Cepte para olsun (yüksek kişi başına düşen toplam yerel üretim), ömür uzun olsun, boşanmayla sonuçlanmayan mutlu bir evliliğim olsun, siyasal özgürlüklerim olsun, işsizlik çekmeyeyim, iş güvencem olsun, havalar güzel olsun, cinayet, suç, terörizm oranı düşük olsun, derneklere cemiyetlere bol bol üyeliğim olsun, rüşvet, yolsuzluk olmasın, bir de özellikle kadınsam, kadın-erkek eşitliği olsun (örneğin, vekillerin yarısı kadın olsun)…
Daha ne isterim? Mutluluğun tarifi bu değil mi? “Mutluluğun tarifi budur” diyenler, “Nerede Doğmalı” Göstergesi diye bir gösterge geliştirmişler. Buna göre, en doğulacak yerler, Avustralya, İsviçre, İsveç, Norveç ve Danimarka. Onları Kanada, ABD, diğer Batı Avrupa ülkeleri, Yeni Zelanda, Japonya, Güney Kore, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri, Fransız Guyanası ve Şili izliyor.
Türkiye olarak, bu göstergeye göre ortanın üstündeyiz. Kimlerle aynı düzeydeyiz? İran, Hindistan, Çin, Malezya, Tayland, Endonezya, Güney Afrika, Mısır. Ölçütler çok açık. Kimin kimi kıskandığı da ortada:
Cepte para yok, gereksiz ve erken ölümlerin ülkesi Türkiye, boşanmalar artıyor, siyasal özgürlükler uzakta, işsizlik kapıda, iş güvencem yok, bir tek havalar güzel, o da ülkenin her yerinde değil, cinayet, suç, terörizm yaygın, dernek-cemiyet üyeliği hoş karşılanmıyor, rüşvet, yolsuzluk yapanların cezalandırılmadığını duyuyoruz. Kadınlar toplumsal hayatta geride ve hatta daha da geri olsun isteyen bir parti de Meclis’te. Bu ülkenin insanları nasıl mutlu olsun? İşte mutlu olmadığımız için, her zaman muhalefetin bir direnme dinamiği var. Bu ülkede iktidarlar biter ama muhalefet her zaman var olur.
Budist tarih
Budizm’in doğumu Buda’nın doğumuyla başlar. Buda’nın doğum tarihi, Ortak Zamanlardan Önce (OZÖ) 563 ya da 480’e karşılık gelmektedir. Budist takvim, Buda’nın aydınlığa kavuştuğu düşünülen OZÖ 543 yılından başlatılır. Dolayısıyla, Budist takvimi, İsa takviminden 543 yıl daha ileridedir.
OZÖ 326’da Büyük İskender’in orduları Hindistan’a ulaşır. Bunun Doğu-Batı etkileşimi için ufuk açıcı bir gelişme olduğunu söyleyebiliriz. OZÖ 324’te Büyük İskender’in sarayındaki bir filozof olan Pyrrho, Budizm’den esinlenen bir felsefe geliştirir.
OZÖ 250’de ünlü Budist kral Aşoka çevre ülkelere Budist misyonerler gönderir. OZÖ 220’de Budizm Sri Lanka’da yayılır. OZÖ 185’te Budist krallık yıkılır, Budist kaynaklara göre yeni krallık Budistlere zulmeder. OZÖ 180’de Baktrialı 1. Demetrius, Hindistan’ı fetheder ve Hint-Yunan krallığını kurar. Bu dönemde, Budizm krallık topraklarında gelişir.
OZÖ 165-130’da Hint-Yunan Kralı 1. Menander, Budist olur. OZS 67’de Budizm, Çin’e ulaşır. 68’de Budizm Çin’de resmi olarak kurulur, Beyaz At Tapınağı inşa edilir. İlk Çince Budist metin 296 yılına tarihlenir. Hindistan’da bir Budist üniversite kurulur, burada 3-10 bin rahip eğitim alır.
372 ve 384, Budizm’in Kore krallıklarına resmi giriş tarihi. Yaklaşık olarak 5. yüzyılda, bugünkü Kamboçya’daki bir krallık Budist olur. Endonezya’da Budist kalıtlar inşa edilir. 485’te Budist rahipler Japonya’ya giderler. 495’te Shaolin Tapınağı inşa edilir. 538 ya da 552’de Budizm, Japonya’ya resmi olarak girer.
617-649 yılları arası, ilk Tibetli Budist kralın yönetim dönemidir. Yaklaşık olarak 8. yüzyılda, Budist Jataka Hikayeleri, ‘Kelile ve Dimne’ adıyla Arapça’ya ve Süryaniceye çevrilir, daha önce Farsça’ya çevrilmişti. Ayrıca, Buda’nın yaşamı Yunancaya çevrilir.
760-830’da Budizm’in harikalarından biri olan Borobodur Tapınağı inşa edilir. Endonezya’daki tapınağın inşası 50 yıl sürer.
838-841’de Tibet’te krallık değişir, Budistlere zulüm başlar. 841-846’da aynısı Çin’de olur. Yaklaşık 10. yüzyılda, bir diğer Budizm harikası olan Bagan Tapınağı (Myanmar) inşa edilir.
1084-1112’de yine Myanmar’da bir diğer harika olan Shwezigon Pagodası inşa edilir. 1100-1125 yılları arasında, Çin’de Budizm yasaklanır, yerine Taoizm desteklenir.
1181’de Angkor Wat inşa edilir, burada bir Budist tapınağı bulunmaktadır. 1200 yılında, Nalanda Budist Üniversitesi, Hindistan’a yönelik Müslüman istilasında yakılıp yıkılır.
1238’de Tay krallığı kurulur, krallıkta Budizm resmi din olur. Kubilay Han, Budizm’i Çin’in resmi dini yapar. 1285, ilk Moğol Budist krallığın tarihi olur. 1295’te Moğol hükümdarı Müslüman olunca, Budizm dönemi kapanır.
Bugün Budizm, Kamboçya, Tayland, Myanmar, Bhutan, Sri Lanka, Laos, Moğolistan, Japonya, Singapur, Güney Kore, Malezya, Çin, Vietnam ve Nepal gibi ülkelerde yaşıyor.
Daha çok bir Doğu dini olarak görülmekle birlikte, Küresel Batı’da da çeşitli tapınaklar kurulmuş durumda ve izleyicileri artıyor. Ayrıca, Avrupa’nın tek Budist ülkesi olarak geçen, Rusya’ya bağlı Kalmukya’yı da not edelim.
ulasbasar@gmail.com
