İstanbul’un öyküsü, 3 bin yıl önce Trakyalıların kenti kurmasıyla başlatılırdı. Haliç’te ve Bayrampaşa’da yerleşimler kurmuşlardı.
Ancak kazılar, İstanbul’un tarihini çok daha geriye çekiyor. Örneğin Beşiktaş metro kazısında 6 bin yıllık yapılar bulundu. Yenikapı metro kazısında ise 8 bin yıl önceye kadar gidildi. Ondan çok daha öncesinde, Küçükçekmece’deki Yarımburgaz Mağarası, 600 bin yıl önceye tarihleniyor. 100 bin yıl önce Dudullu, Göksu ve Pendik’te yerleşimler vardı. 8,500 yıl önce “Fikirtepe Kültürü” olarak adlandırılan tarımcı topluluklar ortaya çıkar.
Görece daha yakın döneme geldiğimizde ise, İstanbul’un sürekli el değiştirdiğini görürüz. Ortak Zamanlardan Önce (OZÖ) 657 Bizantium kurulur. OZÖ 513’te Persler tarafından ele geçirilir. Sonrasındaki sırasıyla Spartalılar ve Atinalılar kenti ele geçirir. OZÖ 340’ta Büyük İskender’in babası tarafından kuşatılır, fakat alınamaz. İskender’den sonra generalleri, İstanbul’u aralarında paylaşırlar.
Ortak Zamanlardan Sonra (OZS) 193, Roma imparatoru tarafından kuşatılır ve 3 yıllık kuşatma sonunda ele geçirilir. Bu sırada nüfus 15 bindir. Kent yağmalanır ve surları yıkılır. Aynı imparator kenti yeniden inşa eder. Sultanahmet’teki Hipodrom onun eseridir. Surları yeniden inşa eder. OZS 267 İstanbul, Germenik bir kabile tarafından ele geçirilir.
OZS 315’te İmparator Konstantin, Aya İrini’yi kurar. Bu, kentin en eski kilisesidir. Yine Konstantin, 8 Kasım 324’te kenti ‘Konstantinopolis’ olarak adlandırır. Yılanlı Sütun’u Yunanistan’dan İstanbul’a getirir ve Hipodrom’u genişletir. Nüfus 20 bin olmuştur. 4 Kasım 328’de ise kent, yine Konstantin tarafından imparatorluğun başkenti ilan edilir. 330’da, Çemberlitaş Sütunu dikilir. 330’da, daha sonra Bizans imparatorlarının gömüleceği Kutsal Havariler Kilisesi inşa edilir. Bu kilise, 1204’teki Latin istilası sırasında yağmalanır. Geriye kalan kalıtlar, 1453 sonrasında Fatih Camisi’nin yapımında kullanılır. Yine 330’da bugün Kariye Camisi olan Chora Kilisesi inşa edilir. İmparatorlukta her uzaklığın başlangıcı sayılan Milyon yapısı da bu yıl inşa edilir. Bugün Yerebatan Sarnıcı yakınında kalıntısı kalmıştır.
15 Şubat 360’da Aya Sofya, ibadete açılır. 362’de Julian Limanı (sonraki adıyla Kadırga Limanı) açılır. 368’de Valens Su Kemeri (Bozdoğan Kemeri) inşa edilir. Aynı yıl, bugün yıkıntı halinde olan Magnaura Sarayı açılır. Nüfus, 150 bini bulmuştur. 378’de, kente Gotlar saldırır; onları püskürtense Arap paralı askerler olur. 381’de, dinsel konuları konuşmak üzere 1. Konstantinopolis Konsülü toplanır. 382’de Valens Su Kemeri genişletilir. 390’da, Sultanahmet’te bulunan Theodisios Dikilitaşı dikilir. 393’te Theodosios Meydanı açılır ki bugünkü Beyazıt Meydanı yakınındadır. Buraya aynı yıl Theodosios Sütunu dikilir fakat bugüne kalmaz. Kalıntıları Beyazıt Hamamı’nın yapımında kullanılır. Yine Theodosios Kemeri bu yıl açılır; ancak işgaller ve depremler nedeniyle günümüze kalmaz. Bu arada nüfus 200 bine çıkmıştır.
395’te deprem olur. 400’de bir Got komutan tarafından kuşatılır. 401’de Fatih’te Arkadius Sütunu dikilir. Bugün yalnızca kaidesi kalmıştır. 403’te Arkadius Meydanı (Forum) açılır. Aynı yıl Aya Sofya yakınlarında Aelia Eudoxia Sütunu dikilir. Bugün bunun yalnızca kaidesi kalmıştır. Aynı yıl ve 407 yılında deprem olur. 413’te kentin bugüne kalan surları inşa edilir.
421’de bugün Karagümrük Stadyumu olan Aetius Sarnıcı açılır. 27 Şubat 425’te Konstantinopolis Üniversitesi açılır. 428’de Şerefiye Sarnıcı (ilk adıyla Theodosius) inşa edilir. 430’da bugün kalıntıları Binbirdirek Sarnıcı yakınlarında bulunan Antiohos Sarayı inşa edilir. 437’deki depremde surlar zarar görür. 439’da günümüze kalan Bukaleon Sarayı inşa edilir. 440’ta bugün Koca Mustafa Paşa Camisi olan Aziz Andre Kilisesi ibadete açılır. 447’de surlar depremden zarar görür. 450’de Fatih’te Kıztaşı (Marcian Sütunu) dikilir. Aynı yıl, Panagia Vlaherna Meryem Ana Ayazması ve Kilisesi inşa edilir. Bu yapı, 1434’te yandıktan sonra 1860’da yeniden inşa edilmiştir. Fatih’tedir. 459’da Aspar Sarnıcı’nın (bugünkü adıyla Sultan Selim Çukurbostanı) inşaatına başlanır. Aynı yıl Aya Sofya Meydanı yeniden inşa edilir. 462’de Studios Manastırı (bugünkü İmrahor Camisi) ibadete açılır. 473’te kentin Emperyal Kütüphanesi yanar. 476’da Yerebatan Sarnıcı yeniden inşa edilir. 478’deki depremde surlar yıkılır. 498’de isyanlarda Hipodrom zarar görür.
500’e gelindiğinde, Mocius Sarnıcı (bugünkü adıyla Altımermer Çukurbostanı) kurulur. Aynı yıl Blaherne Sarayı, ki Tekfur Sarayı’nın bir parçası sayılır, inşa edilir. Aynı yıl, daha sonra Balaban Ağa Camisi olacak yapı inşa edilir – bunun ilk kullanım amacı bilinmemektedir. 524’te bugüne kalıntıları kalan Ayios Polieuktos Kilisesi inşa edilir. 527’de bugün Küçük Ayasofya Camisi olarak bilinen kilise inşa edilir. Ocak 532’de Nika Ayaklanması gerçekleşir. 532’de Aya Sofya’nın yeniden inşaatına başlanır. 533’te deprem olur. 537’de nüfus 300-500 bin arasındadır. 541’deki veba salgınında kent nüfusunun yaklaşık yarısı ölür. Jüstinyen Sütunu, 543’te inşa edilir fakat bin yıl sonraki depreme dayanamayıp yıkılır, bugüne kalmaz. 548’te Aya İrini, 550’de Kutsal Havariler Kilisesi yeniden inşa edilir. 553’te dinsel konuları konuşmak üzere 2. Konstantinopolis Konsülü toplanır. 554’te ve 557’de deprem olur. 558’de veba salgını yeniden başlar. 560’da bugünkü Balıklı Meryem Ana Rum Manastırı’nın aslı kurulur; fakat günümüze kalmaz. 1835’te yeniden inşa edilir. 573-574’te, 586 ve 599’da tekrar veba salgını başlar. 575’te bugünkü Kadırga Limanı genişletilir. 576’da Bozdoğan Kemeri onarılıp genişletilir.
626’da kent, Avarlar, Slavlar ve Sasaniler tarafından kuşatılır fakat başarı sağlanamaz. 674-678 arasında bu kez Emeviler kenti kuşatır, alamazlar. 680’de dinsel konuları konuşmak üzere 3. Konstantinopolis Konsülü toplanır. 692’de bir konsül daha toplanır. Kent, 740’ta depremle, 747’de vebayla, 758’de kıtlıkla sarsılır. Deniz fenerinin yakınında 769’da inşa edilen Faros Bakiresi Kilisesi Latin istilasında yağmalanır, günümüze kalmaz. 813’te Bulgarlar, 821’de Slavlar, 860’da Rus’ Hanlığı kenti kuşatır, başarılı olamazlar. 869’da depremde surlar yıkılır. 870 ve 880’de dinsel amaçlı konsüller toplanır. 880’de Yeni Kilise inşa edilir, Osmanlı döneminde yıldırım çarparak yıkılır. 907’de Rus’ Hanlığı kenti bir kez daha kuşatır, başarılı olmaz. Lips Manastırı (bugünkü adıyla Fenari İsa Camisi) açılır. 920’de Myrelaion inşa edilir ki bugün Bodrum Camisi, diğer adıyla Mesih Paşa Camisi olarak bilinmektedir. 941’de Rus’ Hanlığı, kenti bir kez daha kuşatır.
1000 yılında bugün Molla Gürani Camisi olan Aya Theodoros Kilisesi açılır. 1030’da Aziz Meryem Periblebtos Manastırı açılır. Bu manastır, fetihten sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından Ermeni cemaatine verilir. Bugün bu yapı, Samatya’da Surp Kevork Kilisesi ya da Sulu Kilise olarak geçmektedir. 1045’te Manganalı Aziz George Manastırı açılır. Manastır, Osmanlı döneminde Topkapı Sarayı’nı inşa etmek üzere yıktırılır. 1047’de imparatorun kuzenlerinden biri ayaklanır, generalin kenti kuşatması başarısız olur. 1059’da Aziz Thekla Kilisesi açılır. Bugünkü adı, Atik Mustafa Paşa Camisi’dir. 1060’da Pammakaristos Kilisesi inşa edilir. Bugün, burası Fethiye Camisi. 1087’de Christ Pantepoptes Kilisesi açılır. Bugün adı, Eski İmaret Camisi. 1100’de daha sonra Hirami Ahmet Paşa Camisi’ne dönüşecek kilise inşa edilir.
1110 yılında, 1,500 yıl önce kayalığı oluşturulmuş zemine Kız Kulesi inşa edilir. Osmanlı döneminde deprem yıkıldıktan ve sonrasında yandıktan sonra yeniden inşa edilir, bugünlere kalır. 1136’da Pantocrator Manastırı (bugünkü Zeyrek Camisi) inşa edilir. 1147’de kent yakınlarında Bizans güçleriyle Alman Haçlıları savaşır. Savaş, Bizans yengisiyle sonuçlanır. 1181’de kent, taht kavgasına sahne olur. 1182’de kentte yaşayan Latinler katledilir. 1197’de Latin Mahallesi’nde büyük bir yangın çıkar.
1200’de Theotokos Kyriotissa Kilisesi (bugünkü Kalendarhane Camisi) inşa edilir. 1203’te Haçlılar kenti kuşatır; 1204’te ise kuşatmaları başarılı olur ve kenti yakıp yıkarlar. Osmanlı’nın yıktığı düşünülen birçok yapı, gerçekte Haçlı istilası sırasında yıkılır. Latinlerin eline geçen kent, 1235’te Bulgarlarca ve Bizans İmparatorluğu kalıntısı olan Nika İmparatorluğu’nca kuşatılır. 1260’da yine bir Nika kuşatması olur. İki kuşatma da başarısız olur. 1261’de Nika güçleri, Konstantinopolis’i geri alır ve yeniden Bizans’ın başkenti yaparlar. 55 yıllık Haçlı işgali böylelikle son bulur. Nüfus 35 bindir. 1268’de Kyra Martha Manastırı (bugünkü Manastır Mescidi ya da Mustafa Çavuş Mescidi) açılır. 1289’da deprem olur.
1325’te San Domenico (bugünkü Arap Camisi) açılır (kimilerine göre bu caminin çok daha uzun bir tarihi vardır). 1332 ve 1347’de depremler olur. 1348’de Galata Kulesi inşa edilir. Nüfus 80 bindir. 1351’de dinsel amaçlı bir konsül daha toplanır. 1376’da taht kavgaları olur. 1394’te Osmanlı kuşatması başlar. Aynı yıl Yıldırım Beyazıt tarafından Anadolu Hisarı inşa edilir. 1402’de deprem olur. 1410’da kent surları yakınında Osmanlı Fetret Devri taht kavgaları olur. 1411 ve 1422’de kent Osmanlı kuşatmasına uğrar. 1427’de kentin bugün en eski Katolik kilisesi olan Saint Benoit Kilisesi inşa edilir. 1437’de depremler olur. 1452’de Fatih, Rumeli Hisarı’nı inşa eder. 1453’te fetihle birlikte, Osmanlı başkenti Edirne’den Konstantinopolis’e taşınır. Aya Sofya başta olmak üzere, birkaç istisna dışında, tüm kilise ve manastırlar camiye çevrilir. İstanbul Üniversitesi’nin temellerini atacak olan Medrese kurulur. Nüfus 40-50 bindir.
1454’te gemi üretimi için Tersâne-i Âmire kurulur. Fener Rum Ortodoks Koleji kurulur. Ağa Hamamı inşa edilir. 1458’de Yedikule Hisarı inşa edilir. Eyüp Sultan Camisi açılır. 1460’da Kapalı Çarşı açılır. 1465’te Topkapı Sarayı’nın yapımına başlanır. 1467’de Darphane kurulur. 1470’de Fatih Camisi ibadete açılır. 1471’de Rum Mehmet Paşa Camisi açılır. 1472’de bugün İstanbul Arkeoloji Müzesi yerleşkesinde yer alan Çinili Köşk inşa edilir. 1481’de Galatasaray Lisesi kurulur. 1491’de Firuz Ağa Camisi inşa edilir. 1497’de Gazi Atik Ali Paşa Camisi ibadete açılır.
1505’te İskender Paşa Camisi inşa edilir. 1509’da deprem olur. 1512’de Vasat Atik Ali Paşa Camisi açılır. 1521’de bugün Türk İslam Eserleri Müzesi olan İbrahim Paşa Sarayı inşa edilir. 1528’de İstanbul’un 5. tepesine Yavuz Selim Camisi inşa edilir. 1531’de Piri Mehmet Paşa Camisi inşa edilir. 1535’te Fransız Büyükelçiliği açılır. 1539’da Haseki Sultan Külliyesi açılır. 1541’de Beşiktaş’ta Barbaros Hayreddin’in mezarı inşa edilir. 1542’de Defterdar Camisi inşa edilir. 1548’de Üsküdar’da Mihrimah Sultan Camisi inşa edilir. Aynı yıl Fatih’te Şehzade Camisi inşa edilir. 1550’de Burmalı Cami ibadete açılır. 1551’de Hadım İbrahim Paşa Camisi inşa edilir. 1555’te Beşiktaş’ta Sinan Paşa Camisi açılır. 1556’da Haseki Hürrem Sultan Hamamı inşa edilir. 1557’de Süleymaniye Camisi ve Hamamı açılır. 1560’da Kanlıca’da İskender Paşa Camisi açılır. 1563’te Tahtakale’de Rüstem Paşa Camisi açılır. 1567’de Büyükçekmece’de Sokullu Mehmet Paşa Camisi inşa edilir. 1571’de aynı adla bir cami daha bu kez Kadırga’da inşa edilir. 1570’te Edirnekapı’da Mihrimah Sultan Camisi inşa edilir. 1572’de Kara Ahmet Paşa Camisi inşa edilir. 1573’te Kasımpaşa’da Piyale Paşa Camisi inşa edilir. 1575’te Takiyüddin, Tophane’de rasathanesini kurar. 1578’de bir Sokullu Mehmet Paşa Camisi de Azapkapı’da inşa edilir. 1580’de Kılıç Ali Paşa Camisi inşa edilir. 1581’de Üsküdar’da Şemsi Paşa Camisi inşa edilir. 1583’te ilk İngiliz büyükelçiliği açılır. 1584’te Çemberlitaş Hamamı, Molla Çelebi Camisi ve Meryem Ana Draperis Latin Katolik Kilisesi kurulur. Kilise, Osmanlı döneminde kente kurulan nadir kiliselerdendir ve daha sonra yıktırılır. 1586’da Üsküdar’da Atik Valide Camisi inşa edilir. Cami, 2. Selim’in annesi Nurbanu Sultan için yaptırılmıştır. 1586’da Mesih Mehmet Paşa Camisi yapılır. 1590’da Zal Mahmut Paşa Camisi inşa edilir.
1604’te daha önce kiliseleri camiye çevrilmiş Latin Katolikler, Galata Kulesi yakınlarında Saint Peter ve Saint Paul Kilisesi’ni inşa ederler. 1613’te Hasköy’de Aynalıkavak Sarayı inşa edilir. Kent, 1615, 1620 ve 1624’te Kozakların saldırısına uğrar. 1616’da Sultanahmet Camisi inşa edilir. 1648’de Atmeydanı Ayaklanması gerçekleşir. 1656’da Çınar Ayaklanması yaşanır. 1660’da kentin üçte ikisi bir yangında kül olur. Aynı yıl, Kapalı Çarşı yeniden inşa edilir. 1665’te Eminönü’nde Valide Sultan Camisi inşa edilir. Cami, 3. Mehmet’in annesi Safiye Sultan tarafından yaptırılır.
1710’da Üsküdar’da Yeni Valide Camisi açılır. Camiyi, 3. Ahmet, annesi Emetullah Râbi’a Gülnûş Sultan için yaptırır. 1728’de Sultanahmet’teki 3. Ahmet Çeşmesi yapılır. Bir sonraki yıl Üsküdar’daki aynı adlı çeşme açılır. 1730’da Patrona Halil İsyanı gerçekleşir. 1732’de Tophane Çeşmesi açılır. 1753’te Balıklı Rum Hastanesi açılır. 1755’te Nuruosmaniye Camisi ibadete açılır. 1758’te Şemsipaşa İlkokulu açılır. 1763’te Laleli Camisi inşa edilir. 1766’da deprem olur. 1769’da 3. Ahmet’in kızı için Zeynep Sultan Camisi inşa edilir. 1773’te Deniz Harp Okulu kurulur. 1774’te Rami Kışlası inşa edilir. 1781’de Emirgan Camisi inşa edilir. 1795’te İTÜ’nün öncülü olan bir mühendislik okulu kurulur.
1801’de Büyük Selimiye Camisi inşa edilir. 1806’da Taksim Topçu Kışlası inşa edilir. 1807 ve 1808’de darbe ve ayaklanma olur. 1813’te Hidayet Camisi inşa edilir. 1814’te Sultan Mahmut Çeşmesi açılır. 1821’de, Yunanistan’ın bağımsızlığı nedeniyle kentte Rum katliamı gerçekleşir. 1825’te Pangaltı Mıhitaryan Okulu (Ermeni) kurulur. 1826’da Vaka-yi Hayriye olur. Yeniçeri ordusu lağvedilir, Batı tipi orduya geçilir. Aynı yıl Nusretiye Camisi ibadete açılır. 1828’de Selimiye Kışlası ve Beyazıt Kulesi inşa edilir. 1832’de Beylerbeyi Sarayı tüneli ve Davutpaşa Kışlası açılır. 1834’te Kara Harp Okulu açılır. Aynı yıl Sırp Pırgiç Ermeni Hastanesi açılır. 1836’da bugün Atatürk Köprüsü olarak geçen Hayratiye Köprüsü açılır. 1837’de Surp Agop Hastanesi açılır. 1845’te Galata Köprüsü açılır. 1845’te Kuleli Askeri Lisesi açılır. 1846’da Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nin avlusundaki kilise açılır. 1848’de Küçük Mecidiye Camisi ve Nusretiye Saat Kulesi inşa edilir. 1849’da Haliç’te Sveti Stefan Bulgar Kilisesi açılır. 1850’de bugün Cağaloğlu Anadolu Lisesi olan İstanbul Kız Lisesi kurulur.
1851’de Hırka-ı Şerif Camisi açılır ve Emirgan İskelesi inşa edilir. 1852’de bugün İTÜ yerleşkesi olan Taşkışla binaları yapılır ve bugün İstanbul Kent Üniversitesi olan Taksim Alman Hastanesi kurulur. 1853’te Üsküdar İskelesi açılır. 1854’te Teşvikiye Camisi inşa edilir. 1855’te Ihlamur Kasrı ve Dolmabahçe Camisi inşa edilir. 1856’da Notre Dame de Sion Fransız Lisesi açılır, Dolmabahçe Sarayı inşa edilir, Ortaköy Camisi açılır, Osmanlı Bankası kurulur (bugünkü Salt Galata) ve Fenerbahçe Feneri inşa edilir. 1857’de Küçüksu Kasrı ve Ahırkapı Feneri inşa edilir. 1859’da Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, başka bir adla Konstantiniyye’de kurulur, sonradan Ankara’ya taşınacaktır. Aynı yıl, günümüze de kalan Şişli Rum Ortodoks Mezarlığı açılır. 1861’de Adile Sultan Sarayı açılır, İtalyan Lisesi kurulur. 1862’de Tekel Sigara Fabrikası açılır. 1863’te Robert Kolej ve Darüşşafaka Cemiyeti kurulur, Sultan Abdülaziz’in desteklediği ilk resim sergisi açılır. 1865’te Beylerbeyi Sarayı ve Altunizade Camisi inşa edilir. 1866’da Gedikpaşa Tiyatrosu açılır. 1867’de Çırağan Sarayı inşa edilir. 1868’de Alman Lisesi kurulur, Kandilli Gözlemevi ve Galatasaray Müzesi açılır. 1870’de Malta Köşkü inşa edilir. 1871’de Feriye Sarayı inşa edilir. Aynı Arnavutköy’de Amerikan Kız Koleji kurulur. 1872’de Pertevniyal Valide Sultan Camisi ve Pertevniyal Lisesi açılır. Bu yıl, Haydarpaşa ve Sirkeci başta olmak üzere birçok tren istasyonunun açıldığı yıl olur. Demiryolu, Küçükçekmece ve Kartal’a kadar uzanır. 1874’teki nüfus, 827,750’dir. 1875’te Karaköy-Beyoğlu arasında tünel açılır ve Esma Sultan Yalısı inşa edilir. 1876’da Üsküdar Amerikan Lisesi kurulur. 1878’de İstanbul Barosu kurulur. 1880’de Taksim’de Aya Triada Kilisesi, ve Yıldız Sarayı inşa edilir.
1882’de Düyunu Umumiye kurulur. Bu yapı, bugünkü İstanbul Erkek Lisesi’dir. Aynı Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’nin öncülü kurulur. Bu yıl, aynı zamanda, İstanbul Erkek Lisesi’nin ve İstanbul Ticaret Odası’nın kurulduğu yıldır. 1883’te Paris-İstanbul tren seferleri başlar. 1866’da Getronagan Ermeni Lisesi kurulur ve Yıldız Hamidiye Camisi inşa edilir. 1887’de Ertuğrul Tekke Camisi inşa edilir. 1890’da Yıldız saat kulesi açılır. Aynı yıl, bir Ermeni isyanı olan Kumkapı Gösterisi gerçekleşir. Yine 1890’da Tekel Birası satışa başlar. 1891’de İstanbul Arkeoloji Müzesi kurulur. 1892’de Peral Palas Otel açılır. Aynı yıl, Akaretler’de Aşiret Mektebi açılır, bir süre sonra Kabataş’a taşınır. Bugün o yapıda Kabataş Lisesi var. 1893’te Zografyon Rum Lisesi kurulur. 1894’te deprem olur. 1895’te Dolmabahçe Saat Kulesi açılır. Aynı yıl Kadıköy’de Lycée Sainte-Euphémie kurulur. Bugün bu lise, Kemal Atatürk Lisesi’dir. 1896’da Osmanlı Bankası, Ermeni devrimcilerce işgal edilir. 1897’de Deniz Müzesi kurulur ve Tokatlıyan Otelleri açılır. 1899’da Haydarpaşa Limanı açılır.
1901’de Sultanahmet’teki Alman Çeşmesi (yukarıdaki fotoğraf) ve Ulus Musevi Mezarlığı açılıyor. 1905’te Osmanlı Sultanı’na suikast düzenleniyor, başarısız oluyor. 1907’de Beykoz’da Hıdiv Kasrı ve Şişli Etfal Hastanesi’nin saat kulesi açılıyor. 1908’de Kabataş Erkek Lisesi açılıyor. 1909’da 31 Mart Olayı gerçekleşiyor. 1910’da Beyoğlu’nda Mısır Apartmanı inşa ediliyor. 1911’de Yıldız Teknik Üniversitesi ve Erenköy Kız Lisesi kuruluyor. Aynı yıl Rum Katolik Kilisesi kuruluyor ve Hürriyet Abidesi açılıyor. 1912’de İstiklal’deki Sen Antuan Kilisesi ve Gülhane Parkı açılıyor. 1913’te darbe oluyor. Aynı Türk-İslam Eserleri Müzesi ve Bebek Camisi açılıyor. 1914’te nüfus 1,125,000. 1914’te kente tramvay geliyor. Bugün Bilgi Üniversitesi yerleşkesi olan Silahtarağa Santrali kuruluyor. Şehir tiyatroları kuruluyor. 1915’te Ermeni aydınlar sürgüne (ölüme) gönderiliyor. Yine aynı yıl 20 Ermeni devrimci, Beyazıt Meydanı’nda idam ediliyor. 1917’de konservatuvar kurulur. 1918’de kent işgal edilir ve buna karşı Karakol Cemiyeti kurulur ve 1919’da Sultanahmet gösterileri düzenlenir. Aynı yıl Sultanahmet Cezaevi inşa edilir. 1922’de Laleli’de Tayyare Apartmanları inşa edilir. 1923’te “geldikleri gibi giderler” ve ülkenin başkenti Ankara’ya taşınır.
1924’te Cumhuriyet gazetesi yayına başlar, Bakırköy Akıl Hastanesi, Yeşilköy Havalimanı ve Emek Sineması açılır. 1926’da Vakıflar Genel Müdürlüğü binası açılır. 1927’de Süreyya Operası açılır. 1928’de daha önce Avrupa yakasına gelen tramvay, Anadolu yakasına da gelir. Aynı yıl Paşakapısı Cezaevi açılır. 1929’da İstanbul Tabipler Birliği kurulur. 1930’da kent, İstanbul adını alır. 1933’te resmi adıyla İstanbul Üniversitesi kurulur (gerçi tarihi çok önceye gider). 1934’te Haydarpaşa Lisesi açılır. 1938’de Atatürk kaybederiz. Burada duralım…
Bu tarih yazımı, 19. yüzyıla gelene dek, fazlasıyla turistik, mimari ağırlıklı, dinsel ve tek-din. İstanbul tarihi, kuşkusuz daha farklı yazılabilirdi, özellikle de halklar açısından… Bu kolay bir iş değil, ancak çabalamaya değer…
ulasbasar@gmail.com
