Uluslararası enerji uzmanı Mehmet Doğan, Rusya’dan Almanya’ya uzanan Kuzey Akım-1 hattından gönderilen gazın durdurulması, Avrupa Birliği (AB) ülkelerindeki durum ve krizin Türkiye’ye yansımaları konularında Twitter hesabından şu değerlendirmeleri paylaştı:
Ocak 2021’de Rusya’dan AB’ye 160 milyon metreküpü Kuzey Akım-1’den olmak üzere toplamda 385 milyon metreküp doğal gaz akışı oluyordu. Ortada savaş yoktu ve Kuzey Akım-2 hattının yakın vadede açılması, mevzuat sorunlarına rağmen büyük olasılık olarak gözüküyordu.
Ocak 2021’de TTF doğal gaz fiyatı ortalaması 210 USD/1000 metreküp (5,76 USD/MMBtu) idi. Üstelik bu fiyat Temmuz 2020’de oluşan 62 USD/1000 m3 – Tüm zamanların en düşük fiyatının (1,71 USD/MMBtu) neredeyse 3 katından fazlaydı. Bahar ayları ile pandeminin de seyri bilinmediğinden, ucuza alınan doğal gaz, AB’li tüccar şirketler tarafından depolardan çekilip piyasaya sürülüyordu. Öyle ya pandemi nedeniyle talep tekrar daralabilir ve fiyatlar düşebilirdi
Ancak beklenildiği gibi kapanmalar gelmedi ve enerji talebi bütün dünyada büyük bir artış gösterdi. Arz ise talebe yetişemedi. Kuzey Akım-2 açılacak ilave 160 milyon metreküp gelecek, fiyatlar düşecek beklentileri havada kaldı. Bu arada AB’nin kendi üretimi %13 seviyelerinde azalmıştı. Pandemi sonrasına bırakılan bakımlar vs. Rusya-AB ile sözleşmesel yükümlülükleri kadar gaz üretti ve sattı. ABD doğal gaz üretimini, bir sene öncesi yaşadığı zorluklar nedeniyle temkinli seviyelerde kaldı
Ocak 2022 başında depolardaki gaz miktarı 56,1 milyar metreküptü (Toplam depo kapasitesi 90 milyar metreküp). Bu rakam geçmiş 6 yılın en düşük miktarı olarak kayıtlara geçti.
Avrupa doğal gaz fiyatları da borsalarda giderek yükselmeye başladı. Üzerine Rusya-Ukrayna savaşının patlamasıyla da Kuzey-Batı AB’ye kan doğal gaz giderek azalarak sonunda 385 milyondan 43 milyon metreküp civarına kadar düştü.
Kamuoyu Kuzey Akım-1den gelen gaz yeni kapandı zannediyor ama zaten 160 milyon m3/gün yerine uzun zamandır 33 milyon metreküp doğal gaz geliyordu. Yani damlıyordu. Artık damlamıyor da.
Bugün gelinen noktada Ocak 2021’de 210 USD/1000 m3 olan fiyatlar 3000 USD/1000 m3 civarında. Bu fiyat seviyeleri AB vatandaşları için bile çok yıkıcı. Bizim kaldırmamız mümkün değil.
Peki ne olacak? Bu kriz birdenbire düzelir mi? Benim düşünceme göre bu saatten sonra (yani bu derece bozuk ilişkiler sonrası) bu imkansız. Peki kriz ne kadar sürecek? En az 3-4 sene bu durum devam edecek. Yeni arz kaynakları devreye girene kadar.
Peki AB nasıl etkilenecek? Öncelikle krizin etkisi bu kış ağır olacak ama 2023-2024 kışı daha beter olacak, çünkü bu sene AB Rus gazıyla depolarını iyi kötü doldurabildi. Tabii depolar yetmeyecek ama yine bir sene sonrasına göre iyi durumda olacaklar.
AB fiyatları halka yansıtacak, bir kısım insanın ödeyemeyeceğini ve güney ülkelerine gideceğini, bu sayede talebi daraltacaklarını düşünüyorlar. Sanayi ise panik durumunda hepsi iletim operatörlerinin kapısında “aman bizim gazımızı kesmeyin” diye lobi yapıyorlar.
Nisan ayıyla konutların tüketimi bitince her şey yine normalleşecek. Tabii bu durum sadece kışa kadar devam edecek. Bu döngü bu şekilde 3-4 yıl devam edecek sonra ise yeni arz kaynaklarının devreye girmesiyle doğal gaz ucuzlayacak. Eski fiyat seviyelerine inecek.
Türkiye’de AB gibi yazın sorun yaşamayacak. Aslında giriş kapasitesi anlamında AB’den çok daha iyi pozisyonda olsak dahi, bizim sıkıntımız bu kadar pahalı doğal gazı alacak paramızın olmaması
Konutların zararını sanayi ve elektrik santrallerine yüklersek, o zaman sanayi kapatmak zorunda kalır. Çok acı bir reçete ama sanırım olması gereken de bu olmak zorunda. Çünkü o fiyattan gaz alıp mal üreten sanayinin ürettiği ürünü halk yine alamaz
Bu akıl almaz kriz ile ilgili toplumu hiçbir bilgiyi saklamadan tam ve eksiksiz olarak bilgilendirmek hükümetin bence en önemli görevi. Şimdiden çok detaylı bir kesinti kısıntı prosedürünün hazırlanarak, sanayi ve halkın bilinçlendirilmesi hayati önem arz ediyor.
Kafamızı kuma gömerek, hiç bir sonuç alamayız. Şimdiden olası senaryolar için acil eylem planları hazırlamamız gerekiyor.
