“Psikoloji ve insanlık adına bitmişiz. Engelli ve engelli aileleri yürüyor katıl, destek ver desen kimse yerinden kıpırdamaz. Sadece köpek sever yürüyüşleri moda!”
Engelli sorunlarına sosyal medyadaki sayfasında sık sık yer veren engelli dostu Alev Aytaç’a yukarıdaki paylaşım.
AKP Hayvanları Koruma Kanunu’nda değişikliğe hazırlanıyor. Hem hayvanları koruyacak, hem de insan sağlığını tehdit edecek durumları ortadan kaldıracak bir düzenlenin ortaya çıkarılmasına çalışılıyor. Bu düzenleme ile sokak hayvanlarının uyutulacağı kaygısını taşıyan hayvanseverler tepkili. Ülke çapında eş zamanlı mitinglerle bu tepkilerini dile getiriyorlar. Soruna çözüm önerilerinde bulunuyorlar. Hayvanseverlerin ortaya koydukları duyarlılık takdire değer. Ancak benzer duyarlılığın engelli insanlarımız için de gösterilmesini bekleyenler de var.
Alev Aytaç da duyarlı insanlarımızdan birisi. 2019’da engelli ailelerin sorunlarını içeren bir TV programı yapan Aytaç, şu sıralar bu konuda sürekli olabilecek yeni bir program hazırlığı içinde. Paylaşımı üzerine kendisini aradım. “Engellilerle ilgili sorunlar” bitmez diyor.
Aytaç, ilgili kurumlarımızın engellilere sağladığı hizmetlerin, kolaylıkların, maddi desteklerin yetersizliğinden ve toplumun bu konuda duyarsızlığından yakınıyor. İlgili kurumlarımızca ek desteklerin sağlanması, toplumsal duyarlılığın da daha artması gereğine işaret ediyor. Engellilerin haklarını savunmak amacıyla kurulmuş sivil toplum kuruluşlarının da görevlerini yeterince yerine getiremedikleri kanısında.
Bu yakınmalar yerinde ve haklı. Engelliler pozitif ayrımcılık yapılması gereken toplum kesimlerimizden. Esasında engelliler kamunun geçmiş yıllarda da gündemindeydi. Bu çerçevede engellilere yönelik hizmetlerin düzenli, etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesi için 1997 yılında Başbakanlığa bağlı kurulan Özürlüler İdaresi Başkanlığının çalışmalarına yakından tanık olmuştum. O tarihlerde, daha önce sözünü ettiğim Başbakanlık İnsan Hakları Üst Kurulu Sekretaryası ile Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı aynı binayı paylaşırlardı. Ankara Kızılırmak Sokak’taki binada, Özürlüler İdaresinde çalışan arkadaşlarla zaman zaman sohbet ederdik. İnsan hakları ve özürlülerin sorunları üzerine.”Her insan bir gün özürlü olma potansiyeline sahiptir” sözü o yıllardan yadımda kalan sözlerden. Ne denli doğru olduğunu zamanla gördüm, anladım, yaşadım..
Özürlüler İdaresi Başkanlığı ulusal politika doğrultusunda 2005’de yürürlüğe giren Engelliler Hakkında Kanun ile faaliyet alanı genişletildi. 2011 yılında da diğer başka birimlerle birlikte Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı çatısı altına alındı.Engelliler konusu halen Aile ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nın görev alanında. “Engellilerin ve yaşlıların her türlü engel, ihmal ve dışlanmaya karşı toplumsal hayata ayrımcılığa uğramadan ve etkin biçimde katılımlarını sağlamak üzere; belirlenen politika ve stratejilerin uygulanmasını koordine etmek” Bakanlığın görevleri arasında. Ayrıca, engellilere ve yaşlılara yönelik sosyal hizmet ve yardım faaliyetlerini yürütmek, bu alanda ilgili kuruluşlarla iş birliği ve koordinasyon sağlamak, engellilerin mesleki rehabilitasyonunu sağlayacak tedbirler almak da Bakanlığın görevi.
Bu görevleri gerçekleştirme amacıyla “Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı (2023-2025)” ve “2030 Engelsiz Vizyon Belgesi” hazırlandı.
Yerel yönetimler de güçleri, olanakları ölçüsünde engellilere yardımlarda bulunuyor, destek oluyor. Tabii bunlar olumlu, desteklenmesi, takdir edilmesi gereken çalışmalar. Öte yandan sahada engellilerin ve ailelerinin yaşadıkları sorunlar, belirlenen politikaların, eylem planlarının hayata geçirilmesinin önemini gösteriyor.
Nüfusumuzun %7’sini engelli bireyler ve aileleri oluşturuyor. Bakanlık bu görevlerini ne ölçüde yerine getiriyor? Ne denli başarılı engellilere yönelik sosyal hizmet ve yardımların yerine getirilmesinde? Engellilerin toplumsal hayata ayrımcılığa uğramamaları, dışlanmamaları için alınan önlemler nelerdir? Bu soruları çoğaltmak mümkün. Bu soruların en sağlıklı cevaplarını engelliler, engelli yakınları ve Alev Aytaç gibi duyarlı insanlarımız verecek durumda.
Çalışamayan bir engellenin şu an aldığı maaş 4200 TL. Bu maaş neye yeter? Engelli hukukunu bilen kaç hukukçu var? Avukatlar bu konuda ne ölçüde donanımlı? Engelli dernekleri, federasyonları, konfederasyonları engellilere ne ölçüde sahip çıkıyorlar, haklarını savunuyorlar? Engelliler sigortalı mı? Ebeveynler ölünce ne gibi bir gelecek bekliyor onları? Engellilere bakacak kişilerin eğitimli olmaları çok önemli. Bu konuda özel eğitim veren resmi veya özel kurumlar var mı, yeterli mi? Türki ülkelerden gelen kadınlar genelde bakıcılık işini üstleniyor. Bu kişileri bulan özel ajanslar türedi. Engellilere ve yaşlılara bakım özel ilgi ve uzmanlık gerektiriyor. İlgili kurumların içinde bakıcılık eğitimi verecek birimler de oluşturulmalı. Keza bakıcı bulan ajanslar yakın izlemeye, denetlemeye alınmalı.
Engellilere yerel yönetimlerce yapılan yardımlar, sağlanan hizmetler ne ölçüde dertlerine deva oluyor? Otobüslerde, metrolarda engellilere, yaşlılara ayrılan koltuklara, yaşlılar ayakta dikilirken oturan gençlere bir söz söylemek mümkün olabiliyor mu? Bedensel engellilerin engelli arabaları ile dolaşabilmeleri için özel yol yapılması hiç akla geliyor mu? Yürüme engellinin bir araca binerken çekilen sıkıntıları gören bilir. Kiralık ev ararken engelliye uygun bir ev bulmanın zorluklarını çeken bilir. İnsanın yaşam standartının nasıl düştüğünü düşen bilir.
Sormak gerek, görme engellilerin yürüyebilmeleri için gereken sarı işaretli yollar neden yetersiz? Engelli tuvaletlerinin çok sınırlı yerde bulunduğunun farkında mıyız? Engelli çocukların diğer çocukların zorbalığına uğramamaları için neler düşünülüyor? Toplumun çoğunluğunun engelli ailelerine duyarlı davranmaları konusunda neler öngörülüyor?Engelliler ve aileleri iş bulmakta neden zorluklarla karşılaşıyorlar? Engellilere ve ailelerine de bayram ikramiyesi vermek, kira yardımında bulunmak neden kimsenin aklına gelmez?
Bu tür soruları Alev Aytaç gibi duyarlı insanlarımız gündeme taşıyor. Toplumun dikkatine getiriyor. Oysa siyasi partilerin de gündeminde olmalı bu konular. İnsan hakları ile ilgili dernekler başta, sivil toplum kuruluşlarının da gündeminde olmalı. Üniversitelerin ilgili bölümleri bu konularda araştırmalar yapmalı. Televizyonlarda, radyolarda toplumsal duyarlılığı artırmak amacıyla özel programlar, yayınlar gerçekleştirilmeli.
Eylem planlarında, vizyon belgelerinde yer alan amaçların gerçekleştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilmeli.
Engelli bireylerin toplumsal yaşama diğer bireylerle eşit şartlarda katılım sağlamalarına yönelik farkındalığı artırmak önemli. Her insanın potansiyel engelli olduğunu unutmayalım. Birgün sizin veya bir yakınınızın engelli olabileceği hatırda tutulmalı.
Engellilerin ve ailelerinin sorunlarına ilgi ve duyarlılıkla yaklaşılmalı.
Engelliler ve aileleri toplumun yakın ilgisini bekliyor. Duyarlı olmasını diliyor….
