Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in girişimiyle Ukrayna ve Rusya arasında imzalanan Tahıl Anlaşması’ süresi bugün doluyor.
Son tahıl yüklü gemi anlaşmanın dolmasından bir gün önce Ukrayna’nın Odessa Limanı’ndan ayrıldı. Moskova anlaşmayı uzatmak için kendi tarım ihracatı önündeki engellerin kaldırılmasını şart koşuyor
Dünyanın en önemli tahıl ve gübre ihracatçıları arasında patlak veren savaşın etkileri tüm dünyada özellikle bu ürünlerin ithaline bağımlı ülkelerde endişelere yol açmıştı.
Tahıl ürünleri ile gübrenin İstanbul’da denetlenerek dünya pazarlarına sunulmasına izin veren anlaşma, gıda güvenliği konusundaki gerilimin düşmesini sağlamıştı.
Moskova, pazartesi günü süresi dolan anlaşmayı kendi tarım ihracatı önündeki engellerin kaldırılması gibi taleplerinin yerine getirilmeden uzatmayabileceğini bildirdi.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Organizasyonu (FAO) Baş Ekonomisti Maximo Torero anlaşmanın uzatılmaması halinde fiyatlarda bir sıçramanın kaçınılmaz olduğunu ama yüksek kalma süresinin piyasaların nasıl tepki vereceğine bağlı olduğunu belirtti.
2022 yılının ağustos ayında Ukrayna ve Rusya, Moskova’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından aylarca kapalı kalan Ukrayna’nın Karadeniz’deki üç limanını yeniden açan ayrı anlaşmalar imzaladı.
Bu anlaşmalar aynı zamanda Rus ürünlerinin dolaşımını da kolaylaştırdı.
Her iki ülke de Afrika, Orta Doğu ve Asya’da bazı ülkelerin ihtiyaç duyduğu buğday, arpa, ay çiçek yağı ve diğer gıda ürünlerinin başlıca küresel tedarikçileri.
Ukrayna büyük bir mısır ihracatçısı iken Rusya gübre ihracatı konusunda kritik önemde.
“Dünyanın ekmek sepeti” olarak adlandırılan Ukrayna’dan kesintiye uğrayan sevkiyatlar, küresel gıda krizini şiddetlendirdi ve dünya genelinde tahıl fiyatlarının yükselmesine neden oldu.
Stratejik ve Uluslararası Çalışmalar Merkezi Küresel Gıda ve Su Güvenliği Programı Direktörü Caitlin Welsh, “Büyük bir tarım üreticisi diğer büyük bir tarım üreticisine savaş açıyor ve bu da dünya çapında gıda ve gübre fiyatlarını etkiliyor” diyor.
Anlaşma, Ukrayna limanlarına giren ve çıkan gemilerin saldırıya uğramayacağına dair güvence sağlıyor.
Gemiler Rus, Ukraynalı, BM ve Türk yetkililer tarafından kontrol edilerek sadece gıda taşıdıklarından emin olunuyor.
Her dört ayda bir uzatılması öngörülen anlaşma, savaşın ortasında bir umut ışığı olarak görüldü ve şu ana kadar üç kez yenilendi.
Geçen yıl ağustos ayından bu yana kurulan tahıl koridorundan 36 milyon tondan fazla tahıl ürünü geçirildi. Bunun yarıdan fazlası Dünya Gıda Programına ait olanlarda dahil az gelişmiş ülkelere ulaştırıldı.
Ağustos ayında varılan anlaşmanın normalde her 4 ayda bir uzatılması planlanıyordu. Şu ana kadar 3 defa yenilenen anlaşma son iki seferinde Rusya kendi ihracatının engellendiği gerekçesiyle ikişer ay uzatılmasına razı olmuştu.
Rusya lideri Vladimir Putin “Batı’nın verilen sözleri tutmaması” halinde tahıl anlaşmasını uzatmayacaklarını belirtti. Perşembe günü gazetecilere konuşan Putin “Bu anlaşmayı uzatmak için defalarca iyi niyet gösterisinde bulunduk. Artık yeter” dedi.
Putin, Rus Tarım Bankası üzerindeki yaptırımların kaldırılmasını ve tarım ürünlerinin nakliyesi ve sigortalanması üzerindeki kısıtlamaların da sonlandırılmasını istiyor.
Batı ülkeleri gıda ve gübrenin yaptırımlardan muaf olduğunu açıklasa da bazı şirketler yaptırımlar nedeniyle Rusya ile iş yapmaktan çekiniyor.
Öte yandan veriler Rusya’nın 2022-2023 ticari yılında 45,5 milyon metrik ton buğday ihracatı ile rekor kırdığını gösteriyor.
“Erdoğan: hemfikiriz”
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tahıl Koridoru Anlaşması’nın uzatılmasına ilişkin bir soru üzerine, “Sayın Putin’i Ağustos ayı içerisinde Türkiye’de misafir etme hazırlığımız var. Karadeniz Tahıl Koridoru’nun uzatılması konusunda hemfikiriz” ifadelerini kullandı.
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres’in de Rusya Devlet Başkanı Putin’e bir mektup gönderdiğini anımsatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Temenni ediyorum ki bu mektupla bizim ve Rusya’nın müşterek gayretleriyle tahıl koridoru çalışmasının uzatılmasını temin ederiz” diye konuştu.
Nereye gitti?
BBC’nin haberine göre Ukrayna tahılının
% 47’si, İspanya ve İtalya’nın da aralarında bulunduğu “yüksek gelirli” ülkelere,
% 26’sı Türkiye ve Çin gibi “üst-orta gelir düzeyine sahip” ülkelere,
% 27’si de Mısır ve Sudan gibi “düşük ve orta gelirli ülkelere gitti
Putin, kalkınmakta olan ülkelere gıda gönderilmemesi nedeniyle Ukrayna’yı eleştirdi.
Ancak BM, küresel piyasaya daha çok gıda sürüldüğünden, fiyatların düştüğünü ve bunun dünya genelinde herkesin işine yaradığını belirtti.
