Fuad Safarov, Moskova
Azerbaycan’da çok sevilen “Bizim Cebiş Müellim” (1969) filminde Türkiye Komünist Partisi’nin ilk Merkez Komitesi Başkanı Mustafa Suphi ile ilgili bir detay da yer alıyor.
Film, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de yaşanan dramatik olayları konu ediyor. Filmin kahramanı öğretmen Cebiş Bey, savaşın zorlukları karşısında ailesinin yanı sıra komşuları ve öğrencilerine moral vermeye çalışıyor.
Filmin 13. dakikasında eşinin cephede ölüm kağıdını alan bir genç Azerbaycanlı annenin bu habere inanmak istemediği sahnede Mustafa Suphi Sokağı’nın tabelası da görülüyor. Mektubu getiren postacının arkasından koşan genç anne yakında bulunan Cebiş Bey’e mektubun üzerindeki adresi kontrol etmesini ağlayarak rica ediyor. Öğretmen de Mustafa Suphi Sokağı’nın ismini kağıtta görüyor.
Bakü’nün merkezindeki söz konusu sokağa Suphi’nin adı 1923 yılında verilmişti. Suphi, Anadolu’yu Bolşevikleştirme mücadelesi bağlamında Mayıs 1920’de Bakü’ye gelerek karargah kurmuştu. Daha sonra 10 Eylül 1920’de 15 bölgeden gelen 75 delege ile Türkiye Komünist Partisi’ni oluşturdu. Sovyet döneminde de Azerbaycan yetkilileri, Suphi’nin Bakü’deki faaliyetlerinin hatırasını yaşatmak için eski adı Yukarı Teze Pir Sokağı’na onun adını verdi.
2013 yılında da Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in tavsiyesiyle Mustafa Suphi Sokağı’nın adı değiştirildi. Dönemin Bakü Belediye Başkanı Hacıbala Abutalıbov’un imzaladığı özel kararnameyle sokağa Nabat Aşurbeyova’nın ismi verildi.
Azerbaycan medyası, Aşurbeyova’nın maddi desteğiyle söz konusu sokakta 20. yüzyılın başlarında Teze Pir Camii’si inşa edildiğini yazıyor. Azerbaycan tarihçileri, sokağın eski ismini Yukarı Teze Pir olduğuna ve dolayısıyla kararın doğru olduğunu belirtiyor. Caminin avlusunda Aşurbeyova (1795-1912) ve oğlunun mezarı da bulunuyor.
1914 yılında komünist düşünceyle tanışan Suphi, arkadaşlarıyla tekneye binerek Rusya’ya kaçtı. Siyasi mülteci statüsü alan Suphi, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı uyruklu olduğu için sürgüne gönderildi. Sürgün yıllarında Bolşeviklerle tanışan Türk komünist lider, 1917 Bolşevik Devrimi’nin ardından Moskova’ya gitti. Halk Komiseri Josef Stalin’in yardımcılarından Sultan Galiyev’in sekreterliğini üstlendi, Kızıl Ordu’da Türk savaş esirlerinden oluşturulan birlik ile 1918-20 yıllarında İç Savaş’a katıldı.
1921 yılında 28 Ocak’ı 29’una bağlayan gece 14 arkadaşıyla Trabzon’dan Sovyetlere gitmek için bindirildikleri teknede iddiaya göre İttihatçılarla bağlantılı olduğu söylenen Yahya Kaptan tarafından öldürüldü.
İlgili haber: https://medyagunlugu.com/haber/isci-mustafa-suphi-1-48661
