Dünyada “kadın ajan” denilince hemen hemen herkesin aklına Mata Hari gelir ama ondan neredeyse yüz yıl önce yaşamış bir Rus kadın casus vardı; üstelik Navarin’de Osmanlı’nın ağır bir yenilgiye uğramasında doğrudan sorumluluğu olan bir casus.
Ünlü Mata Hari 1917 yılında kurşuna dizilmişti. Rus istihbarat tarihçisi yazar Gennadiy Sokolov ise, ilk kadın ajanın 1800’lerin başında Rusya İmparatorluğu için Avrupa’da çalışan Darya Liven (küçük fotoğraf) olduğunu ileri sürüyor. Rus ajan, İngiliz Başbakanı George Canning’le kurduğu yakın ilişki sayesinde İngiltere’yi, Osmanlı’ya karşı Rusya ile ittifaka ikna etmeyi başarmıştı. Liven, Avrupa’nın önemli ülkelerinin liderleri ve soyluları ile birlikte olarak çok önemli gizli bilgilere ulaşabilmişti.
Sokolov, Komsomolskaya Pravda gazetesine yaptığı açıklamada, soylu Bekendorf ailesinde doğan Liven’in, Rusya Çarı 1. Aleksandr tarafından ajan olarak Avrupa’ya gönderildiğini söyledi. Bekendorf ailesinin Çar’a yakın olduğunu belirten Sokolov, “Ağabeyi Aleksandr Rusya’nın Jandarma Birliğinin başkanıydı. Çar, Darya’nın eşi Hristofor Liven’i Avrupa’ya diplomatik göreve gönderdi. Fransa ve Rusya arasında 1812’de savaş patlak verince Darya’nın eşi Rusya’nın Londra elçisi görevine atandı” dedi.
Çar 1. Aleksandr, Elçi Hristofor’ı atarken, “Eşiniz Darya’nın sizin güvenli yardımcınız olacağına inanıyorum” diye ilginç bir ima bulunmuştu. Sokolov, “Darya, Londra’da bir sosyete kulübü açtı. Buraya sürekli siyasetçi ve diplomatlar geliyordu. Üst düzeydeki İngilizler en önemli kaynaklarıydı. Daha sonra bu gizli bilgileri bizzat Çar’a gönderiyor ve ondan talimatlar alıyordu. Çar, sabırsızlıkla ajanından gelecek bilgileri bekliyordu” dedi.
Fransız İmparatoru Napolyon’un yenilgiye uğramasının ardından Rusya’nın Avrupa’da nüfuzunu artırmaya çalıştığına işaret eden tarihçi Sokolov, “Ama en büyük engel Avusturya Başbakanı Klemens von Metternih’di. Rusya onu parayla satın almaya çalıştı ama başarısız oldu. Bu sefer akıllara Darya geldi. Metternih’in planlarından önceden haberdar olmak için ona özel gizli bir görev verildi. İkisinin tanışmasını bizzat Rusya Dışişleri Bakanı Karl Nesselrode ayarladı. Yaklaşık 10 yıl süreyle Metternih’le yakın ilişki içinde bulunan Darya, Rusya’ya çok önemli gizli bilgiler aktardı” diye anlattı.
Rus ajanın sayesinde Avusturya’nın Rusya karşıtı planlarını öğrenen Çar, hemen İngiltere ile yakın ilişkiler kurdu. Bu ilişkilerin artırılması için Liven, talimat gereği İngiltere Dışişleri Bakanı Canning’le birlikte oldu, böylece iki ülke arasında müttefiklik ilişkisi kuruldu. Daha sonra başbakan olan Canning, Osmanlı’ya karşı Navarin Deniz Savaşı’nda (manşet fotoğrafı) Rusya’nın yanında yer aldı.
Daha sonra Fransa’ya geçen Darya, dönemin Fransız Başbakanı ile de yakın ilişki kurarak Rusya’ya önemli bilgiler sızdırdı.
Ağır yenilgi
Wikipedia’da yer alan bilgiye göre, Navarin Deniz Savaşı Osmanlı ve Mısır donanmalarıyla, birlikte hareket eden Britanyalı, Fransız ve Rus donanmaları arasında 20 Ekim 1827 tarihinde arasında yaşandı. Muharebe Osmanlı tarihinde Navarin Olayı, Navarin Baskını veya Navarin Faciası adlarıyla da geçiyor.
Müttefik kuvvetler, Yunanları bastırmaya çalışan Osmanlı ve Mısır kuvvetlerini ağır yenilgiye uğratarak Yunan bağımsızlığını çok daha olası hale getirdi. İmparatorluk savaş gemilerinin yanı sıra Mısır ve Cezayir eyaletlerinden gelen filoları barındıran Osmanlı donanması üç buçuk saat gibi kısa bir sürede yok edildi.
Fuad Safarov, Moskova
