1 Nisan yüz yıllardır birçok ülkede farklı isimler altında insanların birbirine şaka yaptığı ve inananlarla dalga geçilen bir gün olarak kutlanıyor; ancak kökenine dair pek fazla bilgi bulunmuyor.
Bu gün, Fransa’da ‘Nisan Balığı’, İngiltere’de ‘Nisan Aptallar Günü’ adıyla biliniyor. Kişiler birbirine şakalar yapıp kandırmaya çalışırken, tuzağa düşülen her durumda ‘Nisan 1!’ diye bağrışılıyor.
Modern çağda 1 Nisan şakalarına medyanın ve bazı büyük markaların da dahil olduğu görülüyor.
Buna en son örneklerden biri de Alman otomotiv şirketi Volkswagen ile ilgiliydi.
Basında çıkan haberlere göre, şirket ABD’de ismini Voltswagen olarak değiştireceğine dair bir açıklama yayımlamıştı. Ancak daha sonra bunun yanlışlıkla basına erken sızan bir 1 Nisan şakası olduğu anlaşıldı.
Bazı tarihçiler, 1 Nisan’ın kökenini 1582’ye kadar götürüyor. Fransa o yıl Rumi (Jülyen) takvimden Miladi (Gregoryan) takvime geçmişti. Rumi takvimde yılbaşı, gün ve gecenin eşit olduğu bahar ekinoksunda kutlanıyor, bu da 1 Nisan’a yakın tarihte gerçekleşiyordu.
Yeni takvimle yılbaşının 1 Ocak’a kaydığını unutanlar hâlâ Mart’ın son haftasında 1 Nisan civarında kutlama yaptığı için bu kişilere “Nisan aptalları” denmeye ve şakalar yapılmaya başlandı. Bunların sırtlarına kağıttan balık yapıştırıldığı için ‘Nisan balıkları’ deyimi türedi ve kolay yakalanan balık anlamında, kolay kandırılan insanlar için kullanıldı.
Bazı tarihçiler ise 1 Nisan’ı, Latince ‘neşeli’ anlamına gelen Hilaria festivali ile ilişkilendiriyor. Bu, antik Roma’da Kibele tanrıçasına tapanların Mart ayı sonunda kutladıkları bir festivaldi. İnsanların kılık değiştirip başkalarını kandırmaya çalıştıkları festivalin, Mısır tanrıları İsis, Osiris ve Seth’ten esinlendiği sanılıyor.
1 Nisan’ın kuzey yarım kürede baharın ilk günü olarak da bilinen bahar ekinoksu ile bağlantılı olduğuna, bu dönemde Doğa Ana’nın değişken ve önceden kestirmesi zor hava şartlarıyla insanları kandırmasına atfen bu şakaların yapılmaya başlandığına inananlar da var.
İngiltere’de ise özellikle 18. yüzyılda tüm adaya yayıldığı, İskoçya’da iki gün kutlandığı biliniyor.
Modern çağda ise 1 Nisan şakalarına medya da dahil oldu.
1957’de BBC’nin ciddi programlarından biri olan Panorama’da yayımlanan haberde, İsviçreli köylülerin spagetti hasadında büyük artış sağladığı duyurulmuş ve çiftçilerin ağaçlardan spagetti topladığı görüntülere yer verilmişti. (Manşet fotoğrafı)
1977’de İngiliz Guardian gazetesinin yayımladığı gezi rehberinde ‘San Serriffe’ adında, olmayan bir takımadadan söz ediliyor ve iki adanın noktalı virgül işareti oluşturduğu vurgulanıyordu. Bu yetmiyormuş gibi, daha inandırıcı olması için, adadaki okullarda denize dalıp inci çıkarma dersleri verildiği anlatılıyordu.
1988’de Sovyetler Birliği’nde İzvestiya gazetesi, dönemin en iyi futbolcusu Diego Armando Maradona’nın kötü günler geçiren Spartak Moskova ile anlaştığını ve yılda 6 milyon dolar alacağını duyurdu. Associated Press haber ajansı, haberi takipçileriyle paylaştı. Ancak ayrıntı için İzvestiya’ya ulaştığında bunun 1 Nisan şakası olduğunu anladı.
1992’de ABD’de NPR radyosu, eski başkan Richard Nixon’ın ağzından yeniden başkan adayı olacağını açıklamıştı. Oysa konuşan Nixon değil sadece onun taklidini yapan bir aktördü, ama bu şaka haber ülkede büyük şaşkınlıkla karşılanmıştı.
1998’de ABD’nin Alabama eyaletinde ise Matematikte 3,14.. olan pi (π) sayısının İncil’e uygun olarak 3’e yuvarlanmasını öngören bir yasa teklifi verildiğine dair bir haber yayılmış, bölge halkı öfkelenip yetkililere mektup yazmaya koyulmuştu.
Şeker ile tuzun yerini değiştirmek ve tuvaleti şeffaf bir naylonla kapatmak ise 1 Nisan’da yapılan en yaygın şakalar arasında sayılıyor.
İlgili yazı:
