kaltsevaya Liniya)’nın tamamı Mart ayı başında hizmete girdi.
Uzunluğu 31 istasyon ile 70 kilometre. Bu yeni bir dünya rekoru.
“Eski” Moskova metrosunun Kaltsevaya Hattı’nın uzunluğu ise 12 istasyonla 19,4 kilometre…Yani 3,5 kat daha az.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Moskova Belediye Başkanı Sergey Sobyanin ile birlikte Moskova Metrosu’nun Büyük Çember Hattı’nın açılışına katıldı. Putin törene video konferans yöntemiyle katıldı.
Vladimir Putin konuşmasında, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Moskova ziyareti sırasında yeni hattı Çin heyetine göstermek istediğini söyledi ve Moskova için gerekli bir proje olarak nitelendirdi.
Çin Devlet Başkanı, Vladimir Putin’in daveti üstüne yakın bir tarihte, 20-22 Mart’ta Rusya’yı ziyaret edecek. Putin bu yeni metro hattını da mevkidaşına göstermek arzusunda.
Gururlanıyor, zira BKL, Pekin metrosunun ikinci ring hattının yer altı ringleri arasındaki eski rekorunu 13 kilometre geride bırakmış durumda.
Bunun başka bir önemi daha var kuşkusuz. Bir yıldır Ukrayna sorunu nedeniyle hem askeri hem de ekonomik bir muhasara altında olan bir ülkenin böylesine büyük tarihsel bir yatırımı gerçekleştirmiş olması gerçekten önemli.
***
Dünyanın en büyük, en ihtişamlı ve modern metro ağlarından birisini barındıran Moskova’da yeni bir çember hattının inşası daha tamamlanmış oldu.
Metro genişlemeye devam ediyor.
Moskova halka halka büyüyen bir şehir.
En içte Kremlin’in duvarlarından oluşan ilk halka var.
Kremlin’in yakınındaki Balşoy Moskvaretskiy Köprüsü’nde durup Moskova Nehri’ne bir çakıl taşı attığınızda taşın suya düştüğü yerde iç içe geçmiş büyüyen halkalar oluşur.
Moskova da hemen hemen aynı yerden başlayarak halka halka büyümüş, büyümeye de devam ediyor.
Moskova’nın nerdeyse sembolü haline gelen Metro haritasına baktığınızda da bunu görürsünüz. Metro da aynı bu şekilde merkezdeki bir halkanın etrafında oluşmuş.
Metro da, araç trafiğinin olduğu kara yolları da halka halka büyüyor.
***
Kremlin’den sonraki ilk halka merkezdeki, eski Moskova’yı çepeçevre saran Bahçe Çemberi (Sadovoye Kaltso) yolu. Uzunluğu 15,6 km.
Üçüncü Ulaşım Halkası (TTK- Tretye Transportnoye Kaltso), eski adıyla Ring “B” Moskova’da bir otoyol, Bahçe Çemberi (Garden Ring) ve Moskova Çevre Yolu ile birlikte Moskova şehrinin çevre yollarından biri. Üçüncü Çevre Yolu’nun toplam uzunluğu 35,1 kilometre olup, bunun yaklaşık 19 kilometresi üst geçit, yaklaşık 5 kilometresi tüneldir.
Daha sonraki ulaşım halkası olan 108,9 km’lik Moskova Çevre Yolu MKAD (МКАД-Moskovskaya Koltsevaya Avtomobilnaya Daroga), Rusya’nın başkenti Moskova’yı yine çepeçevre saran bir çevre yoludur. Bu çevre yolunda da arabayla bir noktadan hareket ederseniz, hiçbir yere sapmadan dolaşarak aynı noktaya gelirsiniz. 10’u kavşak olmak üzere 35 adet çıkışı bulunmaktadır.
Bitmedi.
En dışta ise Moskova Bölgesi’nin karayolu ağını transit trafikten kurtaran, başkentin ulaşım sisteminin temel unsurlarından bir başkası, Merkez Çevre Yolu, TsKAD (ЦКАД-Tsentralnaya Kaltsevaya Avtomobilnaya Daroga) vardır. Moskova Çevre Yolu’na 50 km uzaklıktaki Moskova bölgesi topraklarından geçmektedir. Uzunluğu 336,5 km’dir ve bunun 260 km’si ücretli olarak işletilmektedir.
Bunlar karayolu halkaları…
***
Metro’ya gelince;
İlk halka merkezdeki istasyonları birbirine bağlayan Metro haritasındaki Kahverengi Hat.
Dünyanın en büyük metro sistemlerinden biri olan Moskova Metrosu’nun Sokolniki ve Park Kulturı istasyonları arasındaki ilk hattı, 15 Mayıs 1935 tarihinde faaliyete geçmiş.
Metronun yapımı, Josef Stalin tarafından 1931’de başlatılmış. O zamanlar, Komünist Partili işçiler ve Konsomol üyesi gençler tarafından inşaat sürdürülmüş…
İgor, bu kahverengi ring hattıyla ilgili olan komik bir şehir efsanesini anlatıyor.
“İnanmasam da seviyorum ve bilmeyenlere sürekli anlatıyorum,” diyor.
Moskova metrosunun haritası, ortasındaki çevre hattı ile radyal hatlarıyla bir bulmacaya benziyor. Güya Metro’nun projesinin sunulduğu toplantıda Stalin, elindeki kahve kupasını masanın üzerine yayılı planın üstüne koymuş, kupanın altına sızmış kahve projenin üzerinde kahverengi yuvarlak bir iz, bir leke bırakmış. Toplantıdaki hiçbir mühendis korkudan soramadığı için de proje o şekliyle gerçekleştirilmiş. Merkezdeki bütün diğer Metro hatlarını birleştiren bir köprü görevini gören kahverengi renkli yuvarlak Kaltsevaya Hattı’nın hikayesi böyle… İnandırıcı değil ama matrak bir hikaye.
Moskova’da Metro’ya entegre bir başka halka da geçtiğimiz senelerde kullanıma açılan MTSK. Bir elektrikli tren ring hattı ….
Yazının başında bahsettiğim yeni hizmete giren BKL(БКЛ), yani Büyük Çember Hattı (Balşaya Kaltsevaya Liniya) ise Metro halkalarının şimdilik sonuncusu…
***
Metro’nun Moskova’nın yaşamında çok büyük önemi var.
Bir kere zamanında ulaşım için her zaman garantili bir tercih.
Benim tercihim de hep Metro.
Bir arkadaşınızla Metroya yakın bir yerde buluşacaksanız kesin bir saat verebilirsiniz. Yandex haritadan buluşacağınız yere bakar, kaç saatte varabileceğinizi anlarsınız. Tam saatinde buluşma yerinde olabilirsiniz. Hiç şaşmaz.
Sık sık Moskova’nın trafik derdinden bahsediyoruz ya, İgor sorunun büyüklüğünü anlatan 2006 yılından, eski de olsa gülümseten bir haberi anlatıyor.
Moskova’daki önemli uluslararası bir maçı, İnter maçını oynamak için stadyuma kulüp otobüsü ile giden Spartak Moskova’lı futbolcular sıkışık trafikte takılıp kalınca iki kilometre koşarak ve metro yolculuğu ile yetişebilmişler. Spartak Moskova takımı, olayı veren Rus basınının alay konusu olmuş.
Otobüslerinin trafiğe takılması üzerine, Spartak Moskova Teknik Direktörü Vladimir Fedotov, yolda arabasıyla maça gitmekte olan bir taraftar tarafından, “Ben üç saatten beri burada bekliyorum” şeklinde uyarılmış. Bunun üzerine Fedotov ve tüm futbolcular, otobüsten inerek iki kilometre koştuktan sonra bir metro istasyonuna ulaşmışlar.
Fedotov, metro istasyonunda tüm oyuncularını bir araya toplamış ve “Savunma ve hücum oyuncularının hepsi burada mı?” diye bağırıp, tek tek saymak zorunda kalmış.
Neyse ki zamanında maça yetişebilmişler.
mhyazici@yandex.ru
