Bir gece yarısı ansızın uyanıp herhangi bir şekilde hareket edemediğiniz oldu mu?..
Uyku REM ve REM dışı olmak üzere iki temel evreden oluşur. REM dışı uyku evresinde kan basıncı ve vücut sıcaklığı düşer, kaslar gevşer, kalp atım hızı yavaşlar, gözler hareket etmez ve derin uykuya geçilir. Bu evreden sonra rüyaların çoğunun görüldüğü REM uyku evresi başlar. REM uykusunda beyin aktif hâle gelir, gözler hızlı hareket eder, kol ve bacak gibi istemli çalışan kaslara sinyal gönderilerek vücudun tamamen gevşemesi ve hareketsizleşmesi sağlanır. Vücudun bu hâline kas atonisi denir.
Kas atonisi REM uykusunun normal bir sürecidir. Asıl amacı, REM uykusu sırasında görülen rüyaların etkisiyle oluşabilecek herhangi bir yaralanmanın önüne geçmektir. Bazen derin uykudayken bir anda uyanıp gözlerimizle etrafı gözlemleyebildiğimiz ya da etraftaki sesleri işitebildiğimiz ancak hareket edemediğimiz anlar olur. Bu duruma uyku felci denir.
Uyku felcinde bilincimiz açıktır ve gözlerimizle etrafı gözlemleyebiliriz ya da sesleri duyabiliriz. Fakat kol ve bacak gibi istemli çalışan kaslarımızı hareket ettiremeyiz. Çünkü uyku felci sırasında kas atonisi devam eder. Normal uyku sürecinde kas atonisi hissedilmese de REM uykusu tamamlanmadan ya da bu evreye geçiş sürecinde uyanılması uyku felcinin yaşanmasına neden olur.
Uyku felci sırasında bir insan halüsinasyon görebilir, nefessiz kalıyor gibi ya da göğsünde baskı varmış gibi hissedebilir. Bu durum birkaç saniye ya da birkaç dakika boyunca sürebilir.
Uykusuzluk, uyku düzeninin bozulması ve stresin yanı sıra travma sonrası stres bozukluğu, depresyon, anksiyete ya da bipolar bozukluk gibi rahatsızlıklar da uyku felcine neden olabilir. Uyku felci normalde nadir olarak görülür, geçicidir ve önemli sağlık problemlerine yol açmaz. Fakat sık yaşayanların bir doktora görünmesi tavsiye edilir.
Şu ana kadar uyku felci dolayısıyla herhangi bir ölüm raporu kayıtlara geçmemiştir.
(Ayşenur Okatan, bilimgenc.tubitak.gov.tr)
