Pazartesi, 13 Eki 2025
  • My Feed
  • My Interests
  • My Saves
  • History
  • Blog
Subscribe
Medya Günlüğü
  • Ana Sayfa
  • Yazarlar
  • Hakkımızda
  • İletişim
  • 🔥
  • MG Özel
  • Günlük
  • Serbest Kürsü
  • Köşe Yazıları
  • Beyaz Önlük
  • Mentor
Font ResizerAa
Medya GünlüğüMedya Günlüğü
  • MG Özel
  • Günlük
  • Serbest Kürsü
  • Köşe Yazıları
  • Beyaz Önlük
  • Mentor
Ara
  • Anasayfa
  • Yazarlar
  • Hakkımızda
  • İletişim
Bizi takip edin
© 2025 Medya Günlüğü. Her Hakkı Saklıdır.
Webmaster : Turan Mustak.
Serbest Kürsü

Antipasti: Gastronomik bir ritüel

Halil Ocaklı
Son güncelleme: 21 Temmuz 2025 19:53
Halil Ocaklı
Paylaş
Paylaş

“Antipasti” yemek türünü ve İtalyan mutfağındaki yerini kavramak için öncelikle terimin kökenine inmemiz gerekir.

Diğer dillere İtalyancadan geçen antipasti, ilk bakışta içerdiği “anti” eki nedeniyle yanıltıcı bir izlenim oluşturabilir çünkü günlük konuşma dilinde “anti” eki genellikle “karşı, karşıt, zıtlık” gibi anlamlara gelir. Ancak antipasti sözcüğündeki bu ön ek Latince kökenli “ante”den gelir ve “öncesinde”, “önde gelen” ya da “giriş niteliğinde” anlamlarını taşır. Başka bir deyişle, antipasti “yemekten önce sunulan iştah açıcılar” anlamına gelir. Böylece İtalyan yemek kültüründeki anlamını daha iyi kavrayabiliriz.

Antipasti kelimesi genellikle İtalyanca çoğul formuyla kullanılır. Benzer bir durum, “spaghetti” kelimesinde de görülür. Spagettinin tekili “spaghetto” olduğu gibi, antipastinin tekili de “antipasto”dur. 

Sözcüğün ikinci kısmı olan “pasto”, İtalyancada “öğün, yemek” anlamlarına gelir. Pasta sözcüğünün Yunanca pásta (πάστα, serpilmiş, büyümüş, macunsu) kelimesinden türetildiğine yönelik yaygın inanışlar olsa da, dil bilimsel açıdan bakıldığında bu bağlantı oldukça zayıftır ve bana göre rastlantısal benzerliktir. Daha makul olanı, “pasto” sözcüğünün Latince “pastus”tan (beslenme, yemek) türemiş olmasıdır.

Antipasti, sözcük anlamının çok ötesinde, İtalyan sofra kültüründe adeta gastronomik bir ritüel yaratmıştır. Küçük tabaklarda sunulan iştah açıcılar sofrada geçirilen zamanı zenginleştirir ve sohbeti koyulaştırır. 

Bu yemek kültürünün kökleri ise Roma İmparatorluğu dönemine kadar dayanır. Özellikle Roma sofralarında ana yemekten önce sunulan küçük mezeler, bugünkü antipastinin ilk örnekleri olarak karşımıza çıkar. Bu konuda en erken tarihli kaynaklardan biri olan 1. yüzyıla ait ünlü yemek kitabı Apicius, “antecena” olarak adlandırdığı giriş yemeklerinden bahseder. Roma geleneği daha sonra Akdeniz’in Yunan, Anadolu, Fenike, Mısır ve Sarazen (*) gibi köklü kültürleriyle etkileşim içinde gelişerek zenginleşmiştir.

Antipasti geleneği, günümüzde bilinen biçimine esas olarak Rönesans döneminde kavuşmuştur. 16. yüzyıl İtalya’sında mutfak sanatının gelişmesiyle birlikte Floransa, Venedik, Milano ve Cenova gibi kent devletlerin varlıklı sofralarında daha sofistike ve estetik antipastiler servis edilmeye başlandı. 

Bu dönemden kalan yemek kitapları, antipasti tariflerinin çeşitlendiğini ve mutfak kültürünün önemli bir parçası hâline geldiğini açıkça göstermektedir. Özellikle Bartolomeo Scappi’nin 1570 tarihli “Opera dell’arte del cucinare” (Yemek Pişirme Sanatı Üzerine Eser) adlı eseri, antipasti geleneğinin o dönemdeki yaygınlığı ve inceliği hakkında kapsamlı bilgiler verir.

Tarih boyunca gerçekleşen kültürel etkileşimler, bugünkü İtalyan antipasti geleneğinin çeşitliliğini de beraberinde getirmiştir. Her bölgenin kendi özgün antipasti spesiyaliteleri vardır ve bu bölgesel farklar İtalya’nın gastronomik mozağini oluşturur. Antipastiler genellikle sebzeler, etler ve deniz ürünleri, peynirler, ekmek çeşitleri ve farklı mezelerle birlikte sunulur.

Sebzeler 

En sık kullanılan sebzeler patlıcan, kabak, biber, enginar, lahana, turpgiller ve mantarlardır. Bunlar genellikle ızgara edilip zeytinyağı, sarımsak, otlar ve baharatlarla marine edilerek aromatik tatlara kavuşur.

Etler ve deniz ürünleri 

Vejetaryen beslenen biri olduğumdan pek ayrıntı veremesem de İtalyan mutfağının bu konuda oldukça zengin bir çeşitlilik sunduğunu biliyorum. Parma jambonu, San Daniele, Bresaola, Coppa, Finocchiona gibi özel işlenmiş etler yaygındır. Deniz kıyısına yakın bölgelerde ise ançüez, marine edilmiş kalamar, karides ve deniz tarağı gibi ürünler ön plana çıkar.

Peynirler 

Antipasti sofralarının olmazsa olmazıdır. Mozzarella, provolone, pecorino ve taleggio gibi peynir türleri genellikle kuru meyve, reçel, bal ve çıtır ekmekle servis edilerek tatlı-tuzlu uyumu yakalanır.

Ekmek çeşitleri

İşte geldik İtalyan antipasti sofrasının temel öğelerinden biri olan ekmeğe. Krostini (ince, ekmek dilimleri), brusketta (bruschetta: zeytinyağı ve sarımsakla tatlandırılmış kızarmış ekmek dilimleri),  focaccia ve çabatta (ciabatta) gibi ekmek türleri sıklıkla tercih edilir. Bu ekmeklerin üzerine domates, pesto sos, tapenade (zeytin ezmesi) veya kuru domates, közlenmiş biber gibi malzemeler eklenerek tat çeşitliliği sağlanır.

Fotoğraf: deallo.com

Antipasti sunumunun temel işlevi tarih boyunca değişmemiştir: Yemekten önce iştahı açmak, sindirim sistemini hazırlamak ve sofradaki zamanı keyifli hâle getirmek. Ancak günümüzde bu işlev biraz daha genişlemiş durumdadır. Özellikle uzun hazırlık gerektiren ana yemeklerin bekleme sürelerini daha keyifli hâle getirmesi ve şeflere mutfakta zaman kazandırması gibi pratik yönleri de öne çıkmıştır. Böylece antipasti, hem gastronomik hem de sosyal anlamda sofralarda vazgeçilmez bir konuma gelmiştir.

Son bir not ekleyelim: Antipasti kültürünün meze kültürüne benzediği açıktır. Ancak aralarında bir etlileşim olduğunu ben saptayamadım. Diğer yandan meze sözcüğü, genellikle Türkçe ya da Yunanca sanılsa da aslında Farsça kökenlidir. Anadolu üzerinden Balkan dillerine yayılan bu sözcüğün asıl kökümün Farsça “mazze” (tat, tadım) kelimesine dayandığı savı bana daha inandırıcı geliyor.

İşte antipasti; tarih, dil bilimi ve gastronominin buluştuğu noktada İtalyan mutfak geleneğinin bir temsilcisi olarak yaşamaya ve dünya sofralarını süslemeye devam etmektedir.

(*) Sarazen:  Esmer çöl insanları anlamında Roma İmparatorluğu’nun doğu sınırlarında yaşayan Arap kabilelerini tanımlamak için kullanılırdı. İslam’ın yayılmasıyla anlamı genişledi ve tüm Müslüman halkları ifade eder hâle geldi.

Fotoğraf: jandatri.com

Benzer yazılar:

İtalyan mutfağında ‘kırmızı altın’
İtalyan mutfağının sırları

***

Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:

X

Bluesky

Facebook

Instagram

Bu yazıyı paylaşın
Facebook Email Bağlantıyı Kopyala Print
YazanHalil Ocaklı
Takip et:
Bayburt'un Sisne köyünde doğdu (1964). Almanya'da gurbetçi bir çocuk olarak büyüdü ve burada Yunan-Roma tarihi okudu. California Berkeley Üniversitesi'nde Proto-Altayca ve Japonca ilişkileri üzerine çalıştı. Bu süreçte Japonya'da Kyushu Üniversitesi'nde bir sömestr geçirdi. Çalışma alanı: Diyakronik (Artsüremli) Proto-Dil Tipolojisi. Türkiye ve ABD'de profesyonel turist rehberliği ve çevirmenlik yaptı, 50'den fazla ülke gezdi. Rodos'ta otel işletmeciliği yaptı. Hindistan'da çeşitli eğitimler aldı. Rusya'da Tver Devlet Üniversitesi'nde çalışırken Olga ile evlendi. Kadim Vedanta felsefesine derin bir ilgi duyuyor. Aksiyon dolu 35 yılın ardından, şimdi Bergamo (İtalya) ve Antalya'nın sade sakinlerinden biri olmaya çalışıyor.
Önceki Makale Homo sapiens’in ataları kimlerdi?
Sonraki Makale Rusya’dan THY’ye uyarı

Medya Günlüğü
bağımsız medya eleştiri ve fikir sitesi!

Medya Günlüğü, Türkiye'nin gündemini dakika dakika izleyen bir haber sitesinden çok medya eleştirisine ve fikir yazılarına öncelik veren bir sitedir.
Medya Günlüğü, bağımsızlığını göstermek amacıyla reklam almama kararını kuruluşundan bu yana ödünsüz uyguluyor.
FacebookBeğen
XTakip et
InstagramTakip et
BlueskyTakip et

Bunları da beğenebilirsiniz...

ManşetSerbest Kürsü

Gıda güvenliğimiz tehlikede mi?

Yıldırım Aktuğan
13 Ekim 2025
*Serbest Kürsü

İki sessizlik arasında Orta Doğu

Metin Duyar
13 Ekim 2025
EditörSerbest Kürsü

İnsan adaleti mi doğa adaleti mi?

Tijen Zeybek
12 Ekim 2025
Serbest Kürsü

Erdem, cehalet ve ihtiras

Melek Ay
12 Ekim 2025
Medya Günlüğü
Facebook X-twitter Instagram Cloud

Hakkımızda

Medya Günlüğü: Medya eleştirisine odaklanan, özel habere ve söyleşilere önem veren, medyanın ve gazetecilerin sorunlarını ve geleceğini tartışmak isteyenlere kapısı açık, kâr amacı taşımayan bir site.

Kategoriler
  • MG Özel
  • Günlük
  • Köşe Yazıları
  • Serbest Kürsü
  • Beyaz Önlük
Gerekli Linkler
  • İletişim
  • Hakkımızda
  • Telif Hakkı
  • Gizlilik Sözleşmesi

© 2025 Medya Günlüğü.
Her Hakkı Saklıdır.
Webmaster : Turan Mustak

Welcome Back!

Sign in to your account

Username or Email Address
Password

Lost your password?