Rus muhalif gazeteciler Andrey Soldatov ve İrina Borogan’ın Moscow Times gazetesinde yayımlanan makalesinin özet çevirisi:
“Rusya’da internetin öncülerinden Aleksey Soldatov, yetkisini kötüye kullandığı suçlamasıyla iki yıl hapis cezasına çarptırıldı. 72 yaşındaki Soldatov ağır hasta.
“Rusya internetinin babası” kabul edilen adama yöneltilen suçlamaya çok az kişi inanıyor. Az bilinen ise, Soldatov’un bu makalenin yazarlarından Andrey Soldatov’un babası olduğu…
Aleksey Soldatov, IP adresleri havuzunu yönetirken yetkisini kötüye kullanmakla suçlanıyor. Gerçekte o konuda herhangi bir sorumluluğu bulunmuyordu. Mahkeme ağır hasta olduğunu bilmesine rağmen yetkisini aşarak iki yıl ceza verdi. Ailesi bu kararın ölüm cezası anlamına geldiğini düşünüyor.
Nükleer fizikçi olan Soldatov, “Soğuk Savaş” döneminde Sovyetler Birliği’nin önde gelen nükleer araştırma merkezlerinden Kurçatov Atom Enerjisi Enstitüsü’nde uzun yıllar çalıştı. Enstitü atom silahları dışında nükleer denizaltılardan lazer silahlarına önemli savunma projelerinde çalışmalar yürütüyordu. Bu nedenle, ayrıcalıklı ve prestijli bir konuma sahip olan Kurçatov Enstitüsü’nün diğer Sovyet araştırma merkezlerinde düşünülemeyecek belirli bir özgürlüğü vardı. Örneğin, yurt dışı aramaların yapılabileceği bir telefon hattına sahipti.
O zamanlar en çok bilgisayar kullanan bilim insanlarından biri olan Soldatov’un sanal bir ağ yaratma hayali vardı. 1990’ların başında programcılardan oluşan bir grup kurduktan sonra Kurçatov’u diğer Sovyet araştırma merkezlerine bağlamanın yollarını aramaya başladılar. Kurulacak ağ için için İngilizce program rastgele bir seçim yaparak Relcom adını önerdi, onlar da kabul etti.
O yılın Ağustos ayında Relcom Kurçatov’u 740 kilometre uzaklıktaki Leningrad Enformasyon ve Otomasyon Enstitüsü’ne bağladı. Ardından diğer şehirlerdeki araştırma merkezleriyle sanal bağlantı kuruldu.
Son derece dar bant genişliğine sahip sıradan bir telefon hattı kullanılıyorlardı ki bu da sadece elektronik posta gönderip alabilmeleri anlamına geliyordu. Ama Relcom ekibi dünyaya bağlanma hayalleri kuruyordu.
28 Ağustos 1990’da Kurçatov programcıları Helsinki’deki bir üniversite ile e-posta iletişimi kurmayı başardı. Bu, Sovyetlerin küresel internetle ilk bağlantısıydı. Relcom adı artık internet ya da e-posta ile eş anlamlı kullanılır olmuştu.
Hem ülke içinde hem de dışında insanlar arasında iletişim kurmak Sovyet düşünce yapısına ters bir davranıştı. Çünkü Sovyetler Birliği hiyerarşinin egemen olduğu, yapılacak herhangi bir hareket için önceden izin alınması gereken bir ülkeydi.
Relcom için ilk siyasi sınav Ağustos 1991’de KGB’nin dönemin lideri Mihail Gorbaçov’a karşı darbe girişiminde bulunduğu sırada yaşandı. KGB geleneksel medyayı kontrolüne almış ama yeni gelişen interneti önemsememişti.
Böylece Relcom abonelerine ülkede yaşananları görgü tanıklarının anlattıklarına dayanarak anbean duyurmaya başladı. Tanklar sadece Moskova ve Leningrad sokaklarında vardı, demek darbe başarıya ulaşamayacaktı, ulaşamadı da.
1990’larda Rusya’da internet gelişti ve Soldatov’un Relcom’u orta ölçekli internet sağlayacılarından biri oldu. İnternet deneyimi nedeniyle ülkede ve yurt dışında saygı duyulan bir kurumdu. Soldatov, Rus internetinin teknik altyapısını oluşturan kuruluşların kurulmasına, alan adları ve IP adreslerinin dağıtılmasına yardım etti.
2008 yılında, o zamanlar kendisini liberal olarak konumlandıran Devlet Başkanı Dmitriy Medvedev Soldatov’u internetten sorumlu Haberleşme Bakan yardımcılığı görevine getirdi.
Ama Soldatov bu görevde sadece iki yıl dayanabildi çünkü Rus internetini küresel ağdan kopararak izole edecej bir sistem kurulması düşüncesine kesinlikle karşıydı.
Bu düşüncesi popülerliğinin azalmasına yol açtı. 2019 yılında hakkında ceza soruşturması başlatıldı.
Soldatov ise, aralarında yapay zekanın da bulunduğu değişik projelerde araştırmalarına devam etti.
Şu anda gelinen noktada onun hakkında soruşturma başlatan Andrey Lipov Rusya’da internet sansüründen sorumlu kuruluş Roskomnadzor’un başında, Aleksey Soldatov ise hapiste.
Rus devleti yapısı gereği kinci ve vahşi. Rusya’da interneti kuran adamı cezaevine atmak, Kremlin’in ülkenin modernleşmesine ve küreselleşmesine yardım edenlere nasıl davrandığının müthiş bir kanıtı.
Peki, kinci rejimin gözünde Soldatov’un suçu ne?
Bağımsız, özgür ve dürüst bir insan olmak ve sürgünde yaşayan oğlunun ülkesinin nasıl bir diktatörlüğe dönüştüğü hakkında yazılar yazması.
Babamı Rusya’dan ayrılmamdan bu yana dört yıldır görmüyorum. Umuyorum bir daha görme şansım olur…
Fotoğraf: Anton Novoderejkin-TASS
