Orhan Alpdündar
1928…
İspanyol ve İrlandalı bir ailenin 5 çocuğundan en büyüğü olan Ernosto Guevara, 14 Haziran günü Arjantin’de, Rosario’da doğar.
1946…
Ernesto Guevara, Buenos Aires’in Tıp fakültesine kaydolur. Aynı yıl General Juan Peron Arjantin Cumhuriyeti’nin Başkanı seçilir.
1951…
Ernesto Guevara, arkadaşı Granados ile Amerika turuna çıkar: Şili, Peru, Kolombiya Venezuela başta olmak üzere çok sayıda ülkeyi dolaşır.
İlerici bir düşünceye sahip olan Albay Jacobo Arbenz Guatemala Başkanı olur.
1952…
Guevara, Ağustos başlarında Arjantin’e döner. Bolivya’da devrim olur. Ulusal Devrimci Hareketten Paz Estensoro Devlet Başkanı olur. Tarım reformu ve madenlerin millileştirildiği sırada Küba’da darbe olur. General Fulgencio Batista iktidarı ele alır.
1953…
Guevara, bir taraftan devrimciliğini sürdürürken diğer taraftan fakülteyi bitirip tıp doktoru olur. O yıllarda Dr. Ernesto olarak anılır. Kısa bir süre sonra Bolivya’ya, ardından Peru ve Guatemala’ya geçer. Aynı yılın 26 Temmuz’unda Fidel Castro ve arkadaşları Küba’da, Santiago Mancada Kışlasına saldırır.
1954…
Guevara, bir tarım reformu yapma önerisi getiren Jacobo Arbenz hükümetinin hizmetine girer. Ancak, Arbenz hükümeti Guatemala Silahlı Kuvvetlerinin işbirliğiyle CIA ve Fruit United Company’nin düzenlediği bir askeri işgalin başında bulunan Castila Armas tarafından devrilir. Che Guevara ülkeyi terk ederek Meksika’ya iltica eder.
1955…
Temmuz: Guevara, o sırada kendisi gibi Meksika’ya geçmek zorunda kalan Fidel Castro ile tanışır. Uzun görüşmeler sonrasında devrim yapmayı amaçlayan ve adı “26 Temmuz Hareketi” olan birliğe katılır.
1956…
Aralık: Fidel Castro yönetiminde olan “Granma” gemisi askeri birlikleriyle Küba’ya vararak çıkarma başlatır, çok sayıda kayıp verilir. Castro ve Guevara bu harekattan kurtulmayı başarır.
1957…
İlk başlarda “Castrocu” gerilla ordusunun hekimi olarak ün yapan Guevara’ya arkadaşları, tipik ancak önemli kişilere atfedilen ve bir Arjantin vurgusu olan “Che” ile anmaya başlar. Artık adı, Che’dir ve ilk komutanlık unvanını, Sierra Maestra’da konuşlanan gruplardan birinin başına geçerek kazanır.
1958…
Mayıs: Hükümet tarafından Sierra Maestra’ya düzenlenen saldırı başarısızlığa uğrar. Ağustos ayına ise, Küba savaşçılarının son saldırısı başlar. Che Guevara, düzlüğe inen kollardan birinin başındadır. Ve çok geçmeden, Che Guevara’nın birliği Batista rejimine karşı zafer kazanır.
1959…
Ocak ayı, diktatörlüğün devrilişidir. Batista ülkeden kaçar. Devrimciler iktidara geçer. Che Guevara, Havana’daki La Cabana Askere Kalesi’nin komutanı olur. Che Guevara gerilla arkadaşı Aleida March ile ikinci evliliğini yapar.
Şubat: Che Guevara, Küba vatandaşı olur ve Devrimci Silahlı Kuvvetler’in eğitim bölümünün başına getirilir. O sıralarda, 120’den fazla ülkede yayımlanan, 12 dile çevrilen “Gerilla Savaşı” kitabını yazar.
Ekim: Che Guevara, Ulusal Tarım Reformu Enstitüsü’nün sanayi bölümü başkanı ve bakanı olur. Aralık ayında ise Ulusal Bankanın (Merkez Bankası) Başkanı olur.
1960…
Küba’da bulunan ABD şirketlerinin hemen hepsi millileştirilir. Aynı yıl Che, Cekeslovakya, SSCB, Çin ve Kuzey Kore’den oluşan Doğu ülkeleri gezisini başlatır.
1961…
Ocak: ABD, Küba ile diplomatik ilişkilerini keser.
Şubat: Kübalı Karşı Devrimcilerin Domuzlar Körfezi işgali başarısızlıkla sonuçlanır. Che, Pinar del Rio bölgesinin askeri komutasına geçer. Fidel Castro devrimin sosyalist karakterini açıklar.
Ağustos: Punta del Este (Uruguay)’deki “Amerikalar Arası Konferans”ta Che, Kennedy Hükümetinin “ilerleme için ittifak” teklifini teşhir eder.
1962…
Ekim: ABD-SSCB-Küba arasında yaşanan ünlü füzeler krizi başlar. SSCB, Küba’ya danışmadan ABD’nin, “Sovyet füzelerinin Küba’dan çıkarılması” koşulunu kabul eder.
1963…
Küba’da Che ve Sovyet modeli taraftarları arasında değer yasası, planlama ve piyasa, ekonomik yönetimler konusunda tartışmalar başlar.
Temmuz: Cezayir’e yaptığı bir gezi sırasında, “eşitsiz mübadele” konusunda çok ağır bir konuşma yapar. Sosyalist ülkelerde de tartışmalar başlar.
1964…
Mart: Che Guevara, uluslararası çeşitli toplantılarda Küba’yı resmen temsil etmeye başlar. Cenevre Dünya Ticaret Konferansı’nda, Birleşmiş Milletler (BM)’de, Amerikan emperyalizmine karşı ateşli konuşmalar yapar.
Kasım: Che Guevara, Rus Devrimi’nin 47. yıldönümünde Moskova’yı ziyaret eder. Bolivya’da askeri darbe olur: General Barrientor, Başkan Paz Estensoro’nun yerine geçer.
1965…
Ocak: Che Guevara, Afrika ülkelerine gezi başlatır.
Mart: Che Guevara, Küba’ya döndükten kısa bir süre sonra ortadan kaybolur, bütün aramalara rağmen kendisinden haber alınamaz.
Ekim: Fidel Castro, Che Guevara’nın kendisine yolladığı veda mektubunu kamuoyuna açıklar.
1966…
Ocak: Havana’daki Afrika, Asya ve Latin Amerika halklarının dayanışmasına yönelik 3 kıtalı toplantılar düzenlenir.
Kasım: Che’nin Bolivya’ya varışı, Kübalı ve Bolivyalı savaşçılarla gerilla grubunun oluşturulması, daha sonra adına “Ulusal Kurtuluş Ordusu” denmesi bu döneme rastlar. Che, elindeki güçleri Bolivya’nın Nanchuasu Nehri etrafında toplar.
1967…
9 Ekim: Bolivya’da esir alınan Dr. Ernesto Che Guevara, CIA’nin ve General Barrientos’un emriyle vurularak katledilir.
Şimdi, “Sen ne diyorsun bu işe” derseniz, cevap vereyim:
– Buenos Aires’in astımlı tıp öğrencisi. Sierra Maestra savaşçısı. Doktor, ekonomist. Devrimci, bankacı, bakan. Askeri teorisyen, elçi. Yetişmiş bir siyasi düşünür. Kalemi ve silahı aynı ustalıkla kullanan bir devrimci, derim.
Yukarıda, “özetin özeti” ile kronoloji verdik ama bir not daha düşelim:
-16 Şubat 1969’da yaşanan ‘Kanlı Pazar’ı araştırın, “eşkıya” konusunda bir karara varırsınız.
Kaynaklar: Michael Lovy, The Marxism Of Che Guevara. (Türkçesi: Che Guevara’nın Düşüncesi,Yazın Yayıncılık)
Not: Bu yazı Medya Günlüğü’nde daha önce yayınlanmıştır.
