Hiong-nulardan, Göktürklerden, Kırgızlardan, Akhunlardan, Uygurlardan örnekler verdiğim önceki yazımı daha yakın bir tarihten Osmanlılardan örnekler vererek bu ikinci bölümünde bitirmek istiyorum.
Osmanlı ve diğer Türk beyliklerinin durumu
Selçukluların Gaznelileri yenerek bağımsızlıklarını kazandıklarını biliyoruz. Ama isterseniz Osmanlılarla bitirelim. Çünkü gerçekten ekmek kadayıfının üzerindeki kaymak gibi bir durum söz konusu.
Osmanlı Beyliği’nden daha önce, 1278’de kurulan Germiyanoğlu Beyliği 1300’lerin başında Osmanlı ile sürekli didişme halindeydi. “Osman Bey’in (manşet fotoğrafı) Germiyanlılara karşı Rumları himaye ettiği üzerinde durulmuştur… Osman Bey döneminin ilk yıllarında Bizans tekfurları ile iyi geçinildiği anlaşılmaktadır. Ayrı dinlerden olmasına rağmen Osman Bey ile tekfurlar arasında böyle iyi ilişkiler varken, kendisi gibi Müslüman olan Germiyanoğulları ile çekişme halinde olması düşündürücüdür. Germiyanoğulları ile Osman Bey arasındaki çekişme Orhan Bey başa geçtiği dönemde bile devam etmekteydi.”12. Çobanoğulları Beyliği 1309’da Candaroğulları Beyliği’nin egemenliğine girdi.
Karesioğulları Beyliği Orhan Bey zamanında (1361), Menteşe Beyliği 1424’te Osmanlı egemenliğine girdi. Sinop ve civarındaki Pervaneoğulları Beyliği’nin son beyi Gazi Çelebi 1322’de ölünce kızı beyliğini ilan etti ancak aynı Candaroğulları Beyliği tarafından bu beylik ele geçirildi.
Eretna Beyliği’nde ise Vezir Kadı Burhaneddin bir tasfiye harekâtıyla yönetimi ele geçirerek 1381’de Kadı Burhaneddin Devletini kurdu. Erzincan Beyliği’nin beyi Mutahharten Bey Yıldırım Bayezit’in Timur’dan ayrılarak kendisine tabi olmasını isteğini geri çevirdi. “Osmanlılara karşı Timur’la birleşerek 1400 yılında Sivas’ın Moğollarca işgaline yardım etti. Timur’un güneye yönelmesi üzerine bölgeye ulaşan Osmanlı birlikleri Erzincan Beyliği üzerine yürüdü. Erzincan, Osmanlı birliklerince işgal edilmesine rağmen Mutahharten Bey’e dokunulmadı ve Osmanlıya tabi olduğu ilan edildi. Rehin olarak ailesi Bursa’ya götürüldü. Ancak Mutahharten Bey başına gelen bu durumu Timur’a bildirdi.
Bu olayların akabinde Mutahharten Bey, 1402 yılında meydana gelen Ankara Muharebesi’nde Timur’un ordusunda savaştı. Tatarların Osmanlı ordusundan ayrılıp, Timur ordusuna geçmesinde rol oynadı. Savaş sonrası Erzincan’a geçti ve bir yıl sonra öldü. Ölümünden sonra beyliği kimin yönettiği tam olarak bilinemese de 1410 yılında beyliğin başında torunu Şeyh Hasan bulunmakta idi. Bu dönemde Karakoyunlular hükümdarı Kara Yusuf, 1410 yılında Erzincan’ı 45 günlük bir kuşatmadan sonra ele geçirdi. Bu tarihten itibaren beylik tamamen Karakoyunluların eline geçti ve beylik tarih sahnesinden çekildi.”13
1402 yılında Yıldırım Bayezid’i yenen Timur da Türk kökenliydi. Ankara Savaşı’nda saf değiştiren bazı Türk boyları nedeniyle sonuç Timur lehine oldu. Bayezid esir düştü. Osmanlı Devleti ortadan kalkmasa bile on bir yıl boyunca taht kavgalarına sahne oldu.
Osmanlı’nın ortadan kaldırdığı diğer Türk beylikleri
Alaiyye Beyliği 1471 yılında, Aydınoğulları 1426’da, Candaroğulları 1461’de, bugünkü Orta Karadeniz ve Doğu Karadeniz’in bir kısmına 14. ve 15. yüzyıllarda hakim olan Canik beylikleri 1460’ta, Dulkadiroğulları 1522’de Osmanlı egemenliğine girdi. Eşrefoğulları Beyliği’ne İlhanlıların (Moğol) Anadolu Valisi Timurtaş Bey 1326’da son verdi. Hamidoğulları Beyliği’nin hikayesi ilginçtir. “Hamid Bey Selçuklulardandır. Anadolu’da geçimlerini hayvancılıkla sağlayan bazı Türkmen yürüklerini toplamış, onlara baş olmuştur. Eline geçirdiği yerlere ‘Hamideli’; oralarda yaşayan halka da ‘Hamid Türkmenleri’ denmiştir.”14 Hamid Beyi Dündar boyun eğmediği için Moğol İlhanlılarca öldürüldü. Sonrasında Hamidoğulları ve Hamidoğulları Teke beyliği diye iki beylik görülüyor. Birincisinin son beyi Hüseyin Bey Karamanoğulları’nın saldırısından yılarak Isparta ve Eğirdir dışındaki topraklarını Osmanlı’ya sattı. İkinci beylik ise 1423’e kadar yaşadı ve son beyi Osman Antalya Beyi Hamza tarafından 1403 yılında öldürüldü. Kısa bir süre de Antalya emiri Yunus Bey’in kölesi Zekeriya’nın yönetiminde kalan Hamidoğulları (Antalya) Teke Beyliği 1423’te ortadan kalktı. Denizli ve Ladik’te egemen olan İnançoğulları Beyliği’ne Germiyan Beyliği 1368’de son verdi. 1250 yılında kurulan Karamanoğulları Beyliği’ne Fatih döneminde son verildi (1474).
Adana ve Misis dolaylarındaki Ramazanoğulları Beyliği 1514 yılında kısmen, 1608 yılında tamamen Osmanlı egemenliğine girdi. Afyon’daki Sahib Ataoğulları Beyliği Nusreddin Ahmed döneminde Germiyanoğulları Beyliğinin himayesine girdi. Ahmed’in 1343’te ölümüyle toprakları Germiyan Beyliği’ne katıldı. 1313’te kurulan Saruhan Beyliği 1412’de Osmanlı egemenliğine girdi. Samsun, Ordu yörelerindeki Taceddinoğulları Beyliği 1393’te Osmanlı Devleti’ne bağlandı, 1425’te ise tamamen ilhak edildi.
Herkese keyifli günler dilerim.
Osman Bey görseli: m.haber7.com
KAYNAKLAR
12- Ömer Cide, Osmanlı Kuruluş Döneminde Beylikler İle Olan İlişkilerde Din Faktörü, 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, Kilis, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/717421
13- https://tr.wikipedia.org /wiki/Erzincan_Beyli%C4%9Fi
14- https://tr.wikipedia.org/wiki/Hamito%C4%9Fullar%C4%B1_Beyli%C4%9Fi
1.bölüm:
