Carnegie Uluslararası Barış Vakfı’nın Rusya’nın dış politikası üzerine çalışmalar yapan kıdemli danışmanı Aleksandr Gavuyev’in İstanbul’da geçen hafta varılan tahıl anlaşmasıyla ilgili değerlendirmesi:
“Sadece birkaç hafta öncesine kadar Kremlin Ukrayna’nın Karadeniz’deki limanlarını ablukaya altında tutmaya kararlı görünüyordu. Bu nedenle İstanbul’daki tahıl anlaşması 180 derecelik bir dönüş anlamına geliyor. Putin’in hesapları neden değişti ve bu konuda samimi mi?
Görüşlerim kısaca şöyle:
Ukrayna’nın tahıl ihracatını bloke etmenin iki amacı vardı: Birincisi, Önemli bir nakit gelirinden yoksun bırakarak Ukrayna ekonomisini boğmak. İkincisi, MENA ülkelerinden ( Orta Doğu ve Kuzey Afrika’yı içine alan bölge) mülteci akını yaratarak Batı’ya baskı yapmak ve suçu ABD ile Avrupa Birliği’nin (AB) yaptırımlarına atmak.
Bu taktik Rusya’nın Türkiye, Mısır, Suudi Arabistan, İsrail ve İran gibi MENA’daki ortaklarını alarma geçirdi. Çünkü bu ülkeler Ukrayna’dan tahıl ve Rusya’dan tahıl ve gübre ithalatının kısıtlanması halinde ekonomik ve politik olarak zarar görecekti.
Gıda krizinin tüm bölge için önemli sonuçları olabileceğine ve ortaya çıkacak istikrarsızlığın Rusya’yı da vurabileceğine dair sinyaller üzerine Moskova bölgedeki başkentlerle iletişim kurdu. Bu iletişim Lavrov’un gezisi ve Putin’in yaptığı telefon görüşmeleri gibi bazen önceden açıklanmış, bazen de açıklanmamış yollarla yürütüldü.
Moskova’nın tahıl meselesindeki “U dönüşü” büyük ölçüde MENA’daki ortaklarından gelen ricalara karşılık niteliğindeydi. Özellikle Türkiye şu anda ambargo altındaki Rusya’yı resmi ve gayri resmi yollarla dış dünyaya bağlayan kanal durumunda.
Pragmatik yaklaşımı Türkiye’yi güçlü bir arabulucu rolüne konumlandırdı,
Türkiye, Rusya ve Ukrayna’dan gelen tahıl işleme merkezlerinden biri olacağı için Erdoğan puan ve para kazanacaktı. Kremlin de sevinerek Ankara’ya yardımcı oldu
Kremlin’in hareket noktasındaki bir diğer bir unsur da finansal. Çünkü AB’nin petrol ambargosu yaklaşırken, Moskova’nın Asyalı alıcılara sağlaması gereken büyük indirimler nedeniyle Putin savaşta önemli bir gelir kaynağından olacaktı. Bu noktada, tahıl ve gübre ihracatından elde edilecek gelirin sadece devlet bütçesine değil, Rusya Güvenlik Konseyi Nikolay Patruşev’in oğlu Dmitriy Patrruşev’in kontrolündeki tarım sektöründeki bazı oyunculara gideceğini de vurgulamak gerekiyor.
Anlaşma Ukrayna’nın çıkarına ama savaşın dehşetinden büyük zarar gören tarım sektörü için altın anahtar niteliği taşımıyor.
Sonuç olarak, Batı’ya karşı jeoekonomik savaşında Moskova’nın elinde tahıl ihracatının ötesinde hâlâ pek silah var ki doğal gaz bunların en güçlüsü.
Tahıl anlaşması övgüyü hak eden ve uygulanacağını umduğumuz güzel bir haber.
Ancak bu trajik savaşın felaket getiren ikinci derece ve üçüncü derece etkileri daha yeni yeni ortaya çıkmaya başlıyor.
Odessa limanının bombalanmasının İstanbul anlaşmasının çökmesine yol açacağını düşünmüyorum çünkü Ukrayna dahil bütün tarafların buna ihtiyacı var. Ancak bu bombardıman varılan uzlaşmanın ne kadar kırılgan olduğunu gösteriyor. Ne yazık ki önümüzde bu trajedinin yeni karanlık sayfaları var.
