Bir yunus balığının yunus vuruşu yüzme stilinde, bazı köprü kemerlerinin tasarımında, bir el fenerinin aydınlatmasında karşımıza çıkan eğri paraboldür.
Televizyon yayınlarını izlemek için kullanılan uydu antenleri de genellikle parabolik yapıdadır. Günlük hayatta pek çok yerde karşılaştığımız parabol eğriyi genellikle U şekliyle temsil ederiz. Geometrik olarak parabol, üç boyutlu bir katı cisim olan koni ile bir düzlemin kesişim eğrisidir. Koni kesiti kimi zaman parabol, kimi zaman ise hiperbol, elips veya çember olarak isimlendirilir. Düzlemin koniyi farklı açılarla kesmesiyle farklı koni kesitleri oluşur.
Parabol matematiksel olarak ikinci dereceden bir değişkenli f(x) = a(x – h)2 + k fonksiyonunun grafiğidir. Burada a (a≠0), h ve k ∈ IR’dir. Bu eğri sabit bir nokta ve sabit bir doğruya eşit uzaklıktaki noktalardan oluşur. Bu sabit nokta ‘odak’, sabit doğru ise ‘doğrultman’ olarak adlandırılır.
T(h,k) noktası parabolün tepe noktasıdır. Parabolün tepe noktasından geçen ve parabolü iki eş parçaya ayıran dikey çizgi, parabolün simetri ekseni olarak adlandırılır. Parabolün odak noktası simetri ekseni üzerindedir. Parabol denklemindeki a sıfırdan büyük ise eğrinin kolları yukarı yönlü, sıfırdan küçük ise eğrinin kolları aşağı yönlüdür.
Paraboller günlük hayatta mimari ve mühendislik yapılarında sıkça karşımıza çıkar. Örneğin köprü kemerlerinde kullanılan parabol eğrili tasarımlar köprünün dayanıklılığını arttırır. Televizyon yayınlarını izlemek için kullanılan uydu antenlerindeki parabolik yapı ise uydu sinyallerini etkin bir şekilde alabilmeyi sağlar. NASA ve SpaceX gibi şirketler tarafından uzaya fırlatılan roketler de aerodinamik basıncı azaltmak için parabolik bir yol izler.
Ayrıca araba farları ve el fenerlerinin ışık yayma şekli de parabolik özelliktedir.
(Dr. Elif Ebren Kaya, bilimgenc.tubitak.gov.tr)
Görsel: studiosguy.com
