“Soğuk Savaş” yıllarında ABD ile Sovyetler Birliği arasında yaşanan pek çok garip olaydan biri, o dönemde başkan yardımcısı olan Richard Nixon’ın 1959 yılının temmuz ayında Moskova’ya yaptığı ziyaret sırasında radyasyona maruz kaldığı iddiası.
17 yıl boyunca kamuoyundan saklandıktan sonra ortaya çıkan suçlamayla ilgili belgeler üzerindeki gizlilik geçen hafta kaldırıldı. Washington’daki National Security Archive (Ulusal Güvenlik Arşivi) tarafından açıklanan belgelerde, Nixon’ın Moskova ziyareti sırasında kaldığı ABD Büyükelçilik rezidansı Spaso House’da radyasyona maruz kaldığı ileri sürülüyor. Belgelere göre, böyle bir olasılığı düşünerek yanlarında dozölçer getiren CIA ajanları, rezidansın Nixon’ın yatak odası bölümünde radyasyon seviyesinin yüksek olduğunu belirledi. Belgelerde, Amerikan ajanlarının Sovyet gizli servisi tarafından dinlendiklerini varsayarak yüksek sesle radyasyonla ilgili konuşarak küfürler ettiği, kısa süre sonra radyasyon seviyesinin hızla düştüğü iddiası da yer alıyor. Sovyetlerin ABD Başkan Yardımcısı’nı neden radyasyona maruz bıraktığı konusu ise belgelerde yanıtsız kalıyor.
Kamuoyu, o dönemde Nixon’dan gizlenen olayı 17 yıl sonra çok garip bir şekilde ABD’nin Maryland eyaletinde bulunan Walt Whitman Lisesi tarafından yayınlanan okul gazetesi Black & White’da çıkan bir makaleyle öğrendi. Genç gazeteciler Michael Gill ve Richard Berke’in adını vermedikleri bir hükümet yetkilisine dayanarak yazdığı haberin kaynağının, Nixon’ın Moskova ziyaretinde yer alan Amerikan gizli servis görevlilerinden James Golden olduğu daha sonra ortaya çıktı.
Moskova’daki Amerikan büyükelçilerinin günümüzde de kullandığı Spaso House dışında, elçilik binası da daha önce de bazı ilginç olayların odak noktasında yer almıştı.
Örneğin, Sovyet lideri Josef Stalin’in akıl almaz bir yöntem kullanarak Moskova’daki ABD Büyükelçiliğini okul öğrencilerinin yardımıyla dinlediği ortaya çıkmıştı.
Sovyet döneminde kitlesel bir çocuk örgütü olan Piyonerler Birliği’ne üye çocukların 1947 yılında Amerikan Elçisi’ne hediye ettiği tahta armanın aslında bir dinlenme cihazı olduğu yıllar sonra anlaşıldı. Rus Komsomolskaya Pravda gazetesi, efsanevi Sovyet ajanı Vadim Gonçarov’un hayatını anlattığı haberinde, Stalin’in talimatıyla ABD Elçiliğini dinlenmek için elektronik bir operasyon düzenlendiğini yazdı.
Operasyonda Sovyet ilkokul öğrencilerinden yararlanması kararlaştırıldı. Haberde, “9 Şubat 1945’de Kırım’daki Artek uluslararası öğrenci kampının açılışı vesilesiyle dönemin ABD Moskova Büyükelçisi A. Harriman, bölgeye gelerek Sovyet çocuklarını ziyaret etti. Ziyaret sırasında öğrenciler, Harriman’a çok değerli ağaç türlerinden yapılmış resimli bir ABD arması hediye etti” denildi. KGB’nin çocukların aracılığıyla armağan ettiği tahta aslında Zlatoust gizli dinlenme cihazıydı.
Moskova’ya dönen Amerikan Büyükelçisi çocukların hediyesini hiç şüphelenmeden makam odasına astı. Üstelik Harriman’ın ardından 4 elçi değişmesine rağmen 8 yıl boyunca tahta görünümlü dinleme cihazı yıllarca duvarda asılı kaldı. Elçiliği yıllarca başarılı şekilde dinleyen Kremlin’in kritik konularda Washington’la ilgili gizli bilgilere sahip olması sonunda Amerikan tarafının kuşkulanmasına yol açtı.
Haberde, “Bunun üzerine ABD gizli servisi CIA, Moskova’daki elçiliğe elektronik uzman ve cihazlar sevk etti. Aynı anda kasıtlı olarak elçilik yazışmaları artırıldı. Operasyon şefi Gonçarov da dinlenme cihazının daha aktif hale getirince CIA’nın elektronik cihazları, elçinin odasındaki hediyelik tahtanın içinde cihazı bulmayı başardı…” denildi.
1960 yılına kadar konuyla ilgili açıklama yapmamayı tercih eden Washington, söz konusu tarihte Birleşmiş Milletler (BM) kürsüsünde Sovyetlerin casusluk faaliyetlerini kanıtlamak amacıyla dinlenme cihazını kamuoyuna gösterdi. Moskova’daki Amerikan elçilerinin dinlenmesini sağlayan CIA’nın müzesinde bulunuyor.
Habere göre, KGB ajanı Gonçarov, Sovyet otellerinde kalan bazı Batılı ve üst düzey yabancı konukları da dinlemeyi başardı.
Manşet fotoğrafı: Sovyet lideri Nikita Kruşçev’le ABD Başkan Yardımcısı Nixon’ın kapitalizmle komünizmin üstünlüklerini tartıştığı ünlü “Mutfak Sohbeti.”
