Küresel altyapı, son yıllarda daha etkin bir Çin dış politikasının belirgin işaretlerinden biridir.
Yüzlerce karayolu, köprü, demiryolu, havaalanı, liman, enerji santrali, fabrika ile stadyumlar, hükümet kompleksleri ve etkinlik mekanları, Çin’in Güney’de küresel varlığının en belirgin simgeleri arasındadır. Uluslararası kalkınma alanında altyapı, Çin’in bağışçı ve kredi veren olarak kimliğine sıkı bir şekilde entegre edilmiştir; hem çift taraflı küresel altyapı projeleri aracılığıyla hem de özellikle altyapı odaklı çok taraflı kalkınma bankası olan AIIB’nin kuruluşuyla yansıtılmaktadır.
Ancak, Çin’in küresel altyapısı yirmi birinci yüzyılın bir fenomeni değildir, hatta BRI’nın (Kuşak ve Yol Girişimi) bir ürünü değildir. BRI’nın beşinci yılında ve AIIB’nin kurulmasından kısa bir süre sonra, The Economist (2017), “Çin’in büyük ölçekli altyapı finansmanında Batılı bağışçı ve yatırımcıların 1970’lerde yaptığı hataları tekrarladığı görünüyor” demiştir. Bu, Çin’in küresel altyapısının risk değerlendirmeleri ve ekonomik getirilerinin yetersiz ve belirsiz olduğu anlamında doğru olabilir, ki bu durum genellikle diğer kredi verenlerin altyapı geliştirme projeleri için de geçerliydi. Ancak bu, Çin’in küresel altyapı mirasının 1970’lerden önceye dayandığını ve Çin hükümetinin Asya, Afrika ve diğer bölgelerde farklı dönemlerde yüzlerce küresel altyapı projesini finanse ttiğini ve inşa ettiğini ihmal eder.
Çin’in yirmi birinci yüzyıl küresel altyapı projelerinin birçoğu yerel, ulusal ve uluslararası sert eleştiri ile karşılaştı, ancak bu karşılaştırmalı bir bağlamda değerlendirildiğinde çok da şaşırtıcı değil. Büyük altyapı, genellikle hız, verimlilik, hesap verebilirlik ve yolsuzluk kontrolü, net ekonomik faydalar açısından zayıf performans sergilemiştir. Çin’in küresel altyapıya yönelik devlet öncülüğü, tarihsel olarak veya güncel dönemde, genel olarak görülen bu kalıplardan muaf olmamıştır ve Çin’in yaklaşımının belirli unsurları, olumsuz sonuçları daha olası hale getirebilir.
Örneğin, şeffaf olmayan kredi koşulları, yetersiz proje öncesi değerlendirmeler, güvenceler, ulusal politikacılarla doğrudan müzakereler, eleştirel sesleri kenara itmeye yönelik, birçok Çin küresel altyapı projesinde özellikler olarak görülmemiş hatalar değil. Ancak, bağlam önemlidir ve bu sorunlardan kaynaklanan ekonomik problemler, sadece BRI’ye odaklanan birçok popüler anlatının öne sürdüğü gibi, Çin’in küresel altyapısına özgü olarak görülmemektedir.
Ancak, Çin’in altyapı projelerinin ekonomik riskleri benzersiz olmasa da, 2000 sonrası Çin’in küresel altyapı hamlesinin sadece ölçeği değil, aynı zamanda 1949’dan bu yana olan küresel altyapı taahhüdü de dikkate değerdir. Yüzlerce Çin küresel altyapı projesi, Çin’in etkisini ciddi şekilde etkileyen önemli bir politik risk enjekte etmiştir. Genel olarak, küresel altyapı, gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetler aracılığıyla elit etkiyi takip etmek için kullanışlı bir araç olarak görülmektedir. Buna karşılık, küresel altyapının Çin’in popüler etkisi üzerinde ve Çin’in uzun vadeli net etkisi üzerindeki etkileri çok daha belirsizdir.
Küresel altyapının politik riskleri doğrusal olmayıp, büyük ölçüde Çin’in kontrolü dışındaki yerel faktörlere bağlıdır. Çin’in küresel altyapısı, genellikle projelerin müzakerelerine başlangıçta dahil edilmeyen bireyler ve gruplar tarafından, çatışmalı yerel mobilizasyonlarla sıkça karşılaşmıştır. Mobilizasyonun neden olduğu aksamalar, bazı durumlarda Çin’in proje veya ulusal düzeydeki politika çıkarlarını değiştirmiştir. Ayrıca, gelişmekte olan ülkelerde Çin’in elit ve popüler etkisini etkilemiş ve geniş çapta uluslararası itibarını potansiyel olarak etkilemiştir.
(tasam.org)
Yazının tamamını okumak için tıklayın
