Putin ve Wagner ilişkileri son aylarda uluslararası gündemi alt üst etti diyebiliriz.
Rusya’nın ikinci ordusu sayılan özel Wagner paramiliterleri, garip bir hak arayışı adı altında, tehditler savurarak Rus ordusuyla hesaplaşmak için haziran ayında Moskova’ya yürüyüşe geçmiş, ortalık bulanmıştı.
Çok geçmeden, geçen hafta içinde Wagner’in lideri Prigojin’in Moskova yakınlarında düşen özel uçakta öldüğü bildirildi.
Kaza mı? Suikast mi? Aldatmaca mı? Komplo teorileri hemen devreye giriverdi. Bir uçak kazasında akla ilk bunların gelmesi bile bir muamma alametiydi.
Hemen herkes ilk tepki olarak, olayın kaza olmadığını dile getirirken, genel kanaat “siyasi suikast” olduğu, arkasında Putin ve Rusya derin devletinin bulunduğuydu. Putin’in, sırdaşı Prigojin’i, konuşması halinde kendisini de savaş ve insanlık suçu sorgulamalarına sürükleyebileceği için ortadan kaldırdığı iddia edildi.
Oysa, Prigojin bildiğimiz anlamda muhalif değildi. Putin’in yakın ve denizaşırı coğrafyalardaki Rusya’ya müzahir siyasi ve askeri operasyonları yürüten gücün başı, bir anlamda Putin’in “karakutusu” idi.
Komplo teorisi olarak iddia edilse de hiç şaşırtmayan bir seçenek Prigojin’in aslında o uçakta olmadığı, ölmediği, anlaşmalı olarak ölmüş gösterildiği idi.
Muammalı ilişkiler yumağında Putin’in kendi yarattığı Wagner canavarının liderini, anlaşmalı şekilde ölmüş göstererek, kadim sırdaşına sorgusuz sualsiz bir yaşam sürdürme şansı bahşederken, karşılığında susmasını ve Wagner’i teslim etmesini kotardığı söylenebilir.
Paramiliter savaşçılar
Resmi ordusunu paralı, profesyonel ordu haline getirmeyi külfetli bulan birçok ülkenin, bazı siyasi veya askeri operasyonlarını, özel güvenlik şirketleri adı altında kümelenen, paramiliter savaşçı gruplar aracılığıyla yürüttüğü bilinmektedir.
Orta Doğu’!daki çatışmalı bölgelerde Amerika adına kan döken Blackwater paramiliter yapılanması ile duyulmaya başlayan özel askeri şirketlerle iş tutma işi giderek diğer ülkelere de yayıldı.
Amerika’dan, Rusya’ya, Fransa’dan Hollanda’ya hatta Sudan’dan Türkiye’ye kadar birçok ülkenin müdahil oldukları çatışmalarda değişen ağırlıkta silahlı özel savaşçılar kullandığı artık bir sır değil.
Bugün Ukrayna toprakları, Çeçen’in Çeçen’le hesaplaştığı, binlerce Orta Doğulu ve Suriyeli savaşçının para uğruna hiç tanımadıkları insanları öldürmeye geldiği bir coğrafyaya dönüşmüş durumda. Aralarında Rus Wagner’inin de bulunduğu insan öldürmekten çekinmeyen, savaş suçlusu paramiliterlerin vesayet savaşları..
Wagner
*Putin’in paralı özel ordusu sayılıyor.
*Profesyonel paramiliter yapılanması bazı kaynaklara göre 50 bin, bazılarına göre de bulundukları coğrafyalardaki yerli iş birlikçileri ile birlikte 200 binden fazla profesyonel savaşçıdan oluşmakta.
* Ukrayna için, Rusya’daki hapishanelerinden 49 bin suçluyu bünyesine aldığı, bunlardan 15 bininin savaşta öldüğü söylenmekte.
*Başta Ukrayna olmak üzere Afrika’da, Orta Doğu’da Kafkasya’da, Balkanlar’da, yeni Baltık ülkelerindeki yerel Rus unsurları da kullanarak Rusya’nın askeri ve siyasi operasyonlarının maşası sayılıyor.
*Savaştığı coğrafyalarda, diğer paramiliterler yapılanmalarda olduğu gibi, insan hakları ihlalleri, savaş suçları ve insanlığa karşı suç işledikleri iddia edildi. BM raporlarında Wagner için sivillere işkence, tecavüz, savaş esirlerinin infazı, kara mayınları döşenmesi suçları sıralanmakta.
Kalkışma ve kaza
Putin’in “karakutusu” Prigojin yönetimindeki Wagner, Haziran ayında aniden Rus Ordusuna tehditler savurup, Ukrayna’daki kayıplarını ve hak ihlallerini öne sürerek adalet arayışı adı altında Moskova’ya yürümüştü.
Putin, kendi yarattığı ölüm makinesi Wagner’e hain, terörist, darbeci dediyse de aynı akşam yapılan pazarlıklar sonunda kalkışma durdu ve Wagner liderlerinin Rusya’dan ayrılarak Belarus’ta konuşlanacağı bildirildi.
Bu garip kalkışmanın aslında siyasi tarihte örnekleri olan bir yalancı darbe olduğu da konuşuldu.
Cezaen Minsk’te olması gereken Prigojin’in o tarihlerde St. Petersburg’da düzenlenen Rusya Afrika zirvesine katılan Afrikalı liderlerle otel lobilerinde boy boy görüntülenmesi Putin dahil hiç kimseyi şaşırtmıyordu.
Çok geçmedi, geçen hafta içinde St. Petersburg’dan kalkan, Moskova yakınlarında alev topu gibi yere çakılan özel uçakta aralarında Prigojin’in de bulunduğu önde gelen Wagner komuta kadrosunun tamamının öldüğü bildirildi.
Dünyaya yeni bir şok yaşatan, perde arkası halen bilinmeyen olayın kaza mı, suikast mi, yoksa kontrollü bir aldatmaca mı olduğu henüz bilinmemekle birlikte öyle veya böyle Putin’e rahat bir nefes aldırdığı söylenebilir.
Ancak, evdeki hesabın her zaman çarşıya uymadığı da oluyordu. Malumlarıdır Sudan diktatörü El Beşir’in, ülkesini ikiye bölen, düzenini darmadağın eden 30 yıllık Müslüman Kardeşler rejiminde, kendi elleriyle kurup Darfur katliamlarında kullandığı paramiliter ‘’Hızlı Destek Kuvvetleri’’, daha sonra kabına sığmayarak El Beşir’in devrilmesinde baş rolü oynamıştı.
Wagner muamması da halen sürmektedir, on binlerce savaşçının hangi istikamete yöneleceği, gidişatın Putin’e ne kadar yarayacağı henüz kestirilememektedir. Muhakkak olan şey, Prigojin’in ölü veya diri olarak şimdilik saf dışı bırakılmış olmasının Putin’in zafer hanesine yazılarak yeni manevraları için kendisine hareket alanı sağlamasıydı.
