Bundan 53 yıl önce, 6 Mayıs 1972’nin sabah saatlerinde 25 yaşında idam edilen Deniz Gezmiş, 28 Şubat 1947’de Ankara’nın Ayaş ilçesinde dünyaya geldi.
Deniz Gezmiş Vakfının sitesinde yer alan bilgilere göre, annesi Mukaddes Gezmiş ve babası Cemil Gezmiş’in öğretmen olması nedeniyle ilk ve ortaokulu Sivas’ta, liseyi İstanbul’da okudu. 1965 yılında Türkiye İşçi Partisi’nin Üsküdar İlçe Başkanlığına üye olan Deniz, daha sonra 1966 yılında Üsküdar İlçe Sekreterliğini üstlendi. Henüz lise yıllarındayken tanıştığı sol görüş ile genç yaşta kendini eylemlerin ortasında bulmuştu. 31 Ağustos 1966 tarihinde Ankara’dan İstanbul’a yürüyen Çorum Belediyesi temizlik işçilerinin, Taksim Anıtı’na çelenk koymaları sırasında, TÜRK-İŞ yöneticilerini protesto eden grupla beraber yaptığı eylem sonucunda gözaltına alındı. Bu olay Deniz Gezmiş’in ilk gözaltına alınışıydı.
1966 yılının Kasım ayında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesine girdi. 19 Ocak 1967’de Türkiye Milli Talebe Federasyonununda çıkan olaylarda arkadaşları ile birlikte gözaltına alındı, ancak kısa bir süre sonra serbest bırakıldı. Aynı yıl 22 Kasım 1967’de ise öğrenci örgütlerinin düzenlediği Kıbrıs Mitingi sırasında tekrar gözaltına alındı.
7 Mart 1968’de İstanbul Üniversitesinde konuşma yapan Devlet Bakanı Seyfi Öztürk’ü protesto ettiği için ilk defa tutuklandı. 2 Mayıs 1968’e kadar tutuklu kalan Deniz Gezmiş, yargılandı ancak sonrasında beraat etti.
Deniz’in öğrenci eylemleri içinde etkinliği giderek artıyordu. 12 Haziran 1968’de İstanbul Üniversitesinin işgal edilmesine önderlik etti. Kısa bir süre sonra bu kez 1968 yılının Temmuz ayında, herkes tarafından bilinen 6. Filo’nun İstanbul’a gelişini protesto eyleminden sonra tutuklandı.
Deniz Gezmiş, arkadaşlarıyla birlikte Devrimci Öğrenci Birliği’ni (DÖB) kurdu. Ardından 30 Ekim 1968’de çeşitli üniversitelerin talebe birlikleri, DÖB ve TMGT “Tam Bağımsız Türkiye için Mustafa Kemal Yürüyüşü”‘nü başlattı. 28 Kasım 1968’de ABD Büyükelçisinin İstanbul’a gelişini prototesto etmek amacıyla düzenlenen eylemde tutuklandı ve sonrasında serbest bırakıldı.
1969 yılının Haziran ayında hakkında tutuklama kararı bulunan ve aranan Deniz Gezmiş bir grup arkadaşıyla Filistin’e gitme kararı aldı. Bir süre orada kaldıktan sonra Eylül ayında geri döndü. 26 Aralık 1968 günü Üniversite Rektörlüğünün bir öğrenci grubu tarafından işgali dolayısıyla yapılan tahkikat sonucunda 1969 yılının Ağustos ayında okulla ilişkisi kesildi.
1969 Eylül’ü ile başlayan bir yıllık süre Deniz için dönem dönem tutukluluk ve eylemlerle geçti.
Eylül 1970’de tahliye olduktan sonra öğrenci hareketlerinden uzaklaştı. Devamında Yusuf Aslan, Hüseyin İnan ve bir grup arkadaşıyla birlikte Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu’nu (THKO) kurdu.
Dava sonra yaşanan çeşitli olaylar neticesinde hakkında tutuklama kararı çıkarıldı. 1971 yılında gerçekleşen 12 Mart darbesinin hemen ardından, Yusuf Aslan ile birlikte Malatya Kürecik’e giderken Sivas Şarkışla’da motorsikletlerinin bozulmasıyla gelen ihbarla 16 Mart 1971’de Gemerek’te yakalandı. Sonrasında 17 Mart’ta tutuklanıp Ankara Merkez Cezaevine götürüldü. Bu, Deniz’in son tutuklanışı olacaktı..
16 Temmuz 1971’de başlayıp 9 Ekim’de son bulan yargılama sonucunda, Tuğgeneral Ali Elverdi Başkanlığındaki Sıkıyönetim Mahkemesi, TCK’nin 146. maddesinin ihlali gerekçesiyle Deniz Gezmiş ve arkadaşlarını idama mahkum etti. Askeri Yargıtayın, Milllet Meclisinin ve Senatonun da idam kararlarını onaylamasının ardından, son olarak Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay’ın da 23 Mart 1972 tarihinde idam kararını imzalaması ve ardından Resmi Gazete’de yayınlanmasıyla idam kesinleşti.
Deniz Gezmiş, Yusuf Arslan ve Hüseyin İnan 6 Mayıs 1972’nin ilk saatlerinde Ankara Merkez Kapalı Cezaevinde idam edildi.
Not: Bu yazı Medya Günlüğü’nde daha önce yayınlanmış bir yazının güncellenmiş halidir.
İlgili yazılar:
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
