Geçen yılın sonuna kadar neredeyse mükemmel düzeyde bulunan ancak son aylarda krizlerle sarsılan Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerde gerilim her gün tırmanmaya başladı.
Henüz açık bir “diplomatik savaş”a dönüşmese de, iki ülke karşılıklı olarak tansiyonu yükselten adımlar atıyor. Kriz, 25 Aralık’ta Bakü’den Çeçenistan’ın başkenti Groznıy’a giden Azerbaycan Havayolları’na (AZAL) ait yolcu uçağının Kazakistan’ın Aktau kentinde düşmesi sonucu 38 kişinin hayatını kaybetmesiyle başladı.
Uçağı Rus hava savunma sistemlerinin düşürdüğü haberlerinin ardından Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i arayarak “yaşanan trajedi için” özür diledi ancak sorumluluğu üstlenmedi. Rus kaynakları, Ukrayna’nın İHA saldırısına Rus hava savunma sistemlerinin karşılık verdiği sırada yolcu uçağının bölgede uçtuğunu bildiriliyor. Rus yetkililerin, uçağın acil iniş yapmasına izin vermediği söyleniyor.
Aliyev’in, Rusya’nın uçağın düşürülmesinin sorumluğunu üstlenmesi ve kurbanlar için tazminat ödenmesi talepleri karşısında Moskova’nın sessiz kalmasının ardından Bakü peş peşe adımlar atmaya başladı.
Son iki günde taraflardan gerilimi artıran hamleler geldi.
Önce Azerbaycan Kültür Bakanlığı, Rusya’nın Yekaterinburg kentinde iki etnik Azerbaycanlının polis baskınlarında öldürülmesi üzerine Rusya bağlantılı kültürel etkinlikleri iptal etti.
Cuma günü düzenlenen polis operasyonlarında iki Azerbaycanlının öldürülmesini “vahşice bir cinayet” olarak nitelendiren Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, Cumartesi günü Rusya’nın Bakü Maslahatgüzarı Pyotr Volokovıh’ı bakanlığa çağırarak resmi protesto notası verdi. .
Moscow Times’ın haberine göre, Rusya Dışişleri Bakanlığı ise Volokovvıh’ın Bakü’ye gerekli açıklamaları sunduğunu açıkladı. Gözaltına alınan kişilerin “geçmiş suçlara” karıştığı iddia edilen, Azerbaycan doğumlu Rusya vatandaşları olduğu belirtildi; ancak ölümlere dair herhangi bir açıklama yapılmadı.
Bu olayın hemen ardından Azerbaycan Kültür Bakanlığı, Pazar günü Rus devletine veya özel kuruluşlarına ait tüm konser, sergi ve kültürel etkinlikleri iptal ettiğini duyurdu. Açıklamada, Rus güvenlik kuvvetlerinin “etnik temelli yargısız infazlar” yaptığı savunuldu.
Buna bağlı olarak Azerbaycan Parlamentosu, önümüzdeki günlerde Moskova’da yapılması planlanan ikili görüşmeden çekildi. Ayrıca Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksey Overçuk’un Azerbaycan’a yapacağı ziyaret de iptal edildi. Report Haber Ajansı, “Azerbaycan hükümeti, mevcut koşullar altında Overçuk’un veya herhangi bir Rus yetkilinin ülkeyi ziyaret etmesini uygun bulmuyor” diye yazdı.
Pazartesi günü (bugün) ise Azerbaycan medyası, Rus devlet ajansı Sputnik’in Bakü’deki bürosunda güvenlik kuvvetlerince arama yapıldığını yazdı. Gazeteler, arama sonucu gözaltına alınan iki kişinin Rus gizli servisiyle bağlantılı olduğunu iddia etti. Sputnik Azerbaycan, yılın başında yürürlüğe giren ve ülkede yabancı medya sahipliğini sınırlayan yasal düzenleme sonrası faaliyetini askıya almıştı. Ancak site, bu yasağa rağmen içerik yayımlamaya devam ediyordu.
Bakü’deki arama ve iki gözaltının ardından Rusya Dışişleri Bakanlığı, Azerbaycan’ın Moskova Büyükelçisi Rahman Mustafayev’i bakanlığa çağırarak Sputnik Azerbaycan çalışanlarının gözaltına alınmasını protesto etti ve serbest bırakılmalarını istedi. Kremlin Sözcüsü Dmitriy Peskov da benzer bir açıklama yaptı.
“Rus Evi” kapatılmıştı
Bakü’de faaliyet gösteren “Rus Evi”, yasalara uygun kayıtlanma kuralını yerine getirmediği gerekçesiyle Şubat ayında kapatılmıştı. Rus kültürünün yayılması için çalışan kurumun faaliyet gösterdiği ülkeler arasında Türkiye de bulunuyor. Ardından, Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı kapatma kararını eleştiren Rus Parlamenter Nikolay Valuyev’in ülkeye girişini yasakladı. Azerbaycan medyasında, “Rus Evi”nin casusluk faaliyeti yürüttüğü yolunda suçlamalar çıktı.
Bütün bu gelişmelerin öncesine kadar Rusya ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler son derece yakındı.
Aslında, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Moskova’nın Kafkasya’daki tek müttefiki Ermenistan’dı. Ancak Nikol Paşinyan’ın iktidara gelmesinin ardından ilişkiler bozuldu ve 2020 yılındaki Karabağ Savaşı’nda Rusya stratejik bir hamle yaparak Ermenistan’a desteğini çekti ve Azerbaycan’ın savaşı kazanmasına uzanan yolu açtı. O tarihten sonra Moskova-Bakü ilişkileri hızla gelişmeye başladı.
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
