Burkina Faso’daki askerî cunta yönetimi ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin rejimi arasındaki ilişkiler oldukça yoğun ve güçlü görünüyor.
Bunun en güncel ve somut kanıtlarından biri, Moskova’nın Burkina Faso’ya kısa bir süre önce yoğun askerî destek sağlamasıydı. Daha önce bu ülkede faaliyet gösteren Rus paralı asker oluşumu Wagner Grubu’nun halefi olan askerî bir güç, başkent Vagadugu’ya ulaştı.
Rusya’nın kurduğu yeni Afrika Kolordusu, Telegram paylaşımında geçici Cumhurbaşkanı İbrahim Traore’yi ve halkı terörist saldırılardan koruyacağını ilan etti. İlk etapta 100 askerden oluşan birliğe yakında 200 kişinin daha eklenmesi planlanıyor.
Burkina Faso birkaç yıldır, IŞİD ve El Kaide ile bağlantılı grupların neden olduğu şiddet sarmalının içinde. Bu terör örgütleriyle bağlantılı farklı gruplar, daha önce komşu ülkeler Mali ve Nijer’e karşı da savaşmıştı. Geçici Cumhurbaşkanı Traore ise geçen hafta yaptığı açıklamada Rus askerlerinin cihatçı gruplara karşı savaşmak için değil sadece askerlerin eğitmeni için geldiğini söyledi.
Rus askerlerinin Vagadudu’ya gelişini sosyal medyadan bir fotoğrafla paylaşan Burkina Faso’nun cunta yanlısı siyasi lideri Nestor Podasse de “Burkina devletinin sipariş ettiği silahların kullanımı konusunda adamlarımızı eğitmek için buradalar. Onları eğitmek için gelmeleri normal” mesajını paylaştı.
Afrika Kolordusu askerlerinin Sahel bölgesine konuşlandırılmasıyla Putin, özellikle Batı Afrika’daki konumunu güçlendirmiş oldu. Rus tarihçi Irina Filatova’ya göre, bu birliğe bağlı askerler gelecekte Burkina Faso ile birlikte Libya, Orta Afrika Cumhuriyeti (OAC), Mali ve Nijer’de de faaliyet gösterecek.
Ancak Afrika Kolordusu’nun Wagner paralı asker grubundan önemli bir farkı bulunuyor. Bu yeni askeri birlik, doğrudan Rusya Savunma Bakanlığına bağlı. Buna karşın Yevgeni Prigojin’in Wagner Grubu, Rusya’da faaliyet gösteren özel bir güvenlik oluşumuydu. Afrika’da radikal dinci teröristlere karşı savaşıyor, koruma görevleri üstleniyor ve Putin’in kıtadaki askerî çıkarlarını sadece gayri resmî olarak temsil ediyordu.
Prigojin, Haziran 2023’ün sonunda Moskova’ya karşı ayaklandıktan sonra Putin’in gözünden düştü. İki ay sonra da şaibeli bir uçak kazası geçirdi. DNA analizinin ardından öldüğü açıklandı.
Fransız Le Monde gazetesinde yer alan bir habere göre, “Afrika Kolordusu” terimi ilk kez Kasım 2023’te sosyal medyada, Rusya Savunma Bakanlığına yakın bir Telegram kanalında kullanıldı.
Güney Afrika’daki KwaZulu Natal Üniversitesi’nde görev yapan tarih profesörü Irina Filatova, birlikteki askerlerin bir kısmının eskiden Wagner Grubu’na mensup olduğunu, diğerlerinin ise çoğunlukla konuşlandırıldıkları ülkelerde silah altına alındığını söylüyor. Filatova, Burkina Faso’daki birliğin ilk aşamada geçici Başkan Traore’yi korumakla görevli olacağını vurguluyor.
Burkina Faso’daki askerî cunta, Eylül 2022’de iktidara geldiğinden beri Fransa ile arasına mesafe koymuştu. Eski sömürgeci güç olarak Fransa, bağımsızlıktan bu yana ülkenin yakın ortağı konumundaydı. Ancak cunta yönetimi, Fransız askerlerini ülkeyi terk etmeye zorladı ve hemen akabinde Rusya’ya yaklaştı. Kısa bir süre önce de Nijer ve Mali ile birlikte Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu ECOWAS’tan ayrıldı.
Rusya’nın, Afrika’daki nüfuzunu artırmaya yönelik stratejisinde öne çıkan bir başka ülke de Orta Afrika Cumhuriyeti (OAC). Bu ülke, 2018’de imzalanan ikili savunma anlaşmasıyla Rusya’ya daha sıkı bağlandı ve böylece Wagner paralı askerlerine daha büyük bir askerî rol verdi. Şimdi ülkenin güneyindeki Berengo’da resmî bir Rus askerî üssü kurma planları hayata geçirilmek üzere. Burada tam 10 bin askerden oluşan dev bir garnizon kurulması hedefleniyor. Berengo’da bir havaalanı ve askerî üs mevcut ancak bunlar halihazırda Wagner Grubu tarafından kullanılıyor.
Cumhurbaşkanı Faustin-Archange Touadera’nın Özel Danışmanı Fidel Gouandjika, DW’ye yaptığı açıklamada, OAC’nin stratejik açıdan elverişli bir konumda olduğunu ve bu üssün diğer Orta Afrika ülkelerinde de faaliyet göstermek için bir merkez işlevi göreceğini söyledi.
Burkina Faso ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde halk, bu planlara olumlu yaklaşıyor. Vatandaşlar için öncelikli konunun ülkelerinde istikrarın sağlanması olduğunu belirten tarihçi Filatova, bu nedenle Wagner Grubu’nun paralı askerleriyle yaşanan deneyimin de pek çok kişi için olumsuz olmadığını söylüyor.
Ancak Rusların artan etkisine karşı bazı eleştiri sesleri de yükseliyor. Sivil Toplum Çalışma Grubu (GTSC) adlı STK temsilcisi Paul Crescent Béninga, Orta Afrika Cumhuriyeti’nde askerî üs kurma planını çelişkili buluyor: “Sanki efendilerimizi değiştirmişiz gibi bir izlenim oluşuyor. Rusya’nın boyunduruğu altına girmek için Fransa’yı terk ettik.”
