Moskova’daki ünlü Puşkin Meydanı’nda ilk McDonald’s restoranının açılmasından bu yana tam 35 yıl geçti.
Günümüzde dünyanın herhangi bir köşesinde, adı ne kadar ünlü olsa da bir “fast food” restoranı açılması sıradan bir olay gibi gözükse de, 35 yıl önceki Moskova düşünüldüğünde bu devrim gibi bir gelişmeydi.
Çünkü dönem Sovyet dönemiydi yani dünyanın ikiye bölündüğü, süper güçler arasında neredeyse ölümüne bir rekabetin yaşandığı günler. Gerçi, Mihail Gorbaçov’un iktidara gelmesinden sonra Sovyetler Birliği ile ABD arasındaki “Soğuk Savaş”ta 1990’a gelindiğinde ilişkilerde artık belirli bir ısınma ve yakınlaşma sağlanmıştı. Yatırımı McDonald’s-Kanada yapmış olsa da, Puşkin Meydanı’ndaki ünlü logonun ortaya çıkması sembolik anlamda “komünizmin kalesi”ne Batı (Amerikan) bayrağının dikilmesi anlamına geliyordu.
31 Ocak 1990’da ilk “Big Mac” satışa sunulduğunda hiç kimsenin hatta yatırımın sahiplerinin bile hayal edemeyeceği görüntüler yaşandı. Zaten en hayati tüketim mallarını bile bulmakta büyük sıkıntı yaşayan Ruslar, ulaşabilecekleri başka bir “fast food” alternatifi olmadığı için büyük bir merakla restoranın önünde kuyruk oluşturdu.
35 bin başvuru arasından seçilen 600 çalışan 900 kişilik restoranın ilk günü için hazırdı, tahminler o gün yaklaşık bin müşterinin geleceği yönündeydi. Ama soğuk havaya rağmen açılış öncesi tam beş bin kişi kuyruğa girmişti. Gün bittiğinde servis yapılan müşteri sayısı 35 bine yaklaşmıştı yani tahmin edilenin 35 kat fazlası. Bu aynı zamanda şirketin tarihinde tüm ülkelerdeki şubelerinde hâlâ kırılamayan bir rekor. Kötü davranan, asık yüzlü, müşteriyle döver gibi konuşan tezgahtarlara alışık olanlar, arı gibi çalışan, siparişi dakikalar içinde teslim eden neşeli gençleri görünce şok yaşadı.
İlgi patlamasının ilk günün merakıyla yaşandığını düşünenler yanılıyordu, sonraki aylarda kuyruk azalmak bir yana uzadı. Hatta “McDonald’s’a gitmek” sosyal bir olaya dönüştü: Genç kızlar en güzel giysilerini giyerek, en özenli makyajı yaparak, erkek arkadaşlarıyla heyecan içinde kuyrukta bekliyordu.
Zaman içinde pazara pek çok yerli zincir girse de hiçbiri yabancı rakiple yarışamadı.
O tek restoran Rusya çapında 850 şubeye ulaştı.
Bütün şubelerin günde çektiği toplam ziyaretçi sayısı 1.8 milyonu buldu.
32 yıl sonunda hizmet verilen müşteri sayısı ise 6.25 milyarı aştı.
Tabii, bu rakamların yanında şirketin 30 yıldan fazla sürede Rusya’ya yaptığı 2.5 milyar dolarlık yatırım devede kulak kaldı.
Ama Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesiyle “Amerikan rüyası” son buldu ve 8 Mart 2022 tarihinde McDonald’s önce faaliyetini durdurduğunu, ardından da 16 Mayıs’ta Rus pazarından tamamen çekildiğini açıkladı. Şirketin bütün restoranları Rus iş insanı Aleksandr Govor’a satıldı fakat anlaşmaya göre, süre belirtilmese de, McDonald’s hisseleri geri alabilecekti.
ABD’de Donald Trump’ın başkanlık seçimlerini kazanmasının ardından Rusya-Ukrayna savaşının son bulabileceği beklentisi doğdu. Belki de bu beklentinin doğrudan sonucu olarak McDonald’s Ocak ayı başında 50 civarında yiyecek ve içecek markasının patentini almak için ilgili Rus kurumuna başvuruda bulundu. Bu hamle şirketin Rusya pazarına dönmeye hazırlandığı söylentilerine yol açtı.
Yani McDonald’s’ın belki bu yılın sonunda, belki de gelecek yıl Rusya’daki eski lokantalarını yeniden açması sürpriz sayılmayacak.
Başlıktaki “gamburger” kelimesine gelince…
Hayır, yazım hatası değil.
“Gamburger”in sırrı da aşağıdaki yazıda…
