Bağımsız Rus gazeteci Andrey Soldatov’un, ABD’de ünlü televizyon sunucusu, oyuncu ve komedyen Jimmy Kimmel’ın programının yayından kaldırılmasıyla ilgili yazısı:
ABD’de Donald Trump’ın başkan seçilmesinden bu yana ikinci bir komedyenin ekranlardan uzaklaştırılması, 2000’li yılların başında Moskova’da çalışan her gazetecinin hafızasında ürperti uyandıracak bir gelişme oldu.
Çünkü Vladimir Putin iktidarını sağlamlaştırmaya tam da bu şekilde başlamıştı: Önce ana akım medyayı, özellikle televizyonu ve siyasi mizahı hedef alarak…
2000 yılında Putin, Çeçenistan savaşı ve iktidarın politikaları hakkında eleştirel yayın yapan NTV kanalının haberlerinden büyük rahatsızlık duyuyordu. Batı’da eğitim almış gazetecilerin çalıştığı kanal, Sovyet geleneğinden farklı bir dil kullanıyordu. Putin’i en çok öfkelendiren ise Viktor Şenderoviç’in hazırladığı, siyasetçileri kuklalarla hicveden ve ülkenin en çok izlenen programı “Kukly” (Kuklalar) oldu.
Kremlin, NTV’ye yönelik çok yönlü bir baskı başlattı; medya holdingine polis baskınları düzenlendi. Sonuçta “Kukly” yayından kaldırıldı ve NTV’nin çekirdek kadrosu kanalı terk etmek zorunda kaldı.
Daha da çarpıcı olan, birçok liberal gazeteci ve entelektüelin bu saldırıyı rasyonalize etmeye çalışmasıydı. Putin’in giderek otoriterleşen yönetiminin ilk sinyallerini görmezden gelenler, bunu “ülkenin toparlanması için gerekli” diye savundu.
Gazeteci ve yazarların aktardığına göre, dönemin önde gelen sanat eleştirmeni Aleksandr Arhangelskiy bile NTV’yi “sıkıcı” olmakla suçladı. Şenderoviç ise açık mektupla cevap vererek 2000 yılını, Stalin’in teröründen hemen önceki 1929’a benzetti ve “Bugün kendi iç kavgalarımızı sürdürerek yarın aynı noktaya, yani baskının pençesine düşme riskini taşıyoruz” dedi.
Şenderoviç’in bu kehaneti doğrulandı: Bugün sürgünde, Varşova’da yaşıyor ve Rusya tarafından “yabancı ajan” ilan edilmiş durumda. İronik bir şekilde, onu eleştiren Arhangelskiy de 2024 yılında aynı listeye alındı.
Putin’in iktidarı boyunca sık sık görüldüğü üzere, diktatörler entelektüelleri yanına çekmekte ustalaşıyor. O dönem NTV’ye yönelik saldırıyı “reytingler düştü, program sıkıcı hale geldi” diyerek meşrulaştıran söylemler, bugün ABD’de Stephen Colbert ve Jimmy Kimmel’in (fotoğrafta) yayından uzaklaştırılmasına dair yorumlarda da yankılanıyor.
Uzmanlara göre bu durumun iki nedeni vardı: Kremlin’e erişim ve etki imkânı vaadi ile liberal medyaya karşı birikmiş öfke. Bazı isimler, 1990’larda “liberal sansür” altında yaşadıklarını savunarak Putin’e yakınlaştı. Ancak bu yakınlık uzun sürmedi; yıllar içinde Kremlin kapıları onlara da kapandı.
Sonuç olarak, rejime destek veren entelektüeller de kendilerini Batı’dan kopmuş, yıkıcı bir savaşın içinde sıkışmış bir ülkede buldu.
Putin’in iktidara geldiği yıllarda deneyimli bir gazeteci şu uyarıyı yapmıştı:
“Kendinizi kandırmayın, timsahla arkadaş olunmaz. Timsah er ya da geç sizi yer. Sadece biraz zaman kazanabilirsiniz.”
Fotoğraf: Erin Scott
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
