Bağımsız Rus gazeteci Pyotr Kozlov’un yeni dönemde Moskova-Şam ilişkileriyle ilgili olarak Moscow Times gazetesinde yayımlanan yazısının özeti:
“Kremlin, Suriye’deki askeri üslerini koruyabilmek amacıyla ülkede yaşanan enerji krizini kullanmaya çalışıyor.
Moskova tarafından 10 yıl boyunca desteklenen Beşar Esad’ın Aralık 2024’te devrilmesinin ardından Suriye petrol, dizel ve doğal gaza acil ihtiyaç duyuyor.
Üç ayrı yetkiliden alınan bilgiye göre, Rusya bir süredir Suriye’ye petrol ve doğal gaz taşıyan tankerler gönderiyor. İlk teslimatın Devlet Başkanı Vladimir Putin’in talimatıyla Şubat ayında yapıldığı ve gizli kalması için özen gösterildiği belirtiliyor.
Rusya’nın enerji sektöründen bir yetkili, “Dost Suriye halkını desteklemeye çalışıyoruz. Gönderilen yardım konusunda ağzımızı kapalı tutmamız söylendi” dedi.
Esad’ın Türkiye destekli isyancılar tarafından devrilmesiyle Moskova bir anda Suriye’deki bütün müttefiklerini kaybetmişti.
Bir diplomat da, “Suriye’deki bütün dostlarımız bir günde taraf değiştirdi. Bu bizi hem Suriye’de hem de genel olarak Orta Doğu’da çok zor duruma düşürdü” dedi.
Aynı diplomat, “Esad ailesine sığınma hakkı vermemiz Suriye’nin yeni yönetimiyle ilişkilerimizi daha da bozdu, halkta bizimle ilgili olumsuz duygular öne çıktı. Bu olay, Suriye halkıyla dostluğumuzun tabutuna çakılan son çivi oldu ama başka türlü hareket etmemiz mümkün değildi” diye ekledi.
İki ülke arasında yapılan görüşmelerde Suriye tarafının Esad’ın iadesini istediği ancak Moskova’nın bu talebi kesin bir dille reddettiği söyleniyor.
Bir diğer diplomat da,”Esad’ın Orta Doğu’da çok fazla düşmanı vardı ama onu teslim etmek hem Putin’in imajına zarar verir hem de ilkelerimize ihanet etmek anlamına gelirdi. Zaten verdiğimiz anda Esad’ı parçalarlar” diye konuştu.
2015 yılında Esad’ı desteklemek için iç savaşa müdahil olan Moskova, bölgede önemli bir aktör konumuna yükselmişti. Orta Doğu’daki gelişmeleri yakından izleyen bir Rus yorumcu, “Şimdi Rusya’nın Suriye’deki geleceği büyük ölçüde, Türkiye, ABD ve İsrail’le ilişkilerine bağlı” değerlendirmesinde bulundu. Aynı yorumcu, İsrail’in Golan Tepeleri’ni tümüyle işgal etmesinin ve Suriye’deki askeri hedeflere saldırılar düzenlemesinin Moskova’da büyük rahatsızlık yarattığını belirterek, “Hem Kremlin hem de Dışişleri Bakanlığı Suriye’de çok sayıda hata yaptığımızın farkında. Ama resmi olarak iyimser açıklamalar yapıyoruz. Şimdi yıkılan ilişkileri yeniden onarmamız gerekiyor” dedi.
Esad’ın devrilmesi Rusya’nın Suriye’deki geleceği konusunda Moskova’da karamsarlık yaratmış, bu durum istihbarat raporlarına da yansımıştı.
Rusya Suriye’deki Tartus ve Hmeymim üslerini hâlâ elinde tutuyor.
Orta Doğu uzmanı İbrahim İbrahimov, daha küçültülmüş bir formatta olsa Rusya’nın iki üssünü de koruyabileceği, bir başka seçeneğin ise Tartus’taki deniz üssünü tutmak ve Hmeymim’den vazgeçmek olabileceği görüşünde.
Dünya Ekonomi ve Uluslararası İlişkiler Enstitüsünden Nikolay Suhov, Türkiye’nin böyle bir çözüm bulunması için Suriye yönetimiyle temas halinde olduğunu söyledi.
Şam, Moskova’nın üslerden en az birini koruyabilmesi karşılığında Rus savaş uçaklarının saldırılarında zarar gören altyapıyı onarmasını, yakıt ve gıda yardımı yapmasını ve sağlık sistemini yeniden kurmasını bekliyor.
Esad döneminde Suriye parası lirayı Moskova’da basan Rusya, Putin’le yeni lider Ahmed Şara arasında 12 Şubat’ta yapılan telefon görüşmesinin ardından iki ayrı gemiyle yeni banknotlar gönderdi.
Esad’ın devrilmesinin ardından İran petrolü kesilince Suriye büyük bir enerji sorunu yaşamaya başladı. Suriye’deki petrol sahaları yeni yönetimin kontrolü dışındaki bölgelerde bulunuyor.
Bir Rus hükümet yetkilisi, iki lider arasındaki görüşmede enerji konusunun en öncelikli maddelerden biri olduğunu söyledi.
Son aylarda Rusya’dan Suriye’ye tankerlerle birkaç kez petrol ve dizel yakıt gönderildi. Örneğin, 25 Mart’ta Barbados bandılaralı Sakina tankeri, Suriye’deki limanlardan birine 100 bin ton petrol teslim etti. Denizcilik kaynaklarına göre, bütün tankerler tanınmamak için ya transponderlerini kapattı ya da otomatik tanımlama sistemlerine yanlış bilgiler girdi.
Orta Doğu uzmanı Ruslan Süleymanov, yeni Suriye yönetiminin ülkenin doğusundaki Amerikan, güneyindeki İsrail ve kuzeyindeki Türk birliklerine karşı denge oluşturmak amacıyla Rus üslerinin varlığını sürdürmesine izin vereceği görüşünde.
***
Medya Günlüğü sosyal medya hesapları:
