ABD Başkanı Donald Trump, Washington ve Kiev’in Ukrayna’nın nadir toprak elementleri ve diğer doğal kaynaklarına erişimi içeren büyük bir anlaşmaya vardığını açıkladı.
TürkRus.Com’a göre, Beyaz Saray’da yaptığı konuşmada Trump, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile ülkenin doğal kaynaklarını ortak geliştirmeye yönelik bir anlaşmaya ulaştıklarını doğruladı. Trump, Zelenski’nin Cuma günü Washington’a gelerek anlaşmayı kendisiyle birlikte imzalayacağını belirterek, bunun “çok büyük bir anlaşma” olduğunu vurguladı. Değerinin 1 trilyon dolara ulaşabileceğini öne sürdüğü anlaşmanın, ABD vergi mükelleflerine sağlanan mali yardımların geri dönüşünü garanti edeceğini savundu. Trump, Ukrayna’nın anlaşma karşılığında 350 milyar dolarlık yardım ve askeri destek aldığını ifade etti.
Ukraynalı yetkililerin Financial Times’a verdiği bilgilere göre ise, Washington, anlaşma kapsamında Ukrayna’dan 500 milyar dolarlık potansiyel gelir talebinden vazgeçti. Petrol, gaz ve diğer doğal kaynakları kapsayan anlaşma, Ukrayna Adalet, Ekonomi ve Dışişleri Bakanlıkları tarafından onaylandı. Ukraynalı yetkililer, yeni koşulların önceki tekliflere kıyasla Kiev için “çok daha avantajlı” olduğunu belirterek, anlaşmanın ABD ile ilişkileri güçlendirmeyi ve ülkenin savaş sonrası ekonomik perspektiflerini iyileştirmeyi amaçladığını söyledi.
Bu arada, Ukrayna medyası son birkaç haftadır müzakere edilen Ukrayna ile ABD arasındaki doğal kaynaklar anlaşmasının metnini yayımladı. Anlaşmanın, 28 Şubat’ta Zelenski’nin Washington ziyareti sırasında imzalanması bekleniyor. Ukrayna tarafı, müzakere sürecinde Kiev için daha avantajlı koşullar üzerinde mutabakata varıldığını, özellikle ABD’nin Ukrayna’nın doğal kaynaklarından 500 milyar dolar gelir elde etme talebinden vazgeçtiğini öne sürüyor.
Ukrayna medyasına göre imzalanacak anlaşmanın ana maddeleri şöyle:
-Ukrayna ve ABD hükümetleri, Ukrayna’nın yeniden inşası için ortak yönetimle bir yatırım fonu oluşturacak.
-Ukrayna, devlet kontrolündeki doğal kaynakların (petrol, gaz, mineraller) gelecekte ticarileştirilmesinden elde edilecek gelirlerin %50’sini bu fona aktaracak.
-ABD hükümeti, Ukrayna’nın barışın sağlanması için gerekli güvenlik garantilerini elde etme çabalarını destekleyecek.
Garanti yok
İmzalanacak metinde Ukrayna için güvenlik garantilerinin yer almadığı bildirildi. The New York Times’ın kaynaklarına dayandırdığı haberine göre, pazartesi günü tartışılan yeni versiyon, önceki taslaklara kıyasla Ukrayna lehine iyileştirilmiş olsa da Kiev’in en önemli talebi olan ABD’nin askeri koruma taahhüdü dahil edilmedi. Beyaz Saray yetkilileri, anlaşmanın yalnızca ekonomik bir nitelik taşıdığını ve gelecekteki askeri yardımları kapsamadığını vurguladı.
BBC’ye göre, 24 Şubat’ta Amerikalı ve Ukraynalı liderlerin, ABD’nin Ukrayna’nın madenlerine erişimini öngören bir anlaşmayı imzalanmaya yakın olduğunu söylemesinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de bir açıklama yapmıştı. ABD’ye, Rusya işgali altındaki Ukrayna topraklarındakiler de dahil olmak üzere nadir minerallere erişim sunmaya açık olduğunu söylemişti.
Putin devlet kanalında yaptığı açıklamada, Ukrayna’nın Rusya’nın işgali altındaki bölgelerini de kastederek “Yeni topraklarımıza, yani Rusya’nın bir parçası haline gelen tarihi topraklarımıza yabancı ortakları çekmeye hazırız” dedi.
Zelenski, anlaşmayı ilk olarak Trump’a geçen Eylül’de sunduğu “zafer planına” dahil etmişti.
Fikir, dönemin başkan adayına ABD’nin Ukrayna’yı desteklemeye devam etmesi için somut bir neden vermekti.
Zelenski, daha önce Trump’ın Ukrayna’nın yeraltı kaynaklarından 500 milyar dolarlık kısmına erişim talebini “devletimizi satmayacağız” diyerek reddetmişti.
Ukrayna nadir toprak elementleri bakımından oldukça zengin bir ülke, ancak bu kaynakların büyük kısmı Rus güçlerin kontrolündeki bölgelerde.
Trump, Ukrayna’nın bu kaynakları maddi ve askeri desteğe karşılık ABD’ye vermesi gerektiğini söylüyor.
Zelenski ise “Bu ciddi bir diyalog değil” diye konuşmuş ve “Devletimizi satamam” demişti.
Trump’ın teklifi, bu kaynakların ABD açısından önemini gözler önüne serdi.
Nadir toprak elementleri nedir?
“Nadir toprak elementleri”, modern teknoloji ve sanayide yaygın olarak kullanılan ve benzer kimyasal özelliklere sahip 17 elemente verilen ad.
Akıllı telefon, bilgisayar, tıbbi cihazlar ve benzeri ürünlerin üretiminde kritik rol oynayan elementler şunlar:
Skandiyum (Sc), İtriyum (Y), Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodim (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropiyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Diprosyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbiyum (Er), Tulyum (Tm), Terbiyum (Tb), Lutesyum (Lu).
“Nadir” olmalarının sebebi, saf formlarında oldukça ender bulunmaları. Dünyanın farklı yerlerinde bu elementlerin yatakları mevcut.
Ancak nadir toprak elementleri genelde Toryum ve Uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunuyor.
Ayrıştırılmaları için birçok toksik kimyasal kullanılıyor, bu da çıkarma işlemini bazen zor ve pahalı hale getirebiliyor.
Ukrayna, Avrupa Birliği’nin (AB) “kritik hammadde” olarak nitelendirdiği 30 maddenin 21’ini barındırıyor.
Bunlar dünyadaki rezervlerinin yaklaşık yüzde beşine tekabül ediyor.
Bu elementlerin olduğu bölgelerin çoğu Urkayna Kristal Kalkanı’nın güneyinde, çoğunlukla Azak Denizi’nin altında bulunuyor.
Bu bölgelerin çoğu şu anda Rus işgali altında.
Ancak Kiev, Vinnitsiya ve Jitomir bölgelerinde de gelecek vadeden projeler bulunuyor.
Uzmanlara göre bu bölgelerde gelecek vadeden yüzlerce coğrafi obje tespit edildi. Bunların bir kısmı, geliştirilmeleri ekonomik olarak uygun bulunduğu takdirde element yatakları haline getirilebilir.
Londra Merkezli Benchmark Mineral Intelligence şirketinin Batarya Hammaddeleri Bölüm Başkanı Adam Webb, “Ortaya atılan tahminler tahminden ibaret” diyor ve ekliyor:
“Bu mineral yataklarının ekonomik kaynak haline gelmesi için yapılması gereken daha çok iş var.”
Forbes Ukraine dergisine göre Ukrayna’nın diğer önemli mineral kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’i Donetsk, Dnipropetrovsk ve Luhansk bölgelerinde bulunuyor.
Bu bölgeler de büyük oranda işgal altında.
Ukrayna’da nadir toprak elementleri haricinde Lityum gibi kritik mineraller adı verilen kaynaklar da bulunuyor.
Ukrayna hükümetine göre ülkede 450 bin ton lityum var. Bunlar şu an çıkartılmıyor, ancak çıkartılması planlanıyor.
Rusya’nın en az iki Lityum madenini işgal ettiği biliniyor: bunlardan biri Donetsk bölgesindeki Şevçenkivske’de, diğeriyse Berdyansk bölgesindeki Kruta Balka’da.
Kirovograd bölgesindeki Lityum yataklarıysa halen Ukrayna kontrolünde.
Trump neden istiyor?
ABD’nin nadir element ve kritik mineral üretimini kontrol etmek istemesinin ardında bunların küresel tedarikinde başı çeken Çin ile rekabet geliyor.
Geçen yıllarda Çin nadir toprak minerallerinin çıkartılması ve işlenmesinde lider haline geldi. Ülke, küresel üretim kapasitesinin %60 ila 70’ini, işleme kapasitesininse yüzde 90’ını elinde tutuyor.
ABD’nin bu konuda Çin’e olan bağımlılığı Trump yönetiminde ulusal güvenlik ve ekonomik endişelere yol açıyor.
Bu elementler, elektrikli araçlardan askeri teçhizata kadar gelişmiş teknolojilerin üretiminde giderek daha da önemli rol oynuyor.
Görsel: trade.gov
