Hazal Yalın’ın bu yazısı Medya Günlüğü’nde ilk olarak 30 Ağustos 2021 tarihinde yayınlanmıştır.
***
Mustafa Kemal, 18 Aralık 1920’de Lenin’e bir mektup gönderdi. Lenin, mektubu aynı gün telsiz vasıtasıyla aldı. Mektup, Sovyet Hükümeti’nin Dağıstan’a özerklik tanıma kararıyla ilgiliydi ve Mustafa Kemal, bu kararı takdir ettiğini bildirirken, Türkiye ile Sovyetler Birliği ilişkilerine değinerek şöyle yazıyordu:
“Bizi, arzu edilen hedefe ancak aramızdaki yakın işbirliğinin ulaştırabileceğinden bütünüyle emin olarak, bizi bağlayan dostluk bağlarımızın kuvvetlendirilmesine devam edilmesinden ötürü memnuniyetimi ifade ederim. Sovyet Cumhuriyeti’nin doğuda olduğu gibi bütün dünyada da zatıâlinizin yüksek inisiyatifinizle yürütmeye başlamış olduğu bu uzak görüşlü siyasetten ötürü size sonsuzcasına müteşekkirim.”
Lenin, Mustafa Kemal’in mektubunu aldıktan sonra onu aynı gün, incelemesi ve bir cevap tasarısı hazırlaması için Dışişleri Halk Komiseri G. V. Çiçerin’e gönderdi. Çiçerin tarafından yazılan cevabın üzerine de şu notu düştü: “Yoldaş Çiçerin! Tasarınız onaylandı. 9/I—1921. Lenin.”
Aşağıda yayınladığımız “Mustafa Kemal’e Telgraf” (Lenin, Пол. соб. соч. (Bütün Eserler). Moskova 1970. Cilt 52, sayfa 301—302), bu onaya dayanan cevaptır.
Cevap, diplomasi dili olarak Fransızca yazılmış.
Mektup, ilk defa 1957’de, SBKP teorik yayın organı Komünist’in (Коммунист) 15. sayısında yayınlanmış.
Yeri gelmişken, Lenin’in “Türkiye halkı” demesi üzerinde durmak gerek. “Турецкий” (Türkiyeli), “Турция” (Türkiye) isminin sıfat formudur. Bu, aslında Türkçede de mevcut olmakla birlikte büyük ölçüde siyasi nedenlerle, kısmen de Batı dillerinin baskısı yüzünden kullanılmasından çoğu zaman kaçınılan bir ifade tarzıdır. Rusçada bir devlet egemenliği altındaki milli sınırlar içinde bulunan herkes, o devletin uyruğunda bulunduğu, yani o milli sınırlar içinde yaşadığı için coğrafyanın adıyla anılır. Bu, son zamanlarda gene karşılaştığımız “Azerbaycanlı mı, Azeri mi” tartışmasına benzer. Rusyalı ve Rus, Azerbaycanlı ve Azerbaycan Türkü, Kazakistan vatandaşı ve Kazak, ikincinin ilkiyle ortak paydası bulunsa bile aslında farklı anlamlara gelir. Bu, Rusçada ve benim bildiğim diğer Sovyet cumhuriyetlerinde tartışma götürmez açıklıktadır; ancak bizde (sanırım her defasında) böyle bir not düşmek gerekecek.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Mustafa Kemal’e
7 Ocak.
Dağıstanlıların özerkliğinin ilan edilmesi vesilesiyle gönderdiğiniz mesajınızı mutlulukla aldık. Sovyet Hükümeti, bu mesajınızla, Sovyet Rusya’nın Rusya Federasyonu bünyesindeki milletlere yönelik siyasetinin sempatinizi kazanmış olduğuna kani oldu. Sovyet Rusya, topraklarındaki bütün halklara özerklik veriyor ve her halkın kendi kaderini tayin hakkı ilkesine göre onlar tarafından yerel cumhuriyetlerin kurulmasını destekliyor. Sovyet Rusya bünyesine giren bütün milletlerin aralarındaki mevcut karşılıklı anlayış ve karşılıklı güven temelinde kardeşçe ilişkilerin tesisine sadece bu ilke imkân sağlar. Rusya’nın bütün milletlerini, etrafımızı saran sayısız düşmana karşı mücadele etmeye kabil büyük ve kudretli bir aile halinde sadece bu siyaset tahkim eder ve birleştirir. Tek ve büyük bir bütün teşkil etmekle sadece düşmanlarımızın dolaysız saldırılarını geri püskürtmüyoruz, bunun yanı sıra, ortak düşmanlarımızın başvurdukları her türden entrikaya karşı sarsılmaz da oluyoruz. Küçük milletlerle ilgili aldığımız tedbirlerin sizin tarafınızdan doğru yorumlanmakta oluşundan ve onay görmesinden ötürü mutluluğumu ifade ederim. Bu onay, sadece karşılıklı anlayış ve karşılıklı güvenin tesis edilmesine katkıda bulunabilir.
Mesajınızdan ötürü şükranlarımızı ve keza, ülkesinin bağımsızlığı ve refahı için dinmez bir enerjiyle mücadele eden Türkiye halkına ve onun hükümetine en içten dileklerimizi bir kez daha ifade etmeme müsaade edin.
Lenin
Hazal Yalın. Çoğunluğu klasik Rus edebiyatından 50’den fazla çevirisi var. “1945. SSCB-Türkiye İlişkileri” ve “Rusya: Çöküş, Yükseliş ve Dinamikler”in yazarı. Aralarında Tolstoy, Dostoyevski, Saltıkov-Şçedrin, Gogol, Turgenyev, Puşkin, Zamyatin, Kuprin, Gonçarov, Leskov, Grin, Zoşçenko, Strugatski Kardeşler gibi yazarların bulunduğu çeviriler, Kırmızı Kedi, Kitap, İthaki, Helikopter, Remzi gibi yayınevlerinde yayınlanıyor. Güncel makaleleri genellikle Yakın Doğu Haber’de (ydh.com.tr) yayınlanıyor. @Hazal_Yalin
