1-Evlilik: Rusya’da kadınların yüksek eğitim seviyesi ve yüksek iş gücüne katılım oranı nedeniyle aile içindeki rolleri açısından nispeten eşitlikçi bir yapıdan söz edilebilir. Ancak hem modern hem de geleneksel özellikler gözlenir. Çocuk bakımı ve ev işleri açısından İskandinav ülkelerine göre kadına Rusya’da daha fazla iş düştüğünü söylemek mümkündür.
Rusya’da romantik aşk evlilik için en önemli motivasyondur. Rusya evlenme oranının yüksek olduğu bir ülkedir. OECD ülkeleri açısından bakıldığında yıl içindeki evlilik oranı Çin, Rusya ve Türkiye’de ilk üç sırayı almaktadır.
Evlilik yaşı açısından bakıldığında ise OECD ülkeleri arasında Türkiye, Rusya ve İsrail vatandaşları en erken yaşta evlenen ülkelerdir. Örneğin Rusya’da kadınlar ortalama 25, erkekler ise 27 yaşında ilk evliliklerini yapmaktadır. Boşanma oranlarına gelince OECD ülkeleri arasında en yüksek boşanma oranına sahip ülkeler Rusya, Danimarka ve Litvanya’dır.
2-Dindarlık: Dostoyevski “Ruslar bütünüyle Ortodoks’tur, Ortodoksluğu anlamayanlar, Rusları asla anlamayacaktır” demiştir. Bolşevik Devrime kadar Rus toplumunda bu konunun önemli olduğunu söylemek mümkündür. Bununla birlikte devrim sonrasındaki 70 yıl boyunca dini pratiklerin azaldığı görülmüştür. Komünist Parti’nin konuya bakışı mesafeli olmuştur. Yine de kiliseler ve Ortodoksluk tarihsel, siyasi ve kültürel boyutu dikkate alındığında Rus günlük yaşamının önemli unsurudur.
Konuyla ilgili olarak “Din hayatınızda ne kadar önemli” şeklinde bir soru sorularak yapılan bir ankete göre (Gallup) dinin günlük hayattaki öneminin en az olduğu ülkelerin başında Estonya (%16), İsveç ve Danimarka gelmektedir. Aynı araştırmaya göre, Rusya’da dinin günlük hayatta önemli olduğunu söyleyenlerin oranı %34, Almanya’da %40, ABD’de %69, Türkiye’de ise %82’dir.
3-Ulaşım: Rusya geniş coğrafyası nedeniyle çarlık döneminden itibaren demiryolu taşımacılığına ağırlık vermiştir. Örneğin dünyanın en uzun demiryolu hattı olan Trans-Sibirya hattı II. Nikolay zamanında yapılmıştır. Komünist Parti döneminde demiryolu ve metroya özellikle ağırlık verilmiştir. Rusya demiryolu hatlarının uzunluğu (88 bin km) açısından ABD’den sonra dünyada ikinci sıradadır. Moskova metrosu ise bugün günlük ortalama yolcu taşıma sayısı açısından Avrupa’nın en yoğun metrosudur. Böyle olunca tren ve metro yolculuğu, kompartımanlar, vagonlar günlük hayatın bir parçasıdır.
Bununla birlikte Moskova trafik yoğunluğu açısından dünyanın önde gelen şehirlerinden biridir. Bu denli yaygın metro hattına rağmen trafik olmasının nedenleri arasında zenginleşen Rus toplumunun hızla araç sahibi olması, kapıdan kapıya geçen sürenin bazen aynı olması ve insanların kendi araçlarında daha konforlu bir yolculuğu tercih edebilmesi bulunmaktadır.
4-Yılbaşı: Yılbaşı günleri önem derecesi değişmekle birlikte bütün toplumlarda kayda değerdir. Bu artık İsa’nın doğumunu kutlamaktan çıkmış ve kültürel ve geleneksel bir özellik haline gelmiştir. Bağlı olunan takvimin son günüdür neticede.
Yılbaşı öncesi Rusya’da şehirler gelin gibi süslenir deyim yerindeyse. Aileler, çocuklar için de çok önemlidir bu gün. En vazgeçilmez olan şeylerin başında yılbaşı ağacı ve hediyeler gelir şüphesiz. Özel hazırlanan yiyecekler, şampanya ve devlet başkanının konuşması önemli unsurlardandır.
5-Doğum günleri: Rusya’da önem verilen bir konudur. Bu günlerde eş, dost, aile, sevgililer bir arada olur ve coşkuyla kutlama yaparlar. Hediyeler, çiçek verilmesi önemlidir. Rusya çiçekçilerin 24 saat açık olduğu bir ülkedir. Fakat ilginç bir nokta, örneğin bir iş yerinde doğum günü olan biri pastayı kendi alır, keser ve arkadaşlarına kendi dağıtır.
6-Alkol tüketimi: Bazı ülke insanları iklim, gelenekler, kültür gibi nedenlerle fazla alkol tüketir. Rusya kişi başı alkol tüketimi bakımından Belarus, Moldova ve Litvanya’dan sonra 4. sırada gelmektedir. Hal böyle olunca günlük hayatın ve özel günlerin vazgeçilmezidir alkol. Adabı vardır şüphesiz. Özel günlerde ayağa kalkılarak konuşma yapılır. “Tost” denilir buna.
7-İklim: Rusya’da, Karadeniz kıyılarında görülen subtropikal iklimden, yıllık sıcaklık farkının 80 dereceye vardığı Sibirya’daki sert karasal iklime ve kuzeydeki kutup iklimine kadar değişen bir iklim çeşitliliği vardır. Ülkenin kuzeyi Arktik kuşağında bulunurken, güneyde Karadeniz kıyılarında subtropikal iklim özellikleri görülür. Sibirya karasal iklimin etkisi altındayken, Rusya’nın uzak doğusu muson yağmurları nedeniyle yıllık 1000 mm yağış alabilmektedir.
Ama soğuk, kar ve kapalı hava Rusya ve özellikle de önemli büyük şehirlerle özdeşleşmiştir. Moskova’da özellikle ocak ve şubat aylarında eksi 30 derecelere varır soğuklar. Bu durumun yaşam biçimi, giyim ve insan davranışları üzerine önemli etkileri vardır kuşkusuz.
8-İlaç kullanımı: Rusya’da modern tıp yanı sıra geleneksel ve alternatif tıp da önemlidir. Bu açıdan bitkiler ve doğal yönetmelere de başvurulur. Ruslar özellikle kış aylarında hastalandıklarında hemen ilaca başvurmaz, vücudun kendi savunma sistemi ve doğal desteklerle durum atlatılmaya çalışılır.
OECD ülkeleri ile bir kıyaslama yapılığında örneğin antibiyotik kullanımı açısından Türkiye, Yunanistan, Fransa gibi ülkeler ilk sıralarda gelmektedir. Buna karşılık Estonya, Litvanya, Rusya, İsveç gibi ülkelerde antibiyotik kullanımı çok daha düşüktür.
9-Apartman hayatı: Özellikle Sovyet zamanlarında konut sayısı büyük şehirler için yeterli olamamıştır. Diğer yandan, eskiden beri merkezi yerlerde bulunan binalar titizlikle korunmakta ve yapılaşmaya izin verilmemektedir. Sovyet döneminde ailelerin bir arada oturabildiği komünite evleri deneyimi yaşanmıştır. Bu nedenlerle Ruslar küçük dairelerde yaşamaya alışkındır. Kimi zaman insanlar anne babasıyla bir arada kalır. Çünkü yeni konut edinmek çok pahalıdır. Küçük evler öyle küçüktür ki bazen 25 metrekare olanı bile vardır. Örneğin Moskova’da daha yeni, ucuz ve biraz daha büyük evlerde oturabilmek için metroyla yaklaşık 45 dakika kadar şehir merkezinden uzaklaşmak gereklidir.
10-Daça’lar: Aslında dinlenme kavramı da kültüreldir. Yapılan aktivitenin değiştirilmesidir bir bakıma. Örneğin şehirde çalışan bir bankacı için kırlara gidip bahçe ile uğraşmak bir alternatif olabilir. Ama kırda yaşayan biri için de büyük kentleri görmek olabilir tatil. Şüphesiz Ruslar iklim nedeniyle deniz tatilini özler ve severler. Ama bu yılda bir iki kez yapılabilecek bir şeydir.
Bu yüzden şehirde yaşayan insanlar için daça’lar popüler dinlenme yerleridir. Şehir dışında özellikle yaz aylarında vakit geçirilen küçük, bahçeli evlerdir bunlar. Rusya’da herkesin er ya da geç bir daça edinme hayali vardır.
Not: Bu yazı Medya Günlüğü’nde daha önce yayınlanmıştır.
