Gezi günlerinde, Türkiye, 2020 Yaz Olimpiyatları’na aday olmuş; direnişinin çeşitli bileşenleri bu adaylığa karşı çıkmıştı.
Oysa bugün gazetecileri uçağa bindirmenin masrafı eleştirilirken, olimpiyatın kendisinin gereksiz masrafı gözden kaçıyor. Haydi ama?! Gezi’deki reflekslerimizi kayıp mı ettik? İmamoğlu bir daha seçilince, eleştiri gözlüklerimizi takmayı bıraktık mı?
İstanbul’un olimpiyatı almasına neden karşı çıkan yok? Bu da, bir balık akıllı toplumsal hafıza sorunu mu? Gezi direnişi sırasında bu konuda ne diyorduk, anımsayalım:
“Soruyu ‘olimpiyatları alsaydık ne olacaktı?’ diye sormuyoruz özellikle; çünkü bu, tam da Marx’taki çarpık bilinç kavramına karşılık geliyor: Egemenler, kendi çıkarlarına uygun olan şeyleri ‘bizim çıkarımızaymış’ gibi gösteriyor. Kimi muhalif siyasetçiler de dahil olmak üzere birçokları, olimpiyatların büyüsüyle, aslında AKP’yi yüceltme ve hatta aklama girişimi olan çabayı desteklerken; birçok şehir plancısı, bunun rant ayağına da dikkat çekmişti. Olimpiyat demek, bugün artık yolsuzlukları açık ve net olarak bilinen hükümet ile müteahhitlerin rant adına daha fazla kamusal alana saldırıda bulunması anlamına geliyor(du). Üstelik, dev büyüklükleri nedeniyle bir daha kullanılamayacak yapılar, olimpiyatlardan sonra yazgılarına terk ediliyorlardı.” (Gezgin, yayınlanmayı bekleyen kitap)
Olimpiyatların şehirlere saldırısı konusunda, dünyanın dört bir yanından çalışmalar birikmiş durumda (bkz. kaynakça). Konuyla ilgili bir yazı, bir şehrin olimpiyatı almasının 5 olası zararından söz ediyor (Keogh, 2016):
1. Maliyet: İstanbul’un olimpiyat için ayırdığı bütçeyi bilen var mı? Niye açıklanmıyor? Çok büyük bir rakam olduğu için mi yoksa? Milyar dolarlık bir bütçesi var ise, bu kadar paranın tek bir etkinlik için harcanması israf değil de nedir? O kadar parayla, halkın refahı daha da yükseltilemez miydi?! Başka şehirlerden örnek verelim: Sydney, 2000’de olimpiyatlara 4.7 milyar dolar; Atina, 2004’tekine 9 milyar dolar; Pekin, 2008’dekine 42 milyar dolar; Londra, 2012’dekine 11 milyar dolar; Rio, 2016’dakine 15+ milyar dolar harcadı. İstanbul ne kadar harcadı, harcayacak??? Biraz da şeffaf olun. Demokrasi bunu gerektirir.
2. Altyapı: İstanbul’un söz gelimi toplu taşıma altyapısı yeterli mi ki, milyonlarca ek yolcu bekleniyor? Metrolar, metrobüsler, otobüsler, minibüsler sıkış tıkış. Olimpiyatlar şehre gelince otobüslerin üstünde mi gideceğiz?
3. İnsan hakları ihlalleri: Birçok şehirde, olimpiyat gerekçesiyle gecekondu bölgelerinde tapusuz ya da toprak tapulu yaşayanların evleri başlarına yıkıldı, mahallelerinden kovuldular. Bunun İstanbul’da böyle olmayacağının güvencesi nedir?
4. Gözetim toplumu: Olimpiyat demek, daha fazla gözetim, daha fazla güvenlik demek. Demek ki, özgürlük alanlarının kısıtlanması söz konusu. Başka şehirlerde yaşanan terör saldırısı korkusu da bu güvenlikleşme sürecini pekiştiriyor.
5. Uluslararası saygınlık: Olimpiyatları şehirlerine isteyen egemenler, uluslararası saygınlığı öne sürüyor. Oysa, kimin saygınlığıdır söz konusu olan? CHP’li İBB, olimpiyatları almakla, gelecekte yalnızca büyük şehirleri değil tüm ülkeyi yönetebileceğini kanıtlamış mı olacaktır? Yoksa olimpiyatın başarılı bir biçimde gerçekleşmesi, AKP’yi yeniden parlatmaya mı yarayacaktır? Sürünerek yaşayan çoğunluk, egemenlerin parlatılacak saygınlığından bir yarar sağlayabilecek midir?
**
Son sözüm de, Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği’ne (TMMO) ve genel olarak muhalefete: Bu riskler ortadayken neden sessizsiniz? Başta kim olursa olursa, eleştirel olmak zorundayız. Yoksa memleketimizde ilerleme adına hiçbir şey olmaz, olmayacak. Bunda hemfikir miyiz?
Fotoğraf: genclikspor.ibb.istanbul
Kaynakça
Burack, E. (2021). The Olympics Devastate Host Cities and Need a Permanent Location. Teen Vouge, 01.06.2021. https://www.teenvogue.com/story/olympics-host-cities-tokyo-los-angeles
Evans, G. (2018). Olympic Games: Why cities are snubbing the ‘greatest show on Earth’. BBC, 18.11.2018. https://www.bbc.com/news/world-46236682
Gezgin, U.B. (yayınlanmayı bekleyen kitap). Küresel Dünya, İç Siyaset ve İstanbul Üstüne Notlar. Cilt 2: Yurtta Savaş.
Grebey, J. & Shaw, G. (2022). 34 photos that show how some Olympic venues are left abandoned after the Games end. Business Insider, 10.02.2022.
https://www.businessinsider.com/abandoned-olympic-venues-current-day-pictures-2016-5
Keogh, B. (2016). Five reasons why your city won’t want to host the Olympic Games. The Conversation, 11.01.2016. https://theconversation.com/five-reasons-why-your-city-wont-want-to-host-the-olympic-games-52289
McDougall, M. & Ross, M. (2021). The Olympics is a disaster for people who live in host cities. The Washington Post, 29.07.2021.
https://www.washingtonpost.com/outlook/2021/07/29/olympics-is-disaster-people-who-live-host-cities/
Sturmer, J., Armitage, R. & Stein, L. (2021). Olympic cities can become multi-billion-dollar graveyards for white elephants after the Games. ABC, 06.08.2021.
https://www.abc.net.au/news/2021-08-07/what-japan-learned-from-olympic-white-elephants/100329488
Talbot, A. & Duignan, M. (2021). How the Olympics ruin cities. Fast Company, 22.07.2021.
https://www.fastcompany.com/90657615/how-the-olympics-ruin-cities
Watts, J. (2015). Rio 2016: ‘The Olympics has destroyed my home’. The Guardian, 19.07.2015.
https://www.theguardian.com/world/2015/jul/19/2016-olympics-rio-de-janeiro-brazil-destruction
Wolfe, S. D. (2022). Building a better host city? Reforming and contesting the Olympics in Paris 2024. Environment and Planning. C, Politics and Space, 41(2), 257–273. https://doi.org/10.1177/23996544221129409
