Prof. Dr. Sema Kalaycıoğlu (tasam.org)
Asya ile Avrupa’yı birbirinden ayıran doğal suyolunun Antik dönemdeki adı “Öküz Geçidi” olarak bilinir. Önemini günlük yaşantımızda takdir etmediğimiz bu geçit, İstanbul’da yaşayanlar için belki her gün, belki zaman zaman bir kıtadan diğerine geçerken seyrine doyum olmayan bir doğa harikasıdır. Öküz Geçidi, mitolojik bir efsanenin ürünüdür. İstanbul’un fethiyle Boğaz’a sırası ile Haliç-i Bahri-i Rum, Haliç-i Bahri Siyah, Haliç-i Konstantiniye, Mecma-ül Bahreyn ve nihayet İslambol Boğazı dense bile mitolojik öyküsü belki de kasıtlı olarak hafızalardan silinmemiş ve dünya bu önemli suyoluna hep Öküz Geçidi anlamında Bosporos demiştir.
“Bir musibet, bin nasihatten evladır“ derdi benim nice savaş ve özellikle Anadolu’da gidecek yerleri olmadığı için erkeksiz evlerini Anadolu yakasına taşıyan büyüklerim. Onlar İngiliz işgalini de bilir, Rus işgalini ve Rus tehlikesini de sürekli hatırda tutarlardı. Şimdi yaşasalardı musibetin Rusya’nın Ukrayna’yı işgali olduğu söyleyecek ve Rusya ile ilişkilerde adımların dikkatle atılmasını öğütleyeceklerdi. Musibeti görüyorum. Ama temkinle atılması gereken adımların atılıp atılmadığı konusunda endişelerim var.
Evet, musibet Ukrayna-Rusya savaşı, umarım Ankara’ya Montreux’nün (Montrö) önemini gösterdi. Eğer Montreux Sözleşmesi olmasaydı şimdi Ankara’nın uluslararası siyaset sahnesinde bu kadar önemli bir yeri olur muydu? Sanmıyorum. Bu önem hem tahıl ithalatçılarının acil ihtiyaçlarından, hem de üretimlerini dünya pazarlarına göndermek isteyen Ukrayna ve Rusya’nın ihracat kanallarının açılmasını istemesinden kaynaklanıyor. Bu bağlamda İstanbul protokolü, Montreux’nün Türkiye’ye bir kez daha kazandırdığı önem ve saygınlık oldu. Birleşmiş Milletler (BM), Türkiye, Rusya ve Ukrayna, bir kez daha Türkiye’nin suyolları üzerindeki egemenlik hakkını dünyanın gözü önünde teyit etti.
BM Genel Sekreter’i Antonio Guterres’in “Dünyanın buna her zamankinden daha fazla ihtiyacı vardı“ ifadesi ile 22 Temmuz’da imzalanan, ilk etapta 120 gün boyunca uygulanacak, sonra yenilenecek olan Tahıl Koridoru Anlaşması’nı, her ne kadar, Rusya’nın Odesa saldırısı izlediyse de, dünya tahıl borsaları rahatladı.
Nitekim ilk tahıl yüklü kuru yük gemisi 4 Ağustos’ta yapılan denetimden sonra Boğazı geçerken, biz de Şehir Hatları Vapurunda bir yakadan, öbür yakaya geçiyorduk. 4 Ağustos’tan bu yana 3 gemi daha yolda. Şaka değil 25 bin ton mısır ve buğday, Boğazlardan geçerek ihtiyaç bölgelerine Türkiye’nin denetiminde sevk edilmekte. İşte ilk kuru yük gemisinin geçişini izlerken bir anda aklımdan “Artık ne anlamı var bu Öküz Geçidi yani Bosporus adının?“ diye düşündüm. Bu eşi menendi olmayan doğal suyolundan tarih boyunca neler geldi; neler geçti! Ama bunların hiçbiri bugünkü kadar temel gıdaya duyulan hasreti gidermedi. O zaman bu suyolunu dünya, bundan sonra “Tahıl Geçidi“ veya mitolojik adı ile uyumlu olarak “Sitiraporus“ olarak anmalı.
Yazının tamamını okumak için tıklayın
