ABD Başkanı Donald Trump’la Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında uzun süredir beklenen zirvenin yapılacağı Alaska’nın iki ülkenin ortak tarihinde önemli bir yeri var.
Rusya’nın Alaska’yı dönümünü 0.2 dolara ABD’ye satmasının üzerinden tam 158 yıl geçti ama konuyla ilgili polemik hiç bitmedi.
Rusya Çarı II. Aleksandr, imparatorluk topraklarının yüzde 13.8’ine denk düşen bir buçuk milyon kilometrekareden fazla araziyi 7.2 milyon dolar karşılığında 1867 yılında ABD’ye satmıştı. Bu paranın günümüzdeki karşılığını bulmak için farklı yöntemler bulunduğu için o zamanki 7.2 milyon doların bugün 156-356 milyon dolara denk geldiği düşünülüyor.
Genel kabul gören görüşe göre, 1853-1856 yıllarında arasındaki Kırım savaşı nedeniyle Rusya hazinesi boşaldı ve Alaska’nın zengin doğal kaynaklara sahip olduğunu o zamanlar bilmeyen II. Aleksandr dev araziyi satmak zorunda kaldı. Kırım savaşında Rusya’ya karşı Osmanlı’nın yanında İngiltere ve Fransa da yer almıştı.
Moskova’da yayınlanan Komsomolskaya Pravda gazetesi Alaska’nın petrol başta orman, nehir ve deniz ürünleri bakımından zengin topraklara sahip olduğunu belirtti. Gazeteye konuşan ABD-Kanada dergisi Genel Yayın Yönetmeni Eduard İvanyan, “Amansız Kırım savaşından sonra Rusya finansal facianın eşiğindeydi. İmparatorluğun o sırada faydası olmayan ve sürekli donmuş toprak sayılan Alaska’ya bakacak parası yoktu. Alaska için her yıl 200 bin dolar harcamak gerekiyordu. Oysa oradan elde edilen gelir en fazla 40 bin dolardı” dedi.
Alaska bölgesine ilk gelen Avrupalılar 1784’te oradaki bir köye yerleşen Rus kürk tacirleriydi. Bölge 1799-1867 yılları arasında bir Rus-Amerikan şirketi tarafından yönetildi. Dönemin ABD Dışişleri Bakanı William H. Seward, bölgenin ABD’ye satılmasını onaylayan belgeyi 1867’de imzaladı. Seward bu anlaşma nedeniyle Amerikan basınında uzun süre alay konusu oldu.
1867 yılında dolar kuru 1.6 rubleydi. Böylece Rus Çarı, Alaska’yı 11 milyon 520 bin rubleye satmış oldu. 1867 yılında çarlığın bütçesi 10 milyon 933 bin 500 rubleydi. Bölgeyi dönümü yalnızca 0.2 dolardan satın alan ABD’nin aradan geçen 158 yılda kazancı ise on milyarlarca dolara ulaştı.
Stalin reddetmişti
Aslında, Amerikan Başkanı Franklin D. Roosevelt de 2. Dünya Savaşı sırasında Sovyet lideri Josef Stalin’e Alaska kıyılarında buluşmayı önermişti.
1958 yılında Moskova’da Devlet Siyasi Edebiyat Yayınevinin yayınladığı “Savaş sırasında I. V. Stalin, F. Roosevelt ve H. Truman arasındaki yazışmalar” başlıklı kitaba göre, Roosevelt Stalin’e gönderdiği mektupta şu öneride bulundu:
“Sayın Stalin,
Büyük konferansların ve diplomatik müzakerelerin yavaş temposunun getirdiği zorluklardan kaçınmak istiyorum. Bu nedenle, aklıma gelen en basit ve en pratik yöntem, birkaç gün boyunca gayriresmi ve oldukça basit bir görüşme yapmak olurdu.
İkincisi, nerede buluşulacağına ilişkin konu. Afrika’ya yaz aylarında neredeyse hiç gidilmiyor ve üstelik Hartum da İngiliz toprağı. İzlanda’yı sevmiyorum çünkü hem sizin hem de benim için oldukça zorlu uçuşlar gerektiriyor ve açıkçası, Başbakan Churchill’i de aynı anda davet etmemek imkansız. Bu nedenle, Bering Boğazı’nın sizin tarafınızda veya benim tarafımda buluşmayı öneriyorum.
Bol şanslar.
Saygılarımla
Franklin D. Roosevelt
5 Mayıs 1943.”
Stalin ise cevabında, Churchill olmadan Alaska’da Roosevelt ile görüşme fikrinden kibarca kaçındı. Üç liderin görüşmesi ise Kasım 1943’te Tahran’da gerçekleşti.
Alaska fotoğrafı: Wikimedia
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
